Concert
Bryant briljant - zolang hij niet zingt
Freddie Bryant Quartet, dinsdag 14 januari 2025, De Smederij, Groningen
Wat moet je in godsnaam over gitarist en muziekdocent Freddie Bryant schrijven? Hij speelt een soort bebop, maar dan feilloos, hè. 'Foute' noten zitten niet in zijn vocabulaire. Alles is even clean en smaakvol. Hij is een aimabel persoon, ook nog eens. Maar goed, dat is bij jazzmensen niet ongebruikelijk. Het duurde even eer ik een zwak punt ontdekte. Sinds kort zingt de zestigjarige veteraan namelijk ook. Dat doet hij zacht, bescheiden, bijna als om onder de radar te blijven. Denk: Chet Baker - maar dan anders, alsof hij de microfoon een geheim toevertrouwt. En op dit terrein wil er wel eens een valse noot naar binnen sluipen.
Dat Kenny Burrell een groot voorbeeld voor Bryant was en is, is evident. (Iedereen moet de groeten hebben van Burrell - 93 en still going strong. Hij zit tegenwoordig in Los Angeles, maar uit de brand, gelukkig.) Het kwartet ging dan ook uit de startblokken met een nummer van Burrell, 'Freight Train', van diens album met saxofonist John Coltrane.
Voor de pauze werd er werk van Bryant zelf gespeeld. Met name van zijn laatste creatie 'Upper West Side Love Story'. De Upper West Side, dat is de wijk van New York waar hij opgroeide. Dat was de tijd dat airco's nog geen gemeengoed waren, zodat er altijd muziek uit de open ramen klonk. De tijd ook dat de buurt vergeven was van de jazzmuzikanten. Pianist/componist Thelonious Monk woonde om de hoek. De buurt ging plat om er het Lincoln Center te realiseren. Duizenden bewoners en bedrijven moesten maar zien waar en hoe ze verder gingen.
Bassist Hans Lass onderscheidde zich, zoals gebruikelijk, met onwrikbaar spel, waarin ook plaats was voor onverwachte en avontuurlijke alternatieve loopjes. In Bryants 'Taker Your Dance Into Battle' legde hij zijn proeve van meesterschap af.
Cd
Jordina Millà & Barry Guy - 'Live In Munich'
ECM, 2024 | Opname: februari 2022
De Britse bassist Barry Guy is sinds de jaren zestig uitgegroeid tot een van de toonaangevende vertegenwoordigers op zijn instrument. Zijn enorme discografie, indrukwekkende virtuositeit en beheersing van diverse rollen (solist, ensemblelid, orkestleider...) maken van hem een van de meest imponerende muzikanten van zijn tijd.
De 37 jaar jongere Spaanse pianiste Jordina Millà studeerde klassieke en hedendaagse muziek, maar ging zich onder invloed van haar landgenoot Agustì Fernandez ook toeleggen op geïmproviseerde muziek. Het zorgt ervoor dat de twee op hun tweede album een sound creëren waarin hun verwantschap met diverse werelden duidelijk voelbaar is.
Alles klinkt transparant, beheerst en bedachtzaam, zelfs wanneer Guy zijn instrument hardhandig te lijf gaat en Millà zich gulzig overgeeft aan inside piano. Ergens in de zone tussen vrije kamermuziek en klankonderzoek ontspint zich een virtuoze dialoog vol eindeloos variërende kleurtinten die de luisteraar uitdaagt én consistent op het puntje van z'n stoel houdt.
Concert
Werkman voor de oren
Bert van Erk Trio, zondag 12 januari 2025, Veenborg Welgelegen, Sappemeer
Met het geld dat bassist, componist en docent Bert van Erk vorig jaar als winnaar van de Groninger Cultuurprijs kreeg heeft hij een oude wens kunnen realiseren. Het werk van drukker, typograaf en beeldend kunstenaar Hendrik Werkman inspireert hem al langere tijd. In 2015 hield hij zijn 'Hendrik Nicolaas Werkman Suite' ten doop, tijdens de ZomerJazzFietsTour. Er komt nu een cd aan en in de fraaie veenborg Welgelegen presenteerde Van Erk daarvan een voorproefje. Het zaaltje van de bijna vierhonderd jaar oude borg beschikt over een voortreffelijke akoestiek, te danken aan de dimensies, het houten balkenplafond en de draperieën. Sinds kort wordt het gebruikt voor culturele activiteiten.
De composities varieerden van abstract tot programmatisch. In die laatste categorie zou je het openingsstuk 'De Taal Der Vogelen' (uit de 'Chassidische Legendes' van 1941) kunnen plaatsen. Hier begaf het trio, met Michael Moore, klarinetten en Sebastian Demydczuk, drums, zich in het spoor van Jimmy Giuffre in het domein van de gevederde vrienden. Solitaire vogels van diverse pluimage onderhielden zich met zwermen, op verschillende hoogtes.
Het 'Vrouweneiland Nr. 9' (in een hoekje naast de drums werden de afbeeldingen vertoond) begon dansant en hoopgevend. Later lieten wetten en bezwaren van zich spreken. Gelukkig bleek er uiteindelijk toch weer een relaxte sfeer te heersen.
'Hot Printing' verwees naar Werkmans liefde voor de jazz van zijn tijd. Michael Moore sloeg linksaf, richting Barney Bigard en Demydczuk trakteerde ons op een potje New Orleans straattrommelen. Van hem had het nog wel een chorusje of wat door mogen gaan, liet hij zich tijdens de pauze ontvallen. Van Erk en Moore speelden met gestreken bas en basklarinet een grommend duet in 'De Rit Naar Berlijn'. Hoorden we hier nu een Fokker van de KLM of toch een Junkers van de Lufthansa?
Tussen 1923 en '26 verschenen er negen nummers van Werkmans periodiek 'The Next Call'. Het omslag van een van de covers laat een cijferpatroon zien:
Hier kregen de muzikanten de opdracht, om de cijfers als noten of ritmen te interpreteren. Elk lid van het trio mocht bovendien een eigen beginpunt kiezen. Het klinkend resultaat was hier vanzelfsprekend een stuk minder samenhangend. Werkman als voorloper van Fluxus? Niets is te dol. Maar wel mooi.
Na de pauze werden werken van Duke Ellington, Thelonious Monk, Michael Moore, Wolfgang Amadeus Mozart en Mel Tormé van frisse Werkmankleuren voorzien.
Cd | Jazztube
Angelo Verploegen & Jeroen van Vliet - 'Little Dancer'
Just Listen, 2024 | Opname: 18 september 2023
Een van de fijnste cd's die het afgelopen jaar het daglicht zag is zonder meer 'Little Dancer', waarop trompettist Angelo Verploegen en pianist Jeroen van Vliet hun niet geringe krachten samenbundelen. De geboorte van zijn kleinzoon Benjamin begin 2023 had een overweldigende emotionele impact op Verploegen en leidde uiteindelijk tot dit nieuwe album in een intimistische setting. De fluweelzachte klank van Verploegens fügelhorn past daar natuurlijk uitstekend bij. Uit een gevoel van intens geluk, gepaard met de nodige zorgen over de toekomst van een nieuwe generatie, ontstonden liedjes over liefde, hoop en troost, over leven en over kind zijn.
Verploegen en Van Vliet zijn beide empathische muzikanten, die elkaar perfect aanvoelen en aanvullen, zoals vorige maand nog bleek tijdens een cd-presentatie bij Brebl in Nijmegen. Op 'Little Dancer' geeft het duo een even fijnzinnige als frisse interpretatie aan een mooi samengestelde selectie standards, zoals 'Always', 'Nature Boy', 'Smile' en het titelnummer, een compositie van Tom Harrell. Er staan ook twee solostukken op met 'Infant Eyes' (Van Vliet) en 'Over The Rainbow' (Verploegen), die beide gloedvolle uitvoeringen krijgen. De productie is zoals we gewend zijn bij Just Listen Records weer om door een ringetje te halen, het transparante geluidsbeeld versterkt het luistergenot.
Op 5 januari werd dit programma uitgevoerd in het Bimhuis. In de Jazztube hieronder kun je het complete concert bekijken.
'Het slotakkoord van 32 jaar Stranger Than Paranoia is een muzikale vreugdedans. Het optreden van het Paul van Kemenade Classic Quintet is urgent, straalt frisheid uit en is in hoge mate explosief. Na het ontkurken van de champagne wordt geheel in stijl, als ode aan het festival, het nummer 'Stranger Than Paranoia' gespeeld. Het laatste optreden is, om maar eens een cliché te gebruiken, de spreekwoordelijk kers op de taart van dit legendarische festival.'
Op maandag 23 en dinsdag 24 december bezocht Louis Obbens Stranger Than Paranoia. In Paradox Tilburg zag hij concerten van Three Horns And A Bass, Egbert Derix & Leo Janssen, Maartje Simons & Budha Building a.k.a. Hans Timmermans, het Amsterdam Art Orchestra, Langenhuijsen/Wirken/Van Kemenade, Jeroen van Vliet & Kristina Fuchs, Eric van der Westen & Aron Raams en het Paul van Kemenade Classic Quintet.
Foto: Cees van de Ven. Klik hier meer foto's van Stranger Than Paranoia 2024 door Louis Obbens. En klik hier voor een fotoverslag van de slotavond door Cees van de Ven.
Cd
Quintet Intuition - 'Improvised Music'
Attaca, 2024 | Opname: 7 mei 1986
Wat is dit nu weer? Een kwintet, Intuition, dat freejazz speelt alsof het die in 1958 hoogstpersoonlijk heeft uitgevonden. En dan die muzikanten, stuk voor stuk retegoed. De muziek klinkt evenwel versnipperd, een duidelijke ritmische basis ontbreekt. Of er iets van tevoren gerepeteerd is, is de vraag. Of ze het jazzidioom überhaupt in de vingers hebben is de volgende.
Welnu, vrienden en vriendinnen, het Quintet Intuition was een groep bevriende muzikanten uit met name de klassieke hoek met als gemeenschappelijke liefde jazzmuziek, die niet veel langer dan een dag heeft bestaan, 7 mei 1986. Die dag werden er opnamen gemaakt die al die tijd op de plank zijn blijven liggen. Bij het opruimen van het archief van percussionist Maarten van der Valk werden de tapes ontdekt. Vandaar.
De onderlinge afspraak was dat er niet mocht worden uitgegaan van improvisaties op bekende (of onbekende) thema's; elke muzikant leverde een idee voor een stuk. Dat kon een melodische frase zijn, een ritme, een akkoord. Het naar mijn mening best geslaagde nummer is 'Track 3', waarbij bassist Wilbert de Gooijer een ritmische groove suggereert. De muzikanten reageren voorbeeldig op elkaar en gitarist Bob Helsloot is hier, net als in de overige improvisaties, de voornaamste wegwijzer.
Voor het overige moeten we het hebben van incidentele verrassingen. Zoals wanneer trompettist Jonathan Impett eigenzinnige achtergrondharmonietjes speelt in 'Track 1' en het lijkt alsof de gebroeders Ayler even op bezoek kwamen, een momentje maar.
Ze zijn goed terechtgekomen. Impett is tegenwoordig verbonden aan het Gentse Orpheus Instituut en de Middlesex University en is de auteur van een studie over de Italiaanse componist Luigi Nono. Saxofonist Peter Massink werkte tot zijn overlijden in 2014 met de Griekse componist Mikis Theodorakis. Helsloot schreef arrangementen voor de musicals 'Hair', 'Grease' en 'Fame' en speelt tegenwoordig voornamelijk solopiano. De Gooijer heeft altijd veel studiowerk gedaan en concentreert zich sinds 2014 op zijn andere grote liefde, de elektronica. En percussionist Maarten van der Valk heeft een carrière achter de rug bij het Orkest van de Achttiende Eeuw en Hauser Orkater en geeft les.
Zo'n uitstapje richting jazz doet niemand kwaad, met andere woorden.
Brötzmann was een oorlogskind, groeide op in Remscheid en vertrok om te gaan studeren, tegen de zin in van zijn ouders, naar Wüppertal, waar hij de rest van zijn leven zou wonen. Beide carrières, die van beeldend kunstenaar en die van musicus ontwikkelden zich vrijwel gelijktijdig, elkaar beïnvloedend. En die oorlog, zo geeft Brötzmann zelf aan in 'Soldier of the Road', was van groot belang. Hoe meer hij hierover las, hoe meer hij er afstand van wilde nemen. Schuldig voelde hij zich niet, zo zegt hij tegen Josse, maar schaamte was er wel. Volgens Brötzmann een reden waarom de freejazz juist in Duitsland zo aansloeg, als manier van verzet. Het belang van Brötzmann, die begon op klarinet in een swingband, voor deze stroming kan moeilijk worden overschat. Want als er één iconisch album is binnen dit genre dan is het wel het uit 1968 stammende 'Machine Gun', al was het maar omdat Brötzmann musici van geheel Europa voor dit project bij elkaar bracht. Een bruggenbouwer, en dat zou hij zijn leven lang blijven. Dat musiceren - we zien een overvloed aan liveopnames voorbijkomen in de film - was voor Brötzmann daarbij allesbehalve onschuldig tijdverdrijf, hij blies of zijn leven ervan afhing. De wereld veranderen kon hij niet, zo naïef was hij niet, maar een steen verleggen in het water, daar geloofde hij zonder meer in. Met een andere attitude musiceren was wat hem betreft in feite gewoon onmogelijk. "Force you’re own shit as much as possible" zegt hij tegen Josse, voorwaar: zijn credo. Dat studenten aan conservatoria denken te leren wat hij met bloed, zweet en tranen heeft moeten doorwerken, gaat er, zo vertelde hij aan Spicer, bij hem dan ook niet in: de blues kun je niet leren, die moet je voelen.
Tja, wat moeten we dan aansluitend met al die jongeren op het podium, musicerend in 'the spirit of Brötzmann'? Hebben die voldoende de blues? De een zeker, de ander wat minder; Brötzmanns zijn het natuurlijk niet, al kan dat nog komen. De enige die er in de buurt komt is Parker, maar die stond al naast hem tijdens de opnames van 'Machine Gun'. Maakt het uit? Nee, geenszins, ze doen meer dan hun best en dat is voor deze avond ruim voldoende, al verlang je soms even terug naar dat compromisloze van de meester zelf. De Backer is een geweldige saxofoniste, helemaal op die baritonsax, waarop ze eindeloze creativiteit laat horen, maar ze klinkt eerder lyrisch en ritmisch dan verwoestend, iets dat Van De Velde met zijn stevige slagwerk deels goedmaakt. Noulet en Vanheerentals hoorde ik al tijdens de laatste editie van Summer Bummer, toen met saxofonist Cel Overberghe, die deze zaterdag ten gevolge van ziekte helaas verstek moest gaan en met De Backer een vervanger vond. Leuk om deze drie saxofonistes te vergelijken met Sonore, het trio dat Brötzmann vormde met Ken Vandermark en Mats Gustafsson en waar we opnames van zien in Josse's film. Een verschil van dag en nacht. Want waar hier drie hanen elkaar zowat naar het leven staan, horen we deze avond drie beminnelijke vrouwen die samen op zoek gaan naar harmonie.
Nee, dan Amadou en Desprez. Want in het enige concert waarin we geen saxofoon horen, komt de muziek, met name door de bijdragen van Desprez, nog het dichtst in de buurt van die altijd weer verontrustende optredens van Brötzmann. Freejazz, punkrock en noise gaan hier hand in hand in een improvisatieset, scherp op de snede. En dan mogen Parker en Émaille afsluiten. De ene helft van dit duo is mij natuurlijk meer dan bekend, de andere totaal niet. Deze Franse dame kwam niet eerder op mijn netvlies en zo te horen gold dat niet alleen voor mij. Maar goed, we kennen Parker en zijn reputatie en dus... En ja, werkelijk magnifiek! Ik zag al veel percussionisten, maar zelden zo creatief als deze dame. Dat begint al met die wonderlijke constructie van een grote trommel, een die we eerder in een orkest tegenkomen dan bij een drummer, met daarop een ijzeren buis en daaroverheen gespannen snaren. Die worden bestreken, beklopt en pizzicato bespeeld met prachtige klanken als resultaat. En dat naast een keur van andere geluiden waarmee ze Parker begeleid, de ene keer op tenorsax, de andere keer op sopraansax. Parkers spel biedt geen verrassingen meer, dat was met Brötzmann ook al niet meer het geval, maar dat maakt niets uit, het is nog altijd van een adembenemende schoonheid.
Foto's: Laurent Orseau
In de Jazztube hieronder zie je een gedeelte uit de film 'Soldier of the Road', uit het concert van het Peter Brötzmann Chicago Tentet op 13 februari 2009 in het Bimhuis, Amsterdam.
Een muzikant als James Brandon Lewis, die verwacht je op labels die het potige, soulvolle werk genegen zijn, als Impulse! (check), AUM Fidelity/Tao Forms (check) of Relative Pitch (check), maar misschien niet echt op ECM. Toch gedijt hij hier ook prima, in een context die veel meer dan zijn eigen projecten neigt naar kamerjazz en verfijning.
Maar dan word je eraan herinnerd dat hij onlangs ook sterk speelde naast Dave Douglas en als geen ander de gloeiende intensiteit onder het oppervlak kan verklanken. Pianist Giovanni Guidi vormt al meer dan een decennium een eenheid met bassist Thomas Morgan en drummer João Lobo en dat hoor je: de drie spelen met licht en schaduw, secuur zonder te verglijden in behaagzucht, en met voldoende speelruimte, ook al zit die vaak in nuances, zoals bij 'Means For A Rescue', schetswerk met een fijn penseel voor Lobo.
Toch is het de entree van Lewis die dit album bepaalt en de interactie een nieuwe lading geeft, gedrenkt in de gloed die rechtstreeks overwaait uit de gospel die hem zo dierbaar is.
Concert
Een gelukkig gezinnetje
Idema Kwartet, dinsdag 17 december 2024, De Smederij, Groningen
Zou het dan toch waar zijn? Dat de mens van binnen volgestampt zit met een soort pietepeuterige wenteltrapjes, kleiner nog dan in een poppenhuis? En dat je daar van alles uit kunt afleiden, zoals waar die mens vandaan komt en hoe het met zijn familie gesteld is?
De bijwijlen hallucinante samenwerking tussen oom Diederik (piano) en neefje Gijs Idema (gitaar) lijkt die theorie te bevestigen. Hun spatgelijke unisonolijnen zijn er een mooi voorbeeld van. Ook de fraaie piano-intro van 'The Nearness Of You', waar de gitaar van Gijs moeiteloos inschuift, veronderstelt een soort hocus pocus, die uitmondt in een voorbeeldig geïmproviseerd duet. De klare lijn (die uitdrukking zal ik de rest van het jaar niet meer gebruiken. Beloofd.) van zijn gitaarspel lijkt te verwijzen naar Jim Hall, toevallig een van mijn eerste gitaarhelden. Da's lang geleden. Jimi Hendrix speelde toen nog met zijn Rocking Kings en had naar alle waarschijnlijkheid nog niet naar Guitar Slim geluisterd. Ik ook niet, overigens.
Bijzonder is dat Gijs Idema zonder pedalen of andere poespas werkt. Tenminste, waar ik zat was daar niets van te zien of te horen. Misschien dat hij wah-wah's in zijn schoenzolen had laten inbouwen, dat ben ik hem eerlijk gezegd vergeten te vragen.
Maar die familiebanden lijken ook te gelden voor bassist Hans Lass en drummer Sebastian Demydczuk. Hun langdurige samenwerking heeft er in ieder geval voor gezorgd dat het duo in alle omstandigheden als de rots van Gibraltar in de branding staat. Of in ieder geval als die van Schiermonnikoog. Dat neemt niet weg dat Lass de avontuurlijkste solist van het kwartet is, over de hele range van zijn contrabas, van het diepste grommen tot het hoogste piepen. En dat Seb tot op de milliseconde weet wanneer en hoe onhoorbaar de allerlaatste noot van een liedje wordt afgekapt.
Een gelukkig gezinnetje, met andere woorden. Dat moet een mooie kerst worden, dat kan niet anders.
Cd
Joachim Kühn - 'Échappée'
Intakt, 2025 | Opname: maart-april & december 2023
Deze week overleed de tabla-grootheid Zakir Hussain. Ik moest daarbij denken aan het optreden van hem op Jazz Middelheim in 2016. Hij speelde daar in het trio van Pharaoh Sanders en de Duitse jazzpianist Joachim Kühn. En juist deze week ontving ik de solo dubbel-cd 'Échappée' van de 80-jarige Kühn op het Intakt-label. Toeval bestaat!
In der Beschränkung zeigt sich der Meister. Dat kan misschien van toepassing zijn bij minimal music, maar bij Joachim Kühn zeker niet. Hij heeft met deze opnamen met een rijk afwisselend, avontuurlijk en aandoenlijk palet zijn meesterschap getoonzet. In zijn thuisstudio op Ibiza werkte Kühn gedurende twee jaar aan de opnamen van 'Échappée'.
Zonder een beschrijving van de titels kan worden volstaan met het poneren van het cliché. Dat deze dubbel-cd een absolute aanrader is die zal worden gesmaakt. Zeker en vast!
De release van deze cd staat gepland voor 31 januari 2025. Klik hier om een track van dit album te beluisteren.
Concert
Drie dichters
BaasBuisDeman, woensdag 11 december 2024, Brouwerij Martinus, Groningen
Ja, wat verwacht je van de combinatie trombone-shakuhachi-serpent? Ongewone klankkleuren, op z'n minst. Nou, die kregen we wel te horen in Brouwerij Martinus, waar het trio BaasBuisDeman optrad. Met Ab Baars op klarinet, tenorsax en shakuhachi (een soort Japanse bamboefluit). Met Joost Buis op trombone en Berlinde Deman op tuba en serpent (een serpent houdt het midden tussen een antiek soort blokfluit waarvan de blauwprint per ongeluk in inches in plaats van centimeters was aangegeven en een baritonsax die onder een vrachtwagen was gerold. Hier in Nederland vooral bekend van Michel Godard.)
Maar vaker hoorden we één instrument, dat dan door de overige twee werd ondersteund. Soms bleek een nummer geïnspireerd door een gedicht. Van Cornelis Bastiaan Vaandrager of andere poëten, van wie ik Emily Dickinson meende te herkennen, al was het alleen maar vanwege de gedebiteerde abstracte absurditeiten. In 'Mooi Berg' (vertaal maar in het Duits, of liever nog in het Weens) spanden tenorsaxofoon en tuba samen, waarbij de tuba het laagste woord had. Er werden elkaar versterkende of juist tegenwerkende klankvelden opgeroepen. Dan weer werd er een bredere, sonore, laag getimbreerde basis gelegd, waarbij een van de instrumenten dan dwars door het decor scheurde.
Het nummer 'Von', opgedragen aan wijlen tenorist Von Freeman, bleef non-figuratief, maar evoceerde toch de onverstoorbare kracht en het levendige karakter van die Chicagoaanse blazer. Vaak betrof het korte stukjes, die qua lengte zó in de Top-1000 zouden passen. Grappig was ook hoe een bekend nummer ('This Nearly Was Mine', 'Prelude To A Kiss') geopend werd met een volledig vrije improvisatie, waarbij de song zich pas halverwege of op het nippertje prijsgaf. Beetje de omgekeerde wereld, dus.
Straatgedichten, onherkenbare readymades, polyinterpretabele belletrie. Hier stonden drie dichters.
Nijmegenaar en pianist/componist Michiel Braam behoort al ruim drie decennia tot de eredivisie uit de Nederlandse jazz- en geïmproviseerde muziek. Dit jaar werd hij 60. Reden voor LUX om zondag 22 december uit te pakken met een wel heel speciaal, dagvullend programma, met 's middags een vertoning van de film 'Braam Sixty' en 's avonds een concert door Bentje Braam.
Het feestelijke programma begint om 13.00 uur met de documentaire 'Braam Sixty', een tour de force met een speelduur van liefst 3,5 uur (onderbroken door 2 pauzes van een half uur). Op overrompelende wijze wordt in deze film duidelijk hoe breed en divers het muzikale universum van Braam is. Filmer/kunstjournalist Bas Andriessen stelde deze film ter gelegenheid van dit jubileumjaar samen uit zijn uitgebreide archief van beeldmateriaal, voorzien van commentaar en interessante wetenswaardigheden van Braam.
In de avond gaat het programma verder met een veelbelovend concert met Michiel Braam achter de piano. Voor deze gelegenheid heeft hij een nieuwe versie van Bentje Braam samengesteld, met muzikanten die hem gedurende verschillende stadia van zijn muzikale leven hebben vergezeld. Zij spelen een nieuwe versie van zijn beroemde 'Second Coolbook'. Dit programma, uit 1995, heeft talloze versies gekend, van solo piano tot arrangementen voor het Jazz Orchestra Of The Concertgebouw en het Metropole Orkest. De nieuwe bezetting bestaat uit Frank Nielander op altsaxofoon, Peter Haex op tenortuba, Jort Terwijn op contrabas en Makki van Engelen op drums.
Aansluitend op het concert worden Braam en Andriessen geïnterviewd door radiomaker en creative catalyst Co de Kloet. En Braam trakteert!
Alle aanwezige gasten kunnen een desgewenst gesigneerde cd naar keuze uitzoeken.
Michiel Braam: "22 december is 's middags wat mij betreft een ode aan de onvermoeibare Bas Andriessen, die jarenlang talloze muzikanten heeft gevolgd, gefilmd en betekenisvol gedocumenteerd. Natuurlijk, bij 'Braam Sixty' is mijn 60e de aanleiding, maar deze film gaat evenzeer over Bas, die compromisloos trouw blijft aan zijn principes in de keuze van het gebruikte materiaal en de urgentie waarmee hij het presenteert. Ik voel mij daarmee erg verwant; een van mijn persoonlijke motto's luidt 'Luister naar muziek alsof het het eerste is wat je hoort en speel muziek alsof het het laatste is wat je doet'. Je kunt een verhaal alleen vertellen op je eigen manier. Ook bij het concert 's avonds kunnen wij niet anders."
Klik hier voor meer informatie en om een kaartje te kopen (er zijn nog wat plaatsen beschikbaar).
Concert | Jazztube
Muzikale parels voor de happy few
Michael Moore Universe Quartet, donderdag 12 december 2024, Paviljoen Ongehoorde Muziek, Eindhoven
Dit concert was een mooie aanleiding om weer eens naar het Paviljoen Ongehoorde Muziek in Eindhoven te gaan. In mijn geboortestad waar ik jarenlang iedere maandagavond de jazzconcerten bezocht van het jammerlijk verdwenen podium Axes/Jazzpower in Café Wilhelmina.
Componist, musicus en conceptueel kunstenaar Bart van Dongen begon een aantal jaren geleden een nieuw podium: Podium Ongehoorde Muziek (POM). Nu gevestigd in het centrum van Eindhoven. Op een steenworp afstand van het Centraal Station en met aan de achterzijde een grote parkeerplaats, nota bene tegen zeer laag tarief. Of men maakt gebruik van de Park+Ride-mogelijkheden.
Nog niet zolang geleden werd er ingebroken (een paar keer zelfs) bij het POM, waarbij veel kostbare apparatuur werd ontvreemd. Maar een succesvolle crowdfundingsactie zorgden weer voor een positieve doorstart. Het is nu zaak dat meer liefhebbers van avontuurlijke muziek in brede zin de weg naar deze hotspot gaan vinden!
Toen het concert van het Universe Quartet begon wist het pas na ruim een uur van ophouden. En dat was voor het geringe maar uiterst aandachtige en respectvolle publiek eigenlijk nog te snel. Terecht ook, want rietblazer Michael Moore (deze avond op altsax en klarinet), gitarist Guillermo Celano, bassist Omer Govreen en drummer Onno Govaert grosierden in fraaie muzikale presentjes met zowel nieuwe als oude composities, waarin invloeden uit jazz, latin en improvisatie voorbijkwamen. Muzikaliteit, creativiteit, coherent samenspel en solistische parels: het was er in overvloed. Zeker en vast dat grootmeester Moore met dit nieuwe kwartet nog talrijke impro-liefhebbers zal weten te boeien en plezieren.
Zij die deze donderdagavond kerstinkopen lieten prevaleren zijn muzikale pareltjes misgelopen.
Foto & video: Cees van de Ven. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Concert
Saamhorigheid in vernieuwing
Nik Bärtsch Ronin, donderdag 5 november 2024, Paradox, Tilburg
De in Zürich geboren en getogen pianist/componist Nik Bärtsch is een prettige maar enigszins mysterieuze persoonlijkheid. Bärtsch heeft al meer dan honderd keer opgetreden in zijn thuisbasis Exil in Zurich, waar hij steevast op maandag concerteert. De formatie Ronin bestaat al sinds 2001 en maakt een korte tour in Nederland waarin vijf optredens verzorgd worden. Na een lange reeks van albums op het ECM-label is in het najaar 2024 het album 'Spin' op zijn eigen Ronin Rhythm Records verschenen. Op dit album wordt zowel nieuw materiaal als een herinterpretatie van oudere composities gepresenteerd. De albumtitel verwijst naar de draai die de band heeft gemaakt. Basgitarist Jeremias Keller is de vervanger van Thomy Jordi, maar de formatie Ronin blijft verder intact. Naast pianist Nik Bärtsch met Sha op altsaxofoon en basklarinet en Kasper Rast op drums.
De Zen-funk zoals de leider zijn muziek karakteriseert is beïnvloed door een scala aan stijlen en blijft zijn uniciteit houden én zich ontwikkelen. Tijdens één set wordt bijna zonder onderbrekingen een aaneenschakeling van composities (modules) gespeeld. De energie die vrijkomt uit de gedisciplineerde combinatie van veranderende ritmes en groove is al even herkenbaar als bedwelmend.
Op het eerste gehoor lijkt de muziek van de Zwitserse formatie door de jaren heen niet aan verandering onderhevig te zijn geweest. Uiteraard bestaat de muziek nog altijd uit verschuivende, repetitieve, ritmische en minimalistische patronen. Tijdens dit optreden is nog steeds sprake van een trance-onderdompeling, maar wordt meer muzikale ruimte gecreëerd voor groepsimprovisaties met meer verfijningen en nuances. De ijzige en spaarzame pianoklanken van Bärtsch zijn nog steeds verankerd in de gespeelde modules, maar zijn dromerige, hypnotiserende passages zijn, zeker aan het eind van het concert, indringender dan voorheen.
Bassist Jeremias Keller, soms met een gitaristische sound, en zeker drummer Kaspar Rast, met zijn wervelende accentverschuivingen en pulsaties, stuwen de groove. Het aanhoudend funky gevoel reikt naar grote hoogten, waar ook Bärtsch en Sha uitstekend in gedijen. Met regelmaat bedient Nik Bärtsch zich van zuivere pianolyriek en speelt saxofonist Sha korte, puntige intermezzo's op basklarinet of altsaxofoon.
De strakke, compositorisch resultaatgerichte cross-over van Ronin is voorzien van een aangename energie vanwege de ingetogen funk en groove. De pulserende ritmes, herhalende motieven en subtiele verschuivingen, in samenhorigheid voor het voetlicht gebracht, leveren ondanks de draai die heeft plaatsgevonden een permanente staat van bezinning en hypnose op. Daarenboven zorgt het voor ragfijne nieuwe muzikale verkenningen. Muziek boordevol spanning.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Cd
David Murray Quartet - 'Francesca'
Intakt, 2024 | Opname: 26-27 november 2023
De liefde ten huize Murray-Cinelli is groot. Zo groot dat de legendarische saxofonist niet zomaar een compositie, maar zijn hele album naar zijn partner vernoemt. Dat hoeft niet te verbazen. Murrays muziek, die in z'n meest vurige momenten in het verlengde ligt van de fire music van de jaren zestig, heeft altijd al een ouderwets, soms wat sentimenteel kantje gehad.
De rietblazer, in gelijke mate beïnvloed door figuren als Paul Gonsalves en Albert Ayler, bewandelt ook nu het slappe koord tussen traditie en avontuur. Daardoor krijg je stukken die een soms ook wat eigenaardige spreidstand aanhouden, met enerzijds een semi-exotische balzaal-vibe en anderzijds drukke vlammenwerpersolo's die het gigantische bereik van Murray in de verf zetten. Het titelnummer wordt zo een rebelse wals, 'Ninno', een onweerstaanbare brokje samba. En als de meester de basklarinet nog eens bovenhaalt, dan is het smullen.
Wat bij een ander zou klinken als op twee gedachten hinken, is bij Murray en zijn uitstekende, soms duchtig swingende band de onophoudelijke drang om wars van verwachtingen een eigen koers te varen.
David Murray (tenorsax, basklarinet), Marta Sanchez (piano), Luke Stewart (bas), Russell Carter (drums).
Klik hier om twee tracks van dit album te beluisteren.
Concert
Een pianist om in de gaten te houden
Lukas Mohl Trio & Kiki Sprangers, woensdag 20 november 2024, De Bussel, Oosterhout
Kent u de Duitse maar in Nederland woonachtige jazzpianist Lukas Mohl nog niet? Ach, echt vreemd is dat niet, hij studeert nog steeds aan het ArtEZ Conservatorium in Arnhem, als het goed is doet hij in juni volgend jaar examen. Tegelijkertijd heeft hij nu al zijn eigen pianotrio, met een van zijn docenten, Jasper Somsen, op contrabas en goede vriend Min Won op drums. Zijn eerste album 'Speaking Of The Heart', dat hij opnam met zijn trio aangevuld met saxofoniste Kika Sprangers, staat op de rol voor komend jaar bij Challenge Records. Op 20 november was hij te gast bij Liever in de KluiZ dan ThuiZ, waar wij als allereerste luisteraars konden horen wat deze muzikale komeet allemaal in huis heeft.
En dat is veel, heel veel, dus houdt deze man in de gaten. Het begon allemaal met Somsen, die zowel Mohl als Won in zijn project 'Art Of The Trio' had bij ArtEZ, waar hij werkt als docent. Een van de onderdelen daar is het schrijven van composities, waar Mohl direct mee opviel. Zodanig dat Somsen direct begon te lobbyen bij zijn platenmaatschappij en geen seconde twijfelde toen Mohl hem vroeg voor zijn trio. Wij snappen dat volledig na het horen van wat Mohl voor elkaar krijgt. Want hier zit niet alleen een prima pianist, maar ook nog eens een alleszins verdienstelijk componist en dat - hij is pas vierentwintig - voor iemand die pas net komt kijken. Daar komen we al achter tijdens het eerste stuk 'You Are A Bright And Shining Light', dat na een korte intro direct al Sprangers, die eerder in november de Willem Breuker Prijs won, volop de ruimte geeft voor een prachtig ingetogen solo op sopraansax. Het tekent Mohl dat hij zijn kompanen volop de ruimte geeft om hun ding te doen. Tegelijkertijd bemerken we hier al dat deze componist niets aan het toeval overlaat; Sprangers zegt niet voor niets verderop tijdens dit concert dat het voelt als een gespreid bed, waar ze alleen maar in hoeft te gaan liggen.
'The Soul At 3 A.M.' en 'Colours Of The Moon' kennen beide fijnzinnig pianospel, boeiende solo's van Sprangers en Somsen en een mooie afwisseling tussen dynamiek en ingehouden spel. De titels verraden dat enig pathos Mohl niet vreemd is, iets dat ook in zijn muziek zit. Dat hij halverwege de eerst set vertelt dat hij middels zijn muziek emoties wil overbrengen en verhalen wil vertellen, verbaast ons dan allang niet meer. Maar waar dat bij mindere goden zou kunnen ontaarden in edelkitsch weet Mohl het ravijn goed te vermijden. Natuurlijk mede door zijn medemusici die daar duidelijk ook niet al te veel mee hebben. Zie die lyrische, maar ook stromend repetitieve saxsolo van Sprangers aan het begin van 'Let It Run', of dat stomende duet van Somsen en Mohl, prachtig ondersteund door de brushes van Won. 'Twilight Cruise' is een van de hoogtepunten voor de pauze. Vanwege het strak ritmische slagwerk, gerichte pianoaanslagen en een innemende melodie van Sprangers, waar zonder meer urgentie in doorklinkt, tot we onmiskenbaar de blues horen, die het stuk naar een volgend hoogtepunt brengt.
Om de after-pauzedip te voorkomen serveert Mohl ons 'Palate Cleanser'. Eerst zien we de acrobaten over elkaar heen buitelen, dan de clowns en dan horen we Sprangers op altsax. Na al die vrolijkheid volgt 'With A Heavy Heart I Say Goodbye', wellicht we het mooiste voorbeeld van wat ik hierboven zei over het vermijden van kitsch - alleen die titel al! Maar nee hoor, wat we krijgen is een bijzonder fijnzinnige pianosolo en een briljante duoset met Somsen in de weer met zijn strijkstok, nét de goede dosis melancholie. Maar met name Won zorgt dat het hier niet ontspoort met spannend slagwerk. Won die als overgang van 'Ouroboros' en 'Defiance' in twee solo's laat horen wat hij nog meer in zijn mars heeft, ook die gaat het nog ver schoppen.
Concert
In het diepe
Alex von Schlippenbach Trio, woensdag 4 december 2024, Brouwerij Martinus, Groningen
Dat pianist Alex von Schlippenbach en klarinettist Rudi Mahall al eens, in 1999, een album uitbrachten gewijd aan de muziek van Thelonius Monk, daarvan droeg hun optreden in Brouwerij Martinus de sporen. Zo nu en dan kwamen er flarden Monk voorbijdrijven, als eilandjes in een uitgestrekte oceaan. Voordat je die in de peiling had waren ze weer aan de einder verdwenen. Want de wereld van dit duo - met drummer Dag Magnussen Harvesen erbij - is allesbehalve een stille vijver. Het is eerder een ontdekkingsreis op gegist bestek, zonder aanlegsteigers of veilige haven.
De associatieve klanken hebben het karakter van toevalsmuziek, waarbij Mahall alle uithoeken van de klarinet en de basklarinet grondig inspecteert. Dat hij daarbij op extreem vervormde hoekjes stuit is niet meer dan logisch. Dat de boventonen van zich laten spreken spreekt vanzelf.
In hun spel kwamen de muzikanten angstig dicht bij de kern van de door hen opgewekte maalstroom. Motiefjes en flarden van melodietjes verdwenen even snel als ze opgedoken waren. Daarbij triggerden de muzikanten elkaar: als jij tot aan je nek in het water durft, ga ik nog een paar meter verder. Als dat maar goed afloopt.
Cd's
Alistair Payne ft. Tongo Eisen-Martin - 'Reflex: Live At Bimhuis'
Bimhuis Records, 2023 | Opname: 30 september 2022
Alistair Payne - 'This Thread Walks'
DOX, 2024
Een van de winnaars van de Edisons dit jaar in de categorie 'Jazz' is de Schotse, maar in Nederland woonachtige trompettist Alistair Payne. Hij wint in de categorie 'Nieuwkomer' met zijn bij Bimhuis Records verschenen album in de serie 'Reflex: Live At Bimhuis'. We horen Payne hier samen met de spoken word-artiest Tongo Eisen-Martin, vocaliste Marta Arpini, altsaxofonist José Soares, pianist Floris Kappeyne, bassist Tijs Klaassen en drummer Sun-Mi Hong. Inmiddels ligt er van hetzelfde gezelschap ook al weer een nieuw album: het bij Dox Records verschenen 'This Thread Walks'.
Op de Bandcamp-pagina van dit laatste album vertelt Payne hoe de samenwerking met Eisen-Martin tot stand kwam: 'Just around the time I started composing, a small poetry book by Tongo Eisen-Martin turned up on my bedside table. My partner has purchased the book on a recommendation and had left it there. I decided, with very little thought, to pick it up and read over the first few passages. Not only did I finish the book that very evening, I was absolutely swept away by it.' Hij benaderde de dichter, die direct openstond voor samenwerking, voorlopig resulterend in deze twee albums.
Een gelijkmatig patroon van Kappeyne op synthesizer, passend bij het fietsen, en zang van Arpini kenmerken 'Cycle Song', de opener van 'Reflex: Live At Bimhuis'. Gaandeweg sluiten Soares en Payne aan en dan Eisen-Martin met zijn donkere stem. Payne verrast solo, met opvallend experimenteel geluid, in 'Interlude'. Naadloos loopt het over in 'Box Too Small', waarin Payne versterking krijgt van Soares. Ritmisch spel van Hong brengt aansluitend een stroom aan woorden van Eisen-Martin op gang. Een geheel andere sfeer brengt Kappeyne aansluitend binnen: een prachtige pianosolo, pure jazz. De spanning loopt op, de opmaat voor onder andere een al even indringende saxsolo van Soares. Eisen-Martin kruist wederom de degens met Hong in 'Those Voids', iedere zin doet ertoe. Bijzonder is ook het langgerekte patroon dat de twee blazers met een zekere regelmaat toevoegen. 'Rusty Nails Have No Wings' bevat aansluitend weer prachtig spel van Payne, mooi ondersteund door Kappeyne en Klaassen. Heerlijk experimenteel spel van Payne bij het verhaal van Eisen-Martin in 'Impro' en mooie ingetogen klanken in 'Exit Influenced'. De twee blazers gedijen uitstekend op Hongs spel met de vilten stokken. Met een 'Encore' sluiten we dit boeiende concert en de cd af.
'This Thread Walks' nam het ensemble op in de studio. Ik kan het niet hard maken, aangezien er geen opnamedata te vinden zijn, maar ik ga ervan uit dat die gemaakt weren na het hierboven genoemde concert dat plaatsvond in september 2022. Kappeyne opent met een intieme pianosolo in 'Chorale', waarna we Arpini's vocale klanken horen, die zich verderop vermengen met de beide blazers tot één boeiend geheel. Eisen-Martin voegt zich erbij, evenals de ritmesectie. Speels en experimenteel klinkt het slot, met een boeiende bijdrage van Payne zelf. Arpini horen we voor het eerst met een tekst in 'Ashitaka', op een staccato gespeeld patroon onder handen van Kappeyne. Meer pop dan jazz, dit stuk, maar zonder meer een leuk tussendoortje. Twee stukken vinden we zowel op het livealbum als op dit studioalbum: 'Cycle Song' en 'Encore'. In 'Discord' vallen aanvankelijk de strakke, meeslepende ritmiek en de solo van Soares op, terwijl het verderop de veel meer ingetogen klanken van met name Kappeyne op synthesizer zijn, die de aandacht vragen. In 'Perfectly' horen we Eisen-Martin in een ontwapenend mooi duet met Arpini, waarna de blazers zich erbij voegen. Arpini, wederom met kraakheldere zang, is het ook die 'I Chose My Gods (Those Voids)' opent, samen met Kappeyne op synthesizer en Hong bescheiden drummend op de achtergrond. En dan horen we nog eens Eisen-Martin samen met Hong, elkaar aanvurend.
Concert
Geen onvertogen noot
Ella Zirina Trio, woensdag 27 november 2024, Brouwerij Martinus, Groningen
Een oude ziel in een alleszins eigentijds corpus. Dat is de in Litouwen geboren Ella Zirina. Het is niet verwonderlijk dat ze Jim Hall en Wes Montgomery tot haar helden rekent. Ik denk zelfs dat je haar een onbeschrijflijk plezier zou doen met een 78-toeren schijf van Eddie Lang. Nochtans speelt ze eigen werk met een eigen smoel.
Haar trio, met Ton Felice op bas en Jamie Peet op drums, heeft een introspectief karakter. Nummers kunnen ontstaan uit een soort gezamenlijke mijmering, die dan uitmondt in aan duidelijkheid weinig te wensen overlatende klare taal. Klare taal, terwijl je haar spel zou kunnen karakteriseren met 'klare lijn'. Afgezien van een elektronische loop, een enkele keer, waarmee ze in en uit andere dimensies lijkt te stappen. Maar een loop heeft ze niet nodig om duetten in verschillende registers met zichzelf te kunnen spelen. Of met haar bassist. Soms is de samenwerking tussen elektrische gitaar en contrabas zó intens dat het leek alsof we naar een nieuw instrument zaten te luisteren. Een gitaarbas of zoiets.
Veteraan Peet is een machine die nooit gesmeerd hoeft te worden. Ook hij hanteert een bedachtzame, smaakvolle aanpak. Zijn dynamiek is nogal extreem: het kwam voor dat hij zó zacht speelde dat het tegen een suggestie aanschurkte. Geen onvertogen noot, deze avond in Martinus.
Concert
Indringende trompetklanken
Avishai Cohen Quartet, dinsdag 19 november 2024, Het Paard, Den Haag
Op zijn laatste zeer diepgaand en persoonlijk album reageert Avishai Cohen muzikaal op deze turbulente tijd, vooral op het conflict in Gaza, al is het ook een universele aanklacht tegen oorlogen. 'Ashes To Gold' is op 11 oktober 2023 opgenomen, slechts enkele dagen na de terroristische aanslag. De titel refereert aan de oude Japanse kunstvorm kintsugi. Een keramisch proces waarbij oude en kapotte stukken weer in elkaar gezet worden, om van de fragmenten weer iets moois te maken...
Zoals vertrouwd wordt Avishai Cohen tijdens het concert omringd door Yonathan Avishai op piano, Barak Mori op contrabas en Ziv Ravitz op drums. De akoestiek van de grote zaal leent zich uitstekend voor een intiem optreden waar muzikale details relevant zijn. De trompettist maakt het publiek op aangrijpende wijze muzikaal deelgenoot van zijn zorgen en emoties. Net als bij het optreden op het Transition Festival 2024 wordt de hele vijfdelige suite van 'Ashes To Gold' gespeeld. De algehele toon is echter wat milder.
Hieraan voorafgaand speelt het kwartet geheel in lijn met de tragedie in Gaza het stuk 'Will I Die Miss? Will I Die?' afkomstig van het album 'Cross My Palm With Silver'. Een diep doorleefde ode aan de immense reeks slachtoffers door een gasaanval in Syrië. Cohen, bekend door zijn majestueus zwevende trompet-exercities, wekt suggestieve beelden op waarin een breed scala aan sentimenten aan de oppervlakte komt. Daarin doorklinken (ingehouden) woede, wanhoop, verontwaardiging en de wens op een goede afloop. De melancholische schoonheid van zijn composities en spel winnen het, althans op het podium, van de oeverloze destructie in de wereld.
Cohen hanteert naast zijn trompet ook de dwarsfluit om een nieuw geluid aan het kwartet toe te voegen. De beheersing over zijn trompet, de wisselende klankkleuren en de dynamiek - van zachte lyriek tot haarscherpe urgente statements - zijn onnavolgbaar. Het afsluitend 'The Seventh', gecomponeerd door tienerdochter Amalia Cohen, biedt een muzikale troost.
Het kwartet, waarin vooral Yonathan Avishai zorgt voor een uitgebalanceerd contrast met de trompetklanken, speelt mooi ingehouden. Na een ovationeel applaus volgt de verlichting met de rake interpretatie van het Adagio van Maurice Ravels pianoconcert. In de verlengde toegift ontkomt Cohen er niet aan 'Naked Truth' van zijn gelijknamige plaat te brengen en toont hij nogmaals zijn kwetsbare geluid, met zijn indrukkende begeleiders.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Hij pikte nog net het staartje mee van de Swing Era, als benjamin van het orkest van pianist en componist Luis Russell. Tien jaar later, op zijn 28ste, kon hij bogen op werk met onder anderen Lester Young, Charlie Parker en Sarah Vaughan. En vast werk hè, niet zomaar een losse schnabbel. Op 12 november overleed drummer Roy Haynes na een kort ziekbed in Nassau, Long Island, New York. Hij werd 98.
Roy Owen Haynes werd in Roxbury, Boston geboren als zoon van een muzikaal echtpaar dat uit de Bahama's naar de Verenigde Staten was geëmigreerd. Hij was typisch zo'n gastje boordevol ritme. Op school vermaakte hij zijn kameraadjes met zijn roffels, met zijn handen getrommeld op de lessenaar. Daar kon geen leraar tegenop. Al jong werkte hij, geïnspireerd door Jo Jones van de Basie band, bij uiteenlopende groepen in Boston, waaronder die van trompettist Frankie Newton, altist Pete Brown en pianist Sabby Lewis. Beroeps werd hij toen hij op zijn negentiende gevraagd werd voor de bigband van Russell. Hij woonde destijds in bij de Russells in Harlem. Maar in '47 nam hij ontslag omdat het constante touren hem te zwaar werd - terwijl hij het jongste (en best betaalde) lid van de band was. Datzelfde jaar nam tenorist Lester Young hem in zijn combo op. Daar viel hij op met zijn ingehouden, smaakvolle doch rotsvaste beat, op brushes, geaccidenteerd door bescheiden 'bommen' op de bassdrum. Die stijl bouwde hij verder uit tijdens zijn verbintenis met Charlie Parker. Vergeleken met zijn voorganger Max Roach, die hem bij Parker had aanbevolen, speelde Haynes minder explosief. Hij verkoos waar wenselijk de vegertjes, maar kon net zo goed extrovert uit de hoek komen wanneer dat zo uitkwam.
Bij het rijtje van prominente muzikanten met wie Haynes gewerkt heeft kan bijna die van pianist, componist en bandleider Duke Ellington gevoegd worden. Eind 1952 nam diens drummer Louie Bellson ontslag, daar hij een eigen orkest wilde beginnen. Roy Haynes werd gevraagd hem op te volgen, doch wees het eervolle verzoek beleefd doch resoluut af. Een job bij Ellington zou een betere honorering en meer status en vastigheid geven, maar hij bleef trouw aan Charlie Parker. En hoewel het werk met Parker onzeker was - je wist nooit zeker of die 's avonds op kwam dagen - daar had hij alle mogelijkheden om creatief bezig te zijn. En hij vroeg zich af of al die oude knarren in de Ellington band zo'n jonkie met zijn progressieve ideeën wel zouden zien zitten.
Na vijf jaar vegen bij Sarah Vaughan kreeg Haynes de kans om bij pianist en componist Thelonious Monk te gaan werken. Daar vervolmaakte de drummer zijn stijl. De brushes bleven, maar de stokken kwamen vaker uit hun foedralen. Het metrum werd vrijer, zijn aanpak speelser. Zijn solo's hadden soms een asymmetrische structuur en getuigden van ongebreidelde fantasie en creativiteit. Bovenal bleef het gebodene smaakvol, zijn roffels elementair en gevarieerd. Dat was een goede voorbereiding voor zijn werk met saxofonist John Coltrane, tussen 1961 en '65. Daar verving hij van tijd tot tijd Tranes vaste slagwerker Elvin Jones, voor wie Haynes zijn grote voorbeeld was. Inmiddels was de drummer eigen groepen begonnen, wat culmineerde in zijn Hip Ensemble, waarmee hij een soort avontuurlijke rockjazz presenteerde. Tegelijkertijd bleef hij de bebop trouw.
Covid maakte een eind aan een glansrijke carrière. Dat hij toen nog steeds aan de top stond blijkt uit een opname uit de New Yorkse Blue Note uit 2019, die op YouTube te vinden is. 93 was hij daar, maar een Fountain of Youth, zoals het album heet dat hij in 2002 opnam. Met sticks en mallets - geen vegertje te bekennen. Ook te vinden op YouTube: de geïmproviseerde tap battle die hij in 2012 met collega Jack DeJohnette uitvoerde. Óók een bewonderaar. Hij kreeg bij die gelegenheid een Grammy voor zijn hele oeuvre. Tja, er kan maar één de beste zijn.
Cd
Joost Zoeteman & Paul Schäfer Quartet - 'Fratellanza'
Challenge, 2024
Een elektrische en een akoestische gitaar combineren, dat kan een goed idee zijn. Als het gaat over een jazzbox en een gypsygitaar, dan wordt het spannend. En als de elektrische gitarist ook nog een mengeling van gypsy en mainstream jazz speelt én de gypsygitarist internationaal geseind staat als een van de besten in zijn genre, dan wordt het helemaal te gek. Voeg daar expressieve baslijnen aan toe met subtiel aanstekelijk drumwerk, en je hebt het recept voor een voltreffer. En dát is deze plaat helemaal.
Zoeteman laat zich kennen in de eerste track, een eigen, swingende compositie waarin de dialoog tussen de cleane jazzbox met de zilveren klank van de gypsygitaar al duidelijk wordt. Verderop wordt dat meeslepend ten top gedreven. De ietwat samenzweerderige Italiaanse broedersfeer wordt helemaal duidelijk in tune 2, het thema van 'The Godfather'. Dat wordt heerlijk geïnterpreteerd in verschillende tradities: vanuit de basismelodie naar de jazzy, de gypsy, de Italiaanse swing... En zo gaat het stevig virtuoos door met Italiaanse deuntjes ('Volare' bijvoorbeeld, wat een bewerking!), 'Sicily' (Chick Corea) enzovoort, om te eindigen met het heerlijke 'Puglia Swing': Zoeteman als hekkensluiter dus.
Wat een heerlijke schijf, wat een virtuositeit, wat een speelplezier en dientengevolge: wat een luisterplezier. Een topschijf!
Joost Zoeteman (gitaar), Paulus Schäfer (gitaar), Jasper Somsen (bas), Wim de Vries (drums).
Concert
Dwars door het heelal
Mirusi Mergina en Xiu Xiu, vrijdag 8 november 2024, VERA, Groningen
Het is wellicht significant dat het Amerikaanse trio Xiu Xiu de Poolse componist Krysztof Penderecki noemt als een van zijn invloeden. Diens afwissend splinterende, borrelende en monochrome soundscapes hoor je in de duistere klankwereld van de groep terug. Soms begint een nummer met de enigszins serene, timide en gekwelde vocalen van gitarist Jamie Stewart, die dan fluks worden verstikt door het massieve geluid van Xiu Xiu. Bakken teringherrie, waarin we de schaduw van freejazzsaxofonist Albert Ayler menen te ontwaren. Tegelijkertijd heeft het gebodene iets feestelijks - al vraag ik me af of je het als achtergrondmuziek moet gebruiken. Het gedreun van de baspartijen voel je via de lambrisering van VERA terug in je ribbenkast. De oordopjes die aan de bar verkrijgbaar zijn vinden gretig aftrek.
Uit een wat ander vaatje tapt het voorprogramma Mirusi Mergina met haar noise- en dronemuziek. De donderende dreun uit haar synthesizers en computers waarmee ze haar recital begint zijn doorspekt met gelispel en al even bescheiden klikjes. Lenig en sensueel maakt ze haar buig- en strekoefeningen achter de toetsen. Klagende elektronica wordt afgewisseld met het schuren, schuiven en scheuren zoals je dat op het rangeerterrein van het nachtelijke Marseille kunt horen. Post-middeleeuwse koormuziek: check.
Ze treedt in de voetsporen van eminente voorgangers als Pauline Oliveros en Maryann Amacher en doet dat met gratie. De beats bevinden zich gelijk een hartslag doorgaans ver onder de elektronische lagen. Een enkele keer geselt ze ons met spijkerharde ritme-accenten. Alsof de hamer door Thor zelve gehanteerd wordt. Een heelal op hol, kortom. Dat beeld wordt nog versterkt door de achtergrondprojecties, die (imaginaire?) foto's van de Hubble-telescoop mixen met uiterst vreemde non-figuratieve vormen en lijnen. Een superluminaire trip op de vrijdagavond.
'Ondanks het gespierde en vloeiende basspel en stemgebruik van Meshell Ndegeocello zijn de composities en arrangementen, in combinatie met haar muzikale brein, essentieel. De muziek is soms heftig gezien de onderwerpen die ze aansnijdt. Maar altijd domineert de aanhoudende betovering en zachte uitstraling in de muziek. Voor deze muzikant is het zoeken van verbinding in de muziek waar het allemaal om draait.'
Op zaterdag 9 november bezocht Louis Obbens het festival Rockit. In de Oosterpoort Groningen zag hij concerten van Samora Pinderhughes, Meshell Ndegeocello, Shabaka en Ambrose Akinmusire.
Cd | Jazztube
Tomasz Stańko Quartet - 'September Night'
ECM, 2024 | Opname: 9 september 2004
ECM Records bracht onlangs onder de titel 'September Night' oude opnamen uit van de in 2018 overleden Poolse trompettist Tomasz Stańko. Gemaakt in 2004, in München. Stańko behoorde bij de grondleggers van de freejazz in Europa en heeft sinds dat moment, begin jaren 60, altijd een voorname rol gespeeld binnen de meer experimentele jazz. De laatste jaren vormde hij onder andere een kwartet met zijn veel jongere landgenoten pianist Marcin Wasilewski, bassist Slawomir Kurkiewicz en drummer Michal Miskiewicz, die, zoals u wellicht wel weet, ook samen een trio vormen, inmiddels alweer dertig jaar.
Het is Kurkiewicz die begint in 'Hermento’s Mood' met een bescheiden ritmisch patroon, al snel volgt Stańko. Direct al met die toon die hem zo uniek maakte: wat omfloerst, rafelig en diep doorleefd. Gaandeweg de jaren werd die toon steeds verfijnder. Een toon ook die bijzonder goed past bij dit trio, dat eveneens al jaren grossiert in het produceren van breekbare klanken. Wat volgt is het prachtig ingetogen 'Song For Sarah'. Hier is het allereerst Wasilewski die uitpakt uit met tere pianoklanken, zorgvuldig zijn patroon neerleggend. Dan volgt Stańko met een prachtige, fragiele melodie, met ook hier weer die voor hem zo kenmerkende omfloerste klank. Wasilewski pakt het weer terug, al even melodieus. En dan horen we Kurkiewicz met slechts enkele grepen - maar meer is ook niet nodig - en even later Miskiewicz, al even bescheiden. In 'Euforia' is het Kurkiewicz die begint met een opvallend melodieuze bassolo. Stańko volgt met veel dynamischer spel, scherp op de wind varend, gevolgd door Wasislewski en Miskiewicz. En verderop valt dat stomende triospel op, met Wasilewski aan de leiding. Weinig pianisten kunnen zo swingen als hij.
'Elegant Piece' doet zijn naam alle eer aan. Het is Stańko die hier begint met helder, maar ook bijzonder innemend trompetspel, een enkele noot van de trioleden zorgt voor toepasselijke kruiding. Mooi om te horen hoe zorgvuldig en met uiterste concentratie hij hier de melodie opbouwt. Een ronduit meeslepend stuk. Iets dat zeker ook geldt voor die pianosolo zo ongeveer halverwege en de contrabassolo tegen het einde. 'Kaetano' is het enige stuk op dit album dat niet geschreven is door Stańko, maar door zijn drie begeleiders. Dat deze musici dan ook een wat grotere rol spelen in dit stuk hoeft dan ook niet te verbazen. Maar als Stańko zich er dan bijvoegt is het wel vol vuur en passie. 'Celina' is weer helemaal Stańko, zo fraai als dat hij hier die ballade blaast, met die wat rafelige, wat schurende toon, meesterlijk. Prachtig ook dat mooi puntige vervolg, waarin vooral de combinatie Stańko-Wasilewski opvalt. Het album wordt afgesloten met de ballade 'Theatrical', waarin we andermaal die prachtige toon van Stańko kunnen bewonderen.
Foto: Cees van de Ven
In de Jazztube hieronder een concert van het Tomasz Stańko Quartet, opgenomen tijdens JazzBaltica in Salzau (Duitsland) op 3 juli 2005.
Concert
Als een veertje
Jeroen van Vliet Moon Trio, woensdag 13 november 2024, Brouwerij Martinus, Groningen
Nog een geluk dat er zo weinig tocht stond, woensdagavond in Brouwerij Martinus. Bij ieder zuchtje wind zou de muziek weggekringeld zijn, niet langer te horen.
Jeroen van Vliets Moon Trio speelt procesmatige muziek. Cellen worden neergezet en om- en uitgebouwd. Er is hoogstens nog een geïmpliceerde beat. Parameters als verdichtingen en verdunningen, ostinato-structuren, organische groei, dynamiek en stemmingen, zeker ook stemmingen, bepalen het gebodene. Het openingsnummer, 'Gravity', was daar een voorbeeld van. Aarzelende, mijmerende noten om te beginnen, een elektronische schaduw achter de pianoklanken. Een zwaartepunt dat zich van de piano naar de contrabas (Cord Heineking) verplaatste, waarbij de leider zich gaandeweg tot accenten ging bepalen. Drummer Mark Schilders speelde zoals gezegd geen vaste beat, maar figuurtjes, licks en commentaar.
'Nafar' was een herinnering aan een ervaring in Syrië, een beeld van de woestijn daar. Een woestijn, zul je zeggen, wat is daar nou te beleven, behalve sterven van dorst? Nou, er huizen daar ook myriaden slangen en schorpioenen en kleine roze giftige torretjes. Best wel avontuurlijk, dus.
Van Vliets uitgebeende, stemmige pianospel voerde ons ook terug naar de voorlaatste eeuwwisseling. Naar de salons waar aristocraten, schrijvers, cultuurliefhebbers en huwbare dochters zich verpoosden en waar de impressionistische muziek werd geboren. Had ook wel wat, die scene.
Cd
Peter Beets - 'Tchaikovsky, Rachmaninov And All That Jazz!'
Magic Balls Jazz, 2024 | Opname: 24 mei 2023
Het mag geen mens verbazen dat Peter Beets zich waagt aan werk van een resem klassieke componisten - naast Tsjaikovski en Rachmaninov ook nog eens Borodin, Scriabin, Prokofiev en Rimsky-Korsakov - want een deel van zijn reputatie is gestoeld op zijn knappe Chopin-albums en een hommage aan George Gershwin. Het is ook niet zomaar een album van een jazzpianist die de klassieke stukken een jazzy vernislaagje geeft, maar eentje die de muziek daadwerkelijk vertaalt naar oldschool jazzcontext.
Dat Beets een aardig stuk kan spelen is een understatement, maar vooral: hij kan swingen als de pest, en dat is ook wat hier regelmatig gebeurt. Voor wie weinig met klassiek heeft, is dit een overtuigend album dat je meevoert naar een klassieke jazzclub met gedimde lichten, rinkelend glas en louche achterafzaaltjes. Voor wie vertrouwd is met de originele stukken zou het weleens een openbaring kunnen zijn, want Beets zet de composities naar zijn hand met zwier en panache.
Peter Beets (piano), Tom Baldwin (bas), Byron Landham (drums).
Concert
De overtreffende trap van improvisatie
David Murray Quartet, vrijdag 8 november 2024, Paradox, Tilburg
David Murray is een saxofonist van de buitencategorie en al decennia een sleutelfiguur in de stromingen van freejazz en avant-garde. Murray is enorm productief, getaxeerd voor meer dan 100 albums onder zijn eigen naam en meer dan 500 albums als sideman. Ook is hij voor veel muzikanten actief als mentor. Door zijn veranderingsgezindheid verbaast het niet dat David Murray met een geheel nieuw kwartet én met relatief jonge musici op de bühne staat. Het zijn Marta Sanchez achter de vleugel, Luke Stewart op contrabas en Russell Carter achter de drumkit. Dit jaar heeft het kwartet, met dezelfde line-up als tijdens het optreden in Paradox, het uitstekend ontvangen album Francesca uitgebracht, opgedragen aan de partner van Murray: Francesca Cinelli-Murray.
Murrays creatieve zegetocht is begonnen in de jaren tachtig, maar heeft nog niets aan intensiteit en creativiteit ingeboet. Het gehele kwartet imponeert door tijdens de hele setlist vol hartstocht en met grote muzikaliteit te spelen. Hier zijn de jonge begeleidende muzikanten debet aan. Opvallend is dat het kwartet uitbundig en dartel te werk gaat, afgewisseld door nummers met een meer romantische touch. Dat wil niet zeggen dat deze kost makkelijk te verteren is. Met een niet aflatende dadendrang weet het kwartet het muzikale vuur voortdurend hoog te stoken.
De opbouw van Murrays solo's zijn complex én goed te volgen. De zachte passages gaan geleidelijk over in intense delen en de lyriek voert de boventoon, zowel op de tenorsaxofoon als - eenmalig - op de basklarinet. Vaak zijn de stilistisch gemengde composities van een latin flavour voorzien en zelfs dansbaar. Op gepaste wijze vliegt Murray vlammend uit de bocht, zoals bij het nummer 'Come And Go'. In dat geval raken zijn muzikale uitspattingen nadrukkelijk het avant-gardistisch gedachtegoed. De toon verontrustend of juist getergd, maar altijd weer terugkerend bij het oorspronkelijke thema.
Zoals gebruikelijk bij Amerikaanse jazz wordt voldoende ruimte gegeven aan het trio begeleiders. Marta Sanchez, die ook in 2024 een mooi album heeft uitgebracht ('Perpetual Void'), blinkt uit met een schoonheid aan genuanceerde, klassiek aandoende pianopassages, die een mooi contrast vormen met de solo's van David Murray. Stoer en krachtig klinkt de contrabas van Luke Stewart, dwingend en swingend de percussie van Russell Carter.
Zonder overdrijving laat dit inspirerende optreden duidelijk zien dat, met de combinatie van een meesterlijke saxofonist en een nagenoeg perfecte ritmesectie, fantastische composities en vurig solowerk, de toekomst voor Amerikaanse jazz nog volledig open is.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Hier kregen de muzikanten de opdracht, om de cijfers als noten of ritmen te interpreteren. Elk lid van het trio mocht bovendien een eigen beginpunt kiezen. Het klinkend resultaat was hier vanzelfsprekend een stuk minder samenhangend. Werkman als voorloper van Fluxus? Niets is te dol. Maar wel mooi.
