Nussbaum is een Meester, een topcat onder de jazzcats. In 'Monk’s Dream' verlengde hij het trio door het met nieuwe ritmen te injecteren. Zijn solo hier was verbluffend melodieus en benadrukte tegelijkertijd het percussieve karakter van Monks werk. Zijn acties en reacties waren sneller dan het menselijk oor kon volgen. Nussbaums eigen compositie 'Shure Would Baby' zou je als een hommage kunnen opvatten aan folkzanger Lead Belly, met wiens muziek de kleine Adam op zijn derde of vierde kennismaakte. Hij nam ook een album op, 'The Lead Belly Project', waarmee hij zijn liefde voor oude blues en stokoude volksmuziek beleed. Oorspronkelijk zou de compositie 'Hey Pretty Baby' heten, tot de maker ontdekte dat er al talloze songs bestaan die onder die naam geregistreerd stonden. Vreemd was dat hij 'We Three', 'We Three' had gelaten, ondanks het gegeven dat de Ink Spots en Frank Sinatra in 1940 hits hadden met een liedje met die naam.
'I Miss Missing You' was opgedragen aan de vrouw van de drummer; ooit zaten ze thuis tussen twee uitgebreide tournees door op de bank en liet ze hem weten dat ze op de een of andere manier 'het hem missen' miste. In een van zijn solo's gebruikte hij een ring om een specifiek geluid uit zijn bekken te halen. Daarmee voerde hij me terug naar Cees See (alles is lang geleden), die een drumsolo op zijn trouwring speelde, terwijl zangeres Corry Brokken op de eerste rij zat te smelten en te stralen. Het paar was toen al een jaar of tien samen overigens.
Hoewel hij duidelijk zijn best deed zo functioneel mogelijk te spelen, stelde het slagwerkbeest zijn medemuzikanten toch in de schaduw. Bassist Paul Berner zong op zijn instrument en gitarist Ed Verhoef speelde bedachtzaam en clean. Soms werd een gitaarmelodie naadloos overgenomen door de contrabas. Het trio bleek voorbeeldig vormvast.
Organisator Diederik Idema, tenslotte: "Mooi toch, drie volwassen mannen die weer in de zandbak mogen spelen." Zo rond twaalven was de zandbak weer naar zijn normale hoogte teruggezweefd, achttien meter boven zeeniveau.
Linda Frederiksson (1985) studeerde aan het Helsinki Pop & Jazz Conservatorium en aan het Conservatorium van Amsterdam. Qua taal is er van de Amsterdamse periode niet veel meer blijven hangen dan "Mag ik alsjeblieft een tasje?". De muzikale banden met Nederland zijn echter nog heel sterk. Zo speelde de band vorig jaar nog op North Sea Jazz en afgelopen zomer op de Music Meeting in Nijmegen.
Nu toert ze met haar band om haar bejubelde debuutalbum 'Juniper' te presenteren. Paradox had de primeur, daarna ging de band nog naar het Bimhuis en LantarenVenster. Frederiksson timmert al een aantal jaren succesvol aan de weg. Zo werd ze onder andere al vier keer door het gerespecteerde Amerikaanse magazine DownBeat in de rising star-lijst opgenomen. De muziek voor het album is gecomponeerd met piano en gitaar en pas later gearrangeerd voor de bandbezetting. Dit geeft 'Juniper' het karakter van een singer-songwriter album. Op het album is Frederiksson te horen op altsax en bariton. Inspiratie werd onder meer gehaald uit haar eigen omstandigheden als transgender, haar oma en de natuur. Muzikaal gezien zijn haar inspiratiebronnen Feist, Neil Young, Alice Coltrane, Pharoah Sanders, Eric Dolphy en Fever Ray. Voor dit album werd ze het meest getriggered door 'Carrie And Lowell', een album van Sufjan Stevens.
Het goed gevulde Paradox zat er klaar voor en werd vanaf het openingsnummer 'Kristallipallo' gegrepen door de bijzonder fijnzinnige klanken. Het geconcentreerd spelende gezelschap weet ondersteund met elektronica een bijzondere sfeer te creëren die je al snel aangrijpt en het lijkt dat elke noot die Frederiksson speelt rechtstreeks uit haar hart komt. Een nummer als 'Neon Light [And The Sky Was Trans]' begint gedragen en poëtisch en bouwt langzaam op naar bijzondere improvisaties, waarin ze haar sax laat piepen en kraken, schreeuwen zelfs. De titelsong 'Juniper' is heel anders van aard, veel ritmischer en met weer een totaal andere, meer staccato inzet van de baritonsax. Hier wordt ook duidelijk waarom Frederiksson in het bijzonder geroemd wordt voor het bespelen van dit instrument.
Het voor haar oma gecomponeerde 'Nana-Tepalle' vertrekt vanuit een simpel thema, maar wordt prachtig en extatisch uitgesponnen om vervolgens zacht en teder te eindigen. We krijgen uitleg over 'Pinetree Song'. Hoe Frederiksson ergens in de bossen rondom Helsinki gegrepen werd door het geluid van een krakende tak. Ze legde het geluid vast met haar iPhone en keerde later terug met professionele opnameapparatuur om te ontdekken dat het niet waaide. Op de plaat is dus de iPhone-opname terechtgekomen. Het leverde een prachtige compositie op, waarin Tuomo Prättälä op de beroemde Paradox-vleugel een uiterst gevoelige improvisatie liet horen. Het publiek werd door de eerlijke authentieke muziek volledig ingepakt en liet dat veelvuldig blijken door stevig applaus tijdens en tussen de nummers.
Terwijl ik na het concert naar huis liep merkte ik hoeveel indruk het concert op me gemaakt had. Tijdens het schrijven van dit stukje bleef ik teruggaan naar Spotify om 'Juniper' af te spelen. Ik kende Linda Frederiksson nog niet, voor mij was dit concert misschien wel de ontdekking van het jaar.
Foto's: Johan Pape. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
Cd
Scott Hamilton - 'Live At De Tor'
Timeless, 2023 | Opname: 3 december 2004
Nou nou, wat een feest daar in De Tor, een van de oudste jazzriolen van Nederland. Tenorsaxofonist Scott Hamilton kennen we van zijn studioalbums van de jaren negentig, waarop hij veelal bedaagd als een vermoeide patriarch speelt. Goed, de cd 'East Of The Sun' misschien
daargelaten. Hier heeft hij snel snel een slobberkostuum aangetrokken en met ongekamde haren en een baard van drie dagen is hij het podium opgesprongen. De tent werd zonder pardon op haar kop gezet. De muzikanten inspireren elkaar en het publiek inspireert net zo makkelijk terug.
In één couplet van 'Pennies From Heaven' kan de tenorist even rust nemen, omdat de aanwezigen het uit volle borsten voor hun rekening nemen. Moeder, alle beren zijn los, met andere woorden. In de uptempo nummers is hij meer Dexter Gordon dan Ben Webster, met wie hij in het begin van zijn loopbaan frequent werd vergeleken. Het is alsof de wind ons naar het land van Oz heeft geblazen, waarbij de tovenaar ons boven de jaren veertig heeft losgelaten. Onvermoeibaar tovert Scott Hamilton nieuwe variaties uit zijn hoge hoed.
Ik denk dat ik Hamilton met het trio van pianist Rein de Graaff tijdens diezelfde tournee in Groningen heb gehoord. Maar in de Martinistad kwam het gezelschap toch minder spectaculair van de grond dan daar in Tukkerije.
Hij claimt niet minder dan 200.000 liedjes verzameld te hebben. De goedlachse John Kitime is de officieuze muziekarchivaris van Tanzania. In zijn kantoor op het terrein van de Nafasi Art Space aan Eyasi Road in Dar es Salaam staan de singles, op 78- en 45-toeren, lp's, cd's, reel-to-reel- en videotapes en vooral cassettes, veel cassettes, hoog opgetast. Als diskjockey en zanger/gitarist onderhoudt hij goede contacten met de circa tweehonderd radiostations van het land.
Eddy Determeyer zocht Kitime op in Tanzania en sprak met hem over zijn muzikale ontwikkeling. Daarnaast pikte Eddy nog een live performance mee van plaatselijke muziek op het snijvlak van traditie en moderniteit bij de Alliance Française, waar hij de band van zangeres Mariam Hukwe Zawose aan het werk zag.
Concert
Naar een soort ambient jazz
Theo Croker Quartet, vrijdag 17 november 2023, LantarenVenster, Rotterdam
De gestreken contrabas, supersnelle roffels op de bassdrum en vette orgelakkoorden smelten samen tot een drone. Daarbovenuit meldt trompettist en rapper Theo Croker zich met sonore klaroenstoten.
Hij komt uit een goed nest: over de frappante fysieke gelijkenis met zijn grootvader, trompettist en zanger Doc Cheatham (McKinney's Cotton Pickers, Cab Calloway, Eddie Heywood en een hele ris latinbands), hebben anderen al voldoende geschreven. Niet dat er veel van grootvaders breekbare non-pressure stijl in Crokers aanpak terug te vinden is. De lijn Croker-Miles Davis is aanzienlijk korter. In feite gaat Theo Croker verder waar Davis ooit ophield. Croker heeft een soort ambient fusionjazz ontwikkeld, waarbinnen voldoende ruimte is voor avontuur.
De razende bassdrum van Shekwoaga Ode, in combinatie met diens hoog sissende bekkens, geven de muziek haar fundament. Bassist Eric Wheeler mijdt daarbij het geijkte 'walken'; zijn noten zijn evenzovele hoekstenen van het muzikale casco. Van tijd tot tijd laat Croker zijn voorgeprogrammeerde elektronica op ons los. Dat voegt niet altijd iets wezenlijks toe, ondanks de bijdrage van zangeres Jill Scott.
Cd
Trio Tapestry - 'Our Daily Bread'
ECM, 2023 | Opname: mei 2022
Je maakt het zelden mee dat muzikanten met zo'n status en voorgeschiedenis zo comfortabel terugplooien in muziek die ontdaan is van alle ego, franje en volume.
Toen het trio zijn debuut voorspelde en ook van de partij was op Jazz Middelheim, werd hier en daar wat paniekerig geslikt. De muziek was schetsmatig, etherisch, Oosters getint, en toch grillig tot in het extreme, van herkenbare melodieën was amper sprake en het klonk alsof het moment aangegrepen werd om volledig vrij te zijn met weinig aandacht voor gebalde expressie. Op zijn derde album heeft het trio [Joe Lovano - tenorsax, Marilyn Crispell - piano, Carmen Castaldi - drums] die benadering zowat geperfectioneerd.
Deze acht stukken zijn muzikale mijmeringen, uitgeklede gebeden. Ze zijn zoekend zonder doelgericht te zoeken. Lyrisch, elegant en voorzichtig, maar vrij van goedkoop sentiment, ver weg van de muzak die experimenten tussen jazz en postklassiek vaak zijn. De drie doseren, wentelen half wakend rond elkaar, nemen genoegen met weinig, vinden kracht in beheersing. Wat slaperige dufheid had kunnen worden, is hier een oefening in essentiële alertheid. Lovano's solo ode aan wijlen Charlie Haden duurt amper 150 seconden, maar is innemende puurheid die Hadens unieke stempel reflecteert.
Muziek die misschien wel op de grote podia belandt, maar eigenlijk gehoord zou moeten worden in beperkte, intieme kring, zonder afleiding of achtergrondgebrom. Heel, heel mooi.
Klik hier om de titeltrack van dit album te beluisteren.
Tegenwoordig is het anders. Sinds de ontdekking van pianist Tete Montoliu staat Spanje op de kaart. Hier in Nederland maakten we al kennis met de fantastische Madrileense pianist Miguel Rodriguez. En in Brouwerij Martinus stond woensdagavond het sextet Chai Masters, een pan-Europese groep met voor de helft muzikanten met een Spaanse achtergrond. Van hen vond ik pianist Adrian Moncada nog het meest fascinerend. Hij opende het recital en het nummer 'Momo' met een gespatieerde, aarzelende solo, die haperde en uiteindelijk in een solide collectief opging. In zijn solobijdragen bleek hij een soort spaarzame impressionist die vanuit het niets Cecil Taylor-achtige clusters op je losliet. Hij is een verhalenverteller, die als het zo uitkomt een moppie meefluit.
Verhalen kregen we ook te horen van trompettist Antonio Moreno Glazkov. Afgaande op zijn speelwijze zou je wellicht een Israëlische achtergrond
vermoeden, maar nee, zijn wortels liggen in Spanje en Rusland. Net als voor zijn mede-bandleden is Amsterdam zijn basis, waar de muzikanten elkaar op het conservatorium ontmoetten - die internationalisering van de opleidingen heeft wel degelijk ook positieve kantjes. De derde muzikant die de aandacht trok was bassist Matteo Mazzu, die zijn instrument ook zachtjes kon laten pruttelen, brommen en ruisen.
De Chai Masters klonken als een hecht ensemble dat niet terugdeinsde voor grote, abrupte dynamische contrasten en collectieve improvisaties. Soms deden de verrichtingen denken aan een legpuzzel die je omhoog gooit, maar op de een of andere manier kwamen de stukjes dan toch weer
op hun plekje terecht. In de compositie 'Dancing Roots' was dat het geval. Daarbij bleef het sextet steeds voldoende lucht houden.
Het wordt nog wel eens wat met die beroemde Europese eenwording. De verkiezingsuitslag doet daar niets aan af.
Concert
Bovennatuurlijke zeggingskracht
Chris Potter Circuits Trio, zaterdag 18 november 2023, LantarenVenster, Rotterdam
Sunrise Reprise, de ondertitel van het uitverkochte optreden in LantarenVenster, lijkt te suggereren dat hier sprake is van een voortzetting of herhaling van een muziekuitvoering. In 2019 heeft saxofonist Chris Potter 'Circuits' uitgebracht, waarin hij wordt bijgestaan door twee exceptionele muzikanten: toetsenist James Francies en drummer Eric Harland. In 2021 wordt het trio herenigd voor een uitgestrekte studio-opname, 'Sunrise Reprise', waarin een livesfeer wordt gecreëerd en de onderlinge verbinding leidend is.
Het trio wekt in deze elektro-akoestische setting de indruk dat er meer musici op het podium staan. Dit wordt vooral veroorzaakt door het weergaloze spel van toetsenist James Francies. De abstracte, elektronische lagen van zijn hand zijn van een fundamentele waarde voor het totale groepsgeluid. Het draagt bij aan een atmosferische op-en-neer golvende muzikale mood. Door het ontbreken van contrabas of basgitaar voegt hij ook vloeiende baslijnen uit zijn bass synth toe. Naast energieke melodielijnen, afwisselend kabbelende en troebele synthesizergeluiden, speelt James Francies regelmatig virtuoos conventioneel en akoestisch klavier. Drummer Eric Harland is zowel in het klassiek begeleidende drumwerk als in zijn moderne geïmproviseerde variaties een lust voor het oor. Hij herhaalt en varieert op een spannende, kleurrijke manier. Harland is onmiskenbaar de verbindende schakel tussen Francies en Potter.
De gezaghebbende Chris Potter speelt dit keer louter tenorsaxofoon met een bijna bovennatuurlijke zeggingskracht, gebaseerd op de pijlers techniek, intuïtie, experiment en muzikaliteit. Ook in deze constellatie brengt de stersaxofonist verwondering met zijn gerijpte harmonische geluid. Melodisch, bij vlagen complex, maar altijd muzikaal. De zinderende solo's zijn weelderig, intens en sporadisch voorzien van subtiele loopings of een moderne sprankeling. In deze energieke elektro-akoestische setting speelt het trio relatief korte stukken afkomstig van 'Circuits' en 'Sunrise Reprise'. De groove, de meditatieve passages en de vluchtige en koortsachtige solo's zijn allesbepalend. Daarnaast speelt het trio een calypso die herinnering oproept aan Sonny Rollins. Ellingtons 'In A Sentimental Mood' staat aan de basis van een lange en zeer gevarieerde, geïmproviseerde jam. Het vormt het hoogtepunt van de avond waarin rust en hectiek, vele tempowisselingen en solo's van de drie instrumentalisten in een verbluffend open structuur vechten om de aandacht.
Er lijkt geen enkele maat te staan op het avontuurlijke karakter van dit trio en de virtuositeit van Chris Potter. Na een set van zo'n anderhalf uur blijft het publiek in verbijstering achter.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
Cd's
ZYFT - 'Triangle Moments'
Creative Sources, 2023 | Opname: 4 juni 2023 The Skypainters - 'Elusive Moments'
ZenneZ, 2023
Nederlandse jazz vandaag en deze keer staan de snaren centraal, niet die van de piano, maar van de gitaar en de strijkers. 'ZYFT is een blijvertje', zo mailde gitarist Henk Zwerver mij. Gelukkig maar, 'Triangle Moments' is het tweede album van dit in 2016 ontstane trio dat verder bestaat uit altvioliste Maya Felixbrodt en basklarinettist Ziv Taubenfeld. Verder sta ik hier stil bij het debuut van het in Groningen residerende The Skypainters: 'Elusive Moments'. Multi-instrumentalist, maar vooral gitarist Kirill Dumchenko is de leider van dit kwintet, dat verder bestaat uit altvioliste Andreia Florindo, toetsenist Tonke Suithoff, bassist Gabriele Bertossi en drummer Petr Agapov.
ZYFT grossiert in dwarse klanken, horend bij pure improvisatie, live opgenomen in het Amsterdamse Splendor. Titels zijn er, om te beginnen met 'First Move', maar alles duidt erop dat die achteraf zijn toegewezen. Dat 'First Move' begint krachtig, waarna de drie musici de gelegenheid pakken om zich te buiten te gaan aan een buitennissige klankwereld, Taubenfeld met zijn basklarinet voorop. 'Narration Soignée' is een stuk rustiger: een prachtige klanksculptuur, vol onverwachte wendingen. Zo gaat Zwerver halverwege helemaal loos met krachtig snarenspel, schurend en snerpend, verderop gevolgd door spaarzaam ritmische uitingen van Taubenfeld. Bijzondere klanken ook in 'Variation I': golvend, in onverwacht mooie samenhang en leuk dat verdere variaties gewoon ontbreken. In het vrij korte 'Algorythmic Animals' - heel benieuwd overigens hoe die eruitzien - overheerst weer het experiment, wel passend bij zo'n beest, Felixbrodts altviool valt hier vooral op. Het laatste stuk, 'Breath Of Fresh Air', vangt aan met een hier ietwat vreemd aandoende melodieuze solo van Zwerver, waar Taubenfeld aansluitend volledig in mee gaat. Lang duurt het niet, verderop doet het onregelmatige weer zijn intrede.
'Elusive Moments' is een totaal ander album. Hier overheersen vooral melodie en ritme en ontbreken al te dwarse klanken. Soms, zoals in opener 'The Flow', met een bijna bigband-achtige allure. Een bluesritme kruipt erin en Dumchenko is te horen in een meeslepende gitaarsolo, waarbij stilzitten lastig is. Mooi hoe twee gitaristen, Zwerver en Dumchenko, qua stijl zo veel van elkaar kunnen verschillen. Al even meeslepend klinkt Dumchenko's spel in 'Hopeful Man', al moet hier zeker ook de solo op altviool van Florindo worden genoemd en het slagwerk van Agapov. De solo verderop maakt overigens ook duidelijk dat de wat avontuurlijker ingestelde rockliefhebber hier ook een prima album aan heeft; Dumchenko bevindt zich duidelijk in het grensgebied. En prachtig die ballade 'The Night On Earth', met name vanwege dat haarscherpe, vederlichte gitaarspel. 'Dance' en 'My Question And Answers' staan eveneens dicht bij de rock en ook hier horen we weer een aantal enthousiasmerende solo's van Dumchenko. Bijzonder is ook het uit twee delen bestaande 'The Sunlight On My Carpet Floor', met zowel innemend spel van Dumchenko als Florindo en met een meeslepende ritmiek van Bertossi en Agapov. Het tweede deel is overigens wat steviger dan het eerste, waarin ook de pianosolo van Suithoff opvalt. Laatstgenoemde speelt overigens ook een belangrijke rol in het afsluitende 'Labyrinth'. Zoals gezegd bespeelt Dumchenko meerdere instrumenten; in 'Energy Cycles', een soort van ode aan de jazzrock, horen we hem op synthesizer. Mooi klinkt hier ook Bertossi op de basgitaar.
Concert
Loepzuiver, ergens tussen sopraansax en altfluit
Idema/Serierse Quartet, dinsdag 14 november 2023, De Smederij, Groningen
Een 'echte' jazzzangeres is Anna Serierse wellicht niet. Verwacht van haar geen al dan niet swingende standards, met scatchorussen of zonder. Ze gebruikt haar stem als een loepzuiver instrument, gelijkwaardig aan het instrumentarium om haar heen. Ergens tussen een sopraansax en een altfluit in, om de gedachten te bepalen. Dat het merendeel van het gespeelde repertoire tot stand kwam in nauwe samenwerking tussen zangeres en gitarist is te horen aan de uitvoering. De muzikale lijnen lopen dicht naast elkaar en soms ontwikkelen die zich zelfs tot een soort akoestische elektronische muziek.
Het ritmisch fundament was in de kundige handen van Cas Jiskoot en Tim Hennekes, contrabas en drums respectievelijk. Die Hennekes is echt op weg een Meesterdrummer te worden, hartstikke interessant. In de nummers 'Triptych' en 'Hennekiti' kon hij breed uitpakken. In de begeleiding was hij een en al oor. Never a dull moment bij deze gast.
Een zangeres die zich bepaalt tot oe-klanken kan, hoe verbluffend en muzikaal ook, makkelijk een gevoel van verzadiging oproepen. Dan gaat de mens naar het plafond staren, zich afvragend of het gewitte planken zijn of toch de afdrukken van de bekisting van een betonnen plaat (ik neig naar het eerste). Daarom was het niet onverstandig dat er ook plaats was ingeruimd voor drie standards, 'Gone With The Wind', 'Twisted' en 'Lotus Blossom'. Dat gaf het recital lucht.
Dat Diederik Idema (inderdaad, oom van) niet alleen sinds mensenheugenis een gedreven organisator van de jazzavonden in De Smederij is, maar ook een gedreven pianist, hoorden we nog even in zijn intro van 'I'll Remember April', waarmee de afsluitende jamsessie werd geopend. Virtuoos en onvoorspelbaar. Waarmee hij op zijn manier weer van de zelfgebaande paden van Serierse cum suis raakte.
"Cécile McLorin Salvant zingt niet alleen verrukkelijk, maar is tijdens het hele optreden in staat de rol aan te nemen die past bij het lied. Diepgaand en van een betoverende schoonheid. Tijdens haar zang is de zaal muisstil."
Op zaterdag 11 november bezocht Louis Obbens het festival Rockit. In de Oosterpoort Groningen zag hij concerten van Linda Frederiksson, DOMi & JD Beck + Metropole Orkest, Yuri Honing Peace Orchestra, Cécile McLorin Salvant en Mammal Hands.
Cd's
Teus Nobel Acoustic Trio - 'After Hours'
Integral Music, 2023 | Opname: voorjaar 2023 Ruben Drenth Trio - 'How To Gather Moss'
eigen beheer, 2023
Vandaag aandacht voor nieuw werk van twee trompettisten: Teus Nobel en Ruben Drenth. Nobel eert op zijn nieuwe, bij Integral Music verschenen album 'After Hours', dat hij opnam met zijn nieuwe Acoustic Trio, niemand minder dan Chet Baker. Een trompettist met wiens muziek hij twintig jaar geleden vrijwel letterlijk jazz leerde spelen en die ook in de afgelopen twee decennia zijn muziek kleurde. Op dit album, dat hij maakte met gitarist Tim Langedijk en bassist Thomas Pol, horen we dan ook vooral klassiekers waar Bakers naam voor altijd aan verbonden is. Bijzonder daarbij is dat Nobel koos voor een sobere aanpak, dicht bij het origineel blijvend. Drenth vroeg, voor het in eigen beheer uitgekomen 'How To Gather Moss', drummer en vibrafonist Mees Siderius en bassist Jeroen Den Daas om hem te vergezellen. En waar Nobel Baker koos als inspirator, koos Dreth voor The Rolling Stones.
'After Hours' begint met 'Sad Walk', een stuk dat Baker voor het eerst opnam in 1955, in een Parijse studio. In de versie van Nobel valt direct de authentieke aanpak op, alsof we ons in die studio in 1955 bevinden. Mooi is die wat schelle klank, door met een demper te werken, en die bassolo van Pol net iets over de helft. Die Pol kan swingen, zoveel is wel zeker. 'It Never Entered My Mind' nam Baker slechts één keer op, in 1959, maar het stuk verscheen wel op een album dat tot de canon behoort: het bij Riverside verschenen 'Chet'. Een ballade die uitstekend bij Nobel past en waarin zijn wat omfloerste, delicate geluid prachtig tot uiting komt. En het is hier ook zeker Langedijk die opvalt, door zijn zeer bescheiden, ondersteunende gitaarklanken, maar zeker ook in die solo, waarin precies die noten klinken die moeten klinken.
Reeds aan de eerste noten van 'Blues For Paul' hoor je dat dit een veel nieuwer stuk is. En dat klopt, het is een van de twee eigen stukken van Nobel voor dit album. Verderop horen we het nummer nog een keer, maar nu aangevuld met Benjamin Herman op altsax. Herman horen we ook samen met Nobel in 'You And The Night And The Music', een klassieker die Baker twee keer opnam, in 1958 en in 1986. Ook dit stuk speelt Nobel met veel gevoel. Mooi zoals de klanken van de twee blazers hier samenvallen. De eerste keer dat 'Look For The Silver Lining' door Baker werd opgenomen was in 1954, het stuk zou uitgroeien tot een echte Baker-klassieker en mag dan ook op een tributealbum als dit niet ontbreken. En Nobel, Langedijk en Pol doen dit swingende stuk alle eer aan, een prachtige versie van deze klassieker. Imposant is dat andere stuk van Nobel: 'No Goodbye', dat hij schreef naar aanleiding van het overlijden van zijn vader in 2019. Zoals de titel aangeeft, gaat het hierbij vooral om de tragiek van geen afscheid kunnen nemen. Nobel verklankt het met veel gevoel, op die voor hem zo kenmerkende wijze.
Zoals gezegd liet Drenth zich voor zijn album inspireren door voor een jazztrompettist minder voor de hand liggende musici, die van The Rolling Stones. Bij dit soort onverwachte keuzes is altijd de vraag of het werkt. Voegt het wat toe aan het origineel? Welnu, we kunnen gerust zijn, de kijk van Drenth op deze klassiekers is een meer dan interessante. Het uit 1966 stammende 'Ruby Tuesday' hoorde u nog nooit op deze wijze, herkenbaar en tegelijkertijd opvallend fris en in deze versie pure jazz. Sterker nog, ik vind de wijze van blazen van Drenth, krachtig ondersteund door Siderius en Den Daas, vaak opvallend goed passen binnen de traditie van de New Orleans-jazz, ik krijg soms sterke associaties met de marching bands. Siderius op vibrafoon mag klassieker 'Under My Thumb' openen, terwijl verderop de trompet van Drenth dit stuk in een geheel ander licht zet.
'Lady Jane' speelt Drenth volledig solo, met mooie lang uitgerekte bewegingen. Die invloed van de New Orleans-jazz horen we ook bijzonder goed terug in het meeslepende en heerlijk vette 'I Don't'. Het uit 1972 stammende 'Rocks Off' krijgt van Drenth en zijn kompanen een al even bijzondere behandeling. Prachtig klinkt die heerlijk duistere bassolo van Den Daas hier, op mooi ritmisch spel van Siderius. Bijzonder zijn ook zeker die slepende versies van 'No Expectations' en 'Oh Dear'. En dan klinkt alweer het laatste nummer, 'Mick Taylor', waarin we heel verrassend Drenth niet op trompet horen, maar op gitaar. Een mooie, broeierig hommage aan de gitarist Michael Kevin Taylor, die tussen 1969 en 1974 deel uitmaakte van The Rolling Stones.
Concert | Jazztube
Water onder de loep
'Water' door het Millennium Jazz Orchestra & pianoduo Martijn en Stefan Braak, zaterdag 11 november 2023, De Tamboer, Hoogeveen
Dat componist en orkestleider Joan Reinders het klimaat een bezorgd hart toedraagt bleek al uit het voorlaatste album van zijn Millennium Jazz Orchestra, 'Amazonia'. En, misschien indirect, uit de cd daarvoor, 'Octopus'. Omdat we van dat dier, dat al miljoenen jaren in de wereldzeeën rondzwemt, nog heel wat kunnen leren. Over hoe het is om een brein in delen te hebben en het vermogen, je eigen dna te veranderen. Zou de mensheid in de toekomst van pas kunnen komen.
Met zijn programma 'Water' duikt het orkest de diepten van de Nederlandse wateren en de hoogte van de waterkringloop in. Het eerste deel van dat programma, van de 'Waterkringloopsuite' tot 'Condensatie', is gebaseerd op de cycli die het water doorloopt. Hebben we hier dus met programmamuziek te maken? Nou, tot op zekere hoogte. Het aangetrokken klassieke pianoduo Martijn en Stefan Blaak evoceert met tintelend getinkel de vallende regen, die soms naar een hoosbui evolueert. Die klassieke touch geeft het gebodene scherpte en precisie. 'Water' is op te vatten als een soort concerto voor twee vleugels, met dien verstande dat het orkest relatief veel aandacht en ruimte opeist. In het opus 'Deventer', uit de 'Muzikale Hanzeroute', horen we het klassieke duo zowaar swingen. Maar de programmabrochure onthult dat Reinders in dit geval soli van Bill Evans en Barry Harris heeft uitgeschreven en op de lessenaars van de jeugdige gebroeders heeft gelegd. Maar we horen wel dat Deventer, waar het Millennium orkest talloze malen in Bouwkunde heeft gerepeteerd, best een swingend stadje is. In 'Kampen' (godsdienst, maar in het verdere verleden ook bier en sigaren) spelen Martijn en Stefan Braak unisonofiguurtjes met de trompetten.
Voor Reinders is het orkest niet zozeer een donderende swingmachine, waarbij alle secties bijdragen aan de stuwkracht, als wel een apparaat waarmee hij land-, water- en klankschappen schildert. Met blokken geluid die althans bij mij associaties oproepen met het werk van Mark Rothko. Er zit in zijn aanpak zeker zoveel Kenton als (Thad) Jones. Bij de rieten dubbelt ieder sectielid; Gerlo Hesselink heeft bijvoorbeeld de beschikking over sopraan- en altsax, fluit, altfluit en piccolo. Zo schildert men water. En zo krijgt 'Hattem' een impressionistisch portret, vrij naar het werk 'Zomers weidelandschap aan de IJssel met zicht op Hattem' (1909) van Jan Voermans sr.
Tussen de stukken door werden videoboodschappen van klimatologen getoond. De tendens daarvan was duidelijk: wanneer we de waterhuishouding verzieken, verzieken we de planeet, te beginnen bij onszelf. Zoals ecologe Li An Phoa liet zien: het oppervlak van de planeet bestaat voor zeventig procent uit water en het menselijk lichaam net zoveel. Laten we die balans niet verstoren, met andere woorden.
Foto: Hardy Klink
In de Jazztube hieronder zie en hoor je het eerste deel uit de Waterkringloop Suite: 'Neerslag'.
Festival
So What's Next 2023
zaterdag 4 november 2023, Muziekgebouw Eindhoven
Vanwege andere verplichtingen kon ik pas rond 18.00 uur aanwezig zijn en miste daardoor onder andere het concert van het Teus Nobel Accoustic, een trio dat momenteel een succesvolle tour maakt met hun verse album 'After Hours', wat een soort hommage is aan de legendarische trompettist Chet Baker. Niet voor niets stonden zij in de grote zaal. Ik kwam binnen op het moment dat het geluid van Gallowstreet uit Amsterdam mijn aandacht trok. Deze brassband bleek bezig te zijn met een dampend en swingend concert en bracht me meteen in een heerlijke festivalmood. Ik liet meteen mijn 'spoorboekje voor het festival' los en bleef hangen. Wat een heerlijke energie wisten zij in de rooftop club te blazen. Op een stevig fundament van bas en drums wisten ze een swingende en funky set neer te zetten, die het publiek opzweepte en deed verlangen naar meer.
Ondertussen was de grote zaal gereed gebracht voor het optreden van Eindhovenaar Fresku. Hij speelde met een volledige band een heerlijke thuiswedstrijd. Totaal wat anders en eerlijk gezegd is hiphop niet meteen mijn ding. Fresku was zich er ook van bewust dat hij in het programma een buitenbeentje was. Dat weerhield hem er niet van om overtuigend los te gaan en de zaal voor zich te winnen met een uitgebalanceerde set.
Het leuke van dit festival is dat je door de gevarieerde programmering heel diverse acts voorbij ziet komen. Zo liep ik na de hiphop van Fresku de kleine zaal in, waarin het Benjamin Herman Trio een gepassioneerd concert verzorgde. Saxofonist Benjamin Herman, bassist Thomas Pol en drummer Jimmy Jo Hueting slaagden er moeiteloos in hun enthousiasme en passie over te dragen op het publiek met een combinatie van oud en nieuw werk. Als altijd met humor aan elkaar gepraat door Benjamin Herman.
De grote zaal was ondertussen volgestroomd in afwachting van het concert van saxofoniste Nubya Garcia. Zij is inmiddels een icoon van de jonge Londense jazzscene; enkele fans uit de Britse hoofdstad waren haar naar Eindhoven gevolgd. Zij mengt met haar fantastische band op een eclectische wijze allerlei muziekstijlen, zoals gospel, soul en spirituele jazz, waardoorheen ze telkens haar originele improvisaties weet te weven. Met een mooie en overtuigende set van oud werk (onder andere van haar succesvolle album 'Source') en nieuw, nog niet uitgebracht werk speelde het gezelschap de zaal plat.
In de kleine zaal speelde het James Francies Trio. De toetsenist en componist uit Houston haalde me een beetje uit de flow en ik kreeg het idee dat dat voor meer mensen gold. Ik viel er ergens halverwege in en slaagde er niet in de concentratie op te brengen die nodig was om gegrepen te worden door deze muziek. Ook dat is inherent aan een festival: keuzes maken en soms de verkeerde. Misschien had ik naar Butcher Brown moeten gaan?
De kers op de taart werd gevormd door Cory Henry. Deze virtuoze toetsenist die bekendheid verwierf bij Snarky Puppy is inmiddels onder eigen naam een grootheid geworden. Samen met zijn Funk Apostles wist hij de zaal eenvoudig voor zich te winnen en sloot deze festival dag feestelijk af met een mooie set, waarbij de meezinger 'NaaNaaNaa' natuurlijk ook ingezet werd.
Al met al een lekker gevarieerde editie, die alweer doet verlangen naar de volgende!
Foto's: Johan Pape. Klik hier voor zijn fotoverslag van So What's Next 2023.
Concert
Molvær maakt reputatie waar
Nils Petter Molvær, zaterdag 28 oktober 2023, Paradox, Tilburg
Het jazzpodium Paradox haalt met trompettist Nils Petter Molvær een van de meest gelauwerde artiesten binnen de eclectische muziek in huis. De Noor heeft recent 'Certainty Of Tides' uitgebracht. De muziek die vanavond wordt gebracht is grotendeels afkomstig van het vorig album 'Stiches' en moet volgens Nils Petter Molvær, samen met een nog te verschijnen derde deel, als een driedelige serie gezien worden.
Nils Petter Molvær speelt, in vele samenstellingen, trompet met toevoegde elektronica en andere randapparatuur. Molvær is vooral bekend geworden door het legendarisch album 'Khmer' uit 1997. Een bijna verslavend album, dat zowel door moderne jazz- als rockliefhebbers wordt gekoesterd. Hierin mengen trompetklanken zich met hippe ritmes en ondefinieerbare, elektronische geluiden. Destijds grensverleggend en ongeëvenaard sferisch en mystiek. Sindsdien is zijn status in een elektro-akoestische setting onveranderd hoog.
De trompettist weet zich omringd met Erland Dahlen op percussie & electronica en Jo Berger Myhre op basgitaar, elektrisch gitaar & elektronica. Achter in de zaal verzorgt Sven Persson het onmisbare sounddesign. De rol van percussionist Erland Dahlen is van onschatbare waarde. Hij vermengt het sferisch en beklemmend trompetspel met dampende beats, techno, trance en rockritmes op originele en bloedstollende wijze. Jo Berger Myhre verhoogt het atmosferische geluid niet alleen met de elektrische gitaar, maar ook door zijn pulserende, opwindende en kleurrijke basspel. Hij hanteert meer dan eens de strijkstok op zijn gitaren om sonisch effecten op en uit te rekken.
De enigszins verkouden Nils Petter Molvær integreert als geen ander de natuurlijke klanken van de trompet met talloze elektronische devices. Hij wisselt vervreemdende geluiden af met ruige statements. Langzaam en melancholisch spel vloeit over naar lyrische soundscapes, zonder uitzondering melodieus en bij vlagen met een onberispelijke vitaliteit. Het zorgt voor variatie en verhoogt de spanning. Het sounddesign van Sven Persson, ook betrokken bij 'Khmer', is een factor van belang bij het creëren van een mix van intieme, dromerige, introspectieve en duistere of meer zwaarmoedige soundscapes. Bovendien staat het gehele optreden bol van intervallen en ritmische plotwendingen.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
Cd
Maciej Obara - 'Frozen Silence'
ECM, 2023 | Opname: juni 2022
De Poolse altsaxofonist Maciej Obara is hier te lande wat minder bekend, al timmert hij al meer dan een decennium aan de weg. Ongeveer net zo lang heeft hij een kwartet, waarvan onlangs het vierde album 'Frozen Silence' verscheen. Er waren in het begin wat wisselingen, maar inmiddels blijken pianist Dominik Wania, bassist Ole Morten Vågan en drummer Gard Nilssen trouwe kompanen.
Direct al in de opener 'Dry Mountain' horen we Obara met een opvallend lichte saxofoontoon, muziek als poëzie. Ingetogen, maar zeer doeltreffend begeleid door Wania. Een echte melodie krijgen we hier niet, daarvoor tasten de twee de abstracties te veel af. We horen Vågan en Nilssen hier ook, maar zeer bescheiden en vooral ondersteunend. En boeiend, die uiterst fragiele lijnen die Obara blaast in 'Black Cauldron', al even subtiel ondersteund door Wania. Naar het einde toe wordt het wat dynamischer, schudt Nilssen het geheel wat op. Geheel anders van karakter is het titelstuk 'Frozen Silence', vooral Warnia valt hier op met zijn melodische, maar ook fel ritmische pianospel, prachtig begeleid door het stuwende spel van de ritmesectie. Obara laat hier horen dat hij ook flink fel kan spelen, maar toch, ook 'High Stone' leert dat hij het meest op zijn plaats is in de meer ingetogen, noem het maar gerust meer spirituele stukken. Op zulke momenten - we horen het ook mooi terug in 'Rainbow Leaves' - schildert hij werkelijk met klank, zijn toon voortdurend doserend. En ik speel geen saxofoon, maar juist dat zachte, ingetogen spel lijkt me het moeilijkst. En dan Wania, die ook hier weer prachtige vergezichten laat zien.
Wellicht is het u al opgevallen aan de titels, maar Obara heeft zich voor dit album, met allemaal stukken van zijn hand, laten inspireren door de natuur, meer specifiek die van de bergachtige Karkonosze-regio in het westen van Polen. Nilssen mag ‘Twilight’ openen, met klassiek aandoend slagwerk, wederom gevolgd door prachtig subtiel spel, dat een grote wijdsheid uitstraalt. Na het wederom wat fellere 'Waves Of Glyms' klinkt tot slot 'Flying Pixies'. Wederom een rustig en ingetogen stuk, het was te verwachten, maar wat een prachtige toon laat Obara ook hier weer horen.
Festival
November Music 2023
John Zorn in 's-Hertogenbosch III, vrijdag 3 & zaterdag 4 november 2023, Verkadefabriek, Den Bosch
John Zorn heeft inmiddels meer dan iets met Den Bosch. In 1999 al opende hij De Toonzaal en op deze vrijdag en zaterdag bezocht hij November Music voor de derde keer in zes jaar. Eerder was hij er in 2017 en 2018. Natuurlijk niet alleen, maar met een gevolg aan musici die soms al decennia met hem samenwerken. Wat altijd opvalt bij zo'n marathon - en dat was met twaalf concerten in twee dagen ook nu weer het geval - is de hoge standaard die Zorn hanteert. Voor hemzelf, maar zeker ook voor de musici waar hij mee samenwerkt. Hij overlaadt ze met complimenten, maar voor het zo ver is moeten ze wel eerst laten zien en vooral horen dat ze het waard zijn. Zorn zoekt dan ook nauwkeurig uit wie hij welk deel van zijn inmiddels ontzagwekkende en nog altijd uitdijende oeuvre laat spelen en in welke combinaties. En dan is het ongetwijfeld eindeloos oefenen en Zorn zijn commentaar aanhoren en opvolgen, zo stel ik mij voor. Maar als luisteraar weet je aansluitend niet wat je hoort en ziet. Iedere keer weer denk je daarbij: aha, zo kan het dus ook! En vergelijkingen met andere concerten vallen daarbij niet altijd gunstig uit voor al die andere bands die het wat minder nauw nemen qua timing, samenspel en zuiverheid.
Het oeuvre van Zorn is niet alleen bijzonder groot, het is ook nog eens bijzonder divers. Niet alle fans vinden dan ook per definitie alles mooi, iets wat natuurlijk niet zo vreemd is bij een componist/musicus wiens oeuvre loopt van metal (Naked City en Painkiller), uiterst melodieuze muziek waarin Zorns Joodse wortels te horen zijn (Masada), aan rock verwante projecten (Chaos Magick en Simulacrum), free-jazz en improvisatie (The Classic Guide To Strategy en zijn orgelconcerten) en steeds meer composities die onder hedendaags gecomponeerd vallen. In deze marathon loopt het bovendien allemaal ook nog eens dwars door elkaar. Dus laat ik het hier maar eens wat meer clusteren en beginnen met die composities, zeker ook omdat die naar mijn mening binnen de wereld van de hedendaagse gecomponeerde muziek nog steeds niet de aandacht krijgen die ze verdienen, iets wat zeker te maken heeft met het feit dat de professionele muziekwereld nog steeds geen raad weet met componisten en musici die zich niets aantrekken van de grenzen tussen genres, iets dat voor Zorn natuurlijk zeker geldt.
Een hoogtepunt in dit genre zijn 'The Turner Études' uit 2019 voor solo piano. Naar eigen zeggen liet Zorn zich bij het schrijven van deze etudes inspireren door Bachs Goldberg variaties, de preludes van Debussy, de etudes van Ligeti en natuurlijk door de tekeningen van Turner die hij op prachtige wijze in muziek weet te vangen. Ze worden prachtig worden vertolkt door Stephen Gosling, Zorns vaste pianist voor dit type werk. In de achttien stukken horen we de eclectische wijze van componeren op grootse wijze terug. Sommige etudes zijn uiterst strak, voorzien van repetitieve ritmiek of juist van een opvallende melodie, andere zijn veel abstracter. Sommige zijn langzaam en verstild, anderen juist weer bijzonder hectische en dramatisch. Inderdaad, bij Zorn gaat het vaak om uitersten. Iets dat we ook terugvinden in de drie pianotrio's waarin we violist Chris Otto en cellist Jay Campbell - beiden van het JACK Quartet, waar Zorn eveneens intensief mee samenwerkt - samen horen met Gosling. Alle drie de trio's, 'The Aristos', 'Ghosts' en 'Hexentarot', zijn vrij abstract en verraden een grote aandacht bij Zorn voor de klank. 'Hexentarot' wijkt daarbij nog enigszins af van de andere twee door het hectische karakter. Wat hier ook opvalt - het geldt eveneens voor het pianokwintet 'Obscure Objects Of Desire', het strijkkwintet 'Sigil Magick' en het strijksextet 'Prolegomena', is het gebruik van alternatieve strijktechnieken en bij de pianotrio's het relatief vaak verkeren onder de klep door de pianist. Zo bespelen een violist en een altviolist in 'Prolegomena' hun instrument op de kop. Verder horen we in zowel 'Sigil Magick' en 'Prolegomena' een paar verrassende frases waarin de strijkers synchroon spelen, met een prachtig effect als gevolg. Zorn laat zich ook duidelijk inspireren door de geschiedenis van de westerse klassieke muziek. We zagen het hierboven al met die etudes, maar ook in 'Prolegomena' horen we duidelijk verwijzingen naar vroegere tijden, in dit geval de renaissance.
Er klonken natuurlijk ook andere soorten gecomponeerde muziek. Zo schrijft Zorn voor het kwartet Incerto, bestaande uit pianist Brian Marsella, gitarist Julian Lage, bassist Jorge Roeder en drummer Ches Smith, muziek die we gemakshalve onder de jazz kunnen scharen. Het is het concert waar de marathon vrijdagavond mee opent en waar voor de eerste keer dat perfecte samenspel opvalt, in een vaak stevige dynamiek wordt hier gemusiceerd op het scherpst van de snede. Die dynamiek is nog sterker aanwezig in de 'Suite For Piano', waarin we Marsella met Roeder en Smith horen en waarin met name Marsella en Smith loos gaan in een aantal overdonderende solos. Iets wat dan weer wel ten koste gaat van de fijnzinnigheid die de muziek van Incerto kenmerkt. Bijzonder is ook zeker het kwartet Heaven And Earth Magick, waarin we naast Roeder, Smith en Gosling de percussioniste Sae Hashimoto horen op vibrafoon. Dit is muziek op het snijvlak van jazz en hedendaags gecomponeerd, die vooral uitblinkt door het melodische gehalte. En met name Hashimoto betoont zich hier een ware virtuoos, die haar instrument tot in de puntjes beheerst.
We zouden het bijna vergeten, maar Zorn is natuurlijk ook nog altsaxofonist en tegenwoordig ook organist, iets waar het afsluitende concert in de Sint-Janskathedraal van getuigt. Als saxofonist horen we hem twee keer tijdens deze marathon. Allereerst als onderdeel van New Masada, waarmee hij sinds begin dit decennium het lijntje van zijn roemruchte kwartet doortrekt. Waarbij Zorn zelf overigens de enige constante factor is. In plaats van trompettist Dave Douglas horen we gitarist Julian Lage, terwijl Jorge Roeder en Kenny Wollesen Greg Cohen en Joey Baron vervangen. Maar de muziek is er niet minder goed door, ook hier weer die aantrekkelijke melodieën waarin Zorn het Joodse erfgoed verkent, prachtig gespeeld door deze topmusici. Zorn horen we ook solo, iets wat niet meer zo heel vaak gebeurt en eigenlijk ook niet de bedoeling was. Barbara Hannigan zou een aantal liederen van Zorn zingen, maar moest hals over kop naar Canada waar haar vader in het ziekenhuis is opgenomen. Een geluk bij een ongeluk dus, want Zorns verrichtingen op zijn altsax vormden zonder meer een van de hoogtepunten van deze marathon.
Addendum
Het concert van Chaos Magick, uitgevoerd door John Medeski op orgel, Brian Marsella op Fender Rhodes-piano, Matt Hollenberg op gitaar en Kenny Grohowski op drums liet weer een heel ander geluid horen dan de voorafgaande concerten. Het is echt onvoorstelbaar dat dit allemaal uit het brein van John Zorn komt. Ook hier valt de gedrevenheid van de muzikanten weer op. Grohowski die zo strak zit te drummen, Medeski die de Hammond het ene moment moment liefdevol beroert en het volgende moment er vol ingaat met zijn ellebogen of hele arm. En dan komt het moment dat Zorn plotseling het podium opspringt om het gezelschap te dirigeren. Dan blijkt hoe alert en geconcentreerd de mannen zijn.
Onvoorspelbare en spannende muziek, vol absurde wisselingen en uitermate strak uitgevoerd. De veelzijdigheid van Zorn werd tijdens November Music 2023 nog eens dik onderstreept.
Concert
Die contrasten altijd
JACK Quartet, donderdag 2 november 2023, Sounds of Music, Grand Theatre, Groningen
Messcherpe wisselingen tussen frasen en zelfs genres waren altijd al een kenmerk van de muziek van John Zorn. Carl Stalling, de gevierde componist van tekenfilms uit de jaren twintig tot en met vijftig, was niet voor niets een vroeg idool van Zorn. Iets van diens nood- tot deugdgedwongen abrupte schrijfstijl was altoos een constante in Zorns muziek. In 1984 dicteerde hij zijn credo: "That's my whole trip in a nutshell, those really fast changes." Zijn caleidoscopisch werk vond ik altijd al fascinerend, met name rond de vroege jaren negentig.
Het was ook kenmerkend voor het Zornprogramma van het New Yorkse JACK Quartet. Dynamische contrasten, abrupte overgangen en gemeen pizzicatowerk karakteriseerden het openingsstuk 'The Remedy Of Fortune'. Onwillekeurig zocht je naar houvast en structuren in dat stuk, maar vergeefs. Net wanneer je een aantal dalende lijnen meende te hebben gedetecteerd, streken de strijkers met acrobatische streken terug naar het uitgangspunt. Dan weer waren er (in deze oren) referenties aan klassieke strijkkwartetten, maar voordat je voor jezelf had kunnen bepalen of het nu Johannes B., Ludwig van B. of toch Johann S.B. was - aan wie gerefereerd werd - donderden we alweer in een flard aleatorische toonkunst. De
zaal intussen hield collectief haar adem in, wat een gunstige invloed had op de sfeer, de geur en het klimaat. Je hoorde nu ook hoeveel decibel je nog net kon opvangen (drie, schat ik).
Intussen behield het gebodene zijn abstracte karakter. De strijkers vertoonden daarbij de eenheid van een drilpeloton en de precisie van een raketaanval op een ziekenhuis. Duidelijk duizelig duikelden de getuigen van dit alles de Grote Markt op.
Cd
Wolfgang Muthspiel - 'Dance Of The Elders'
ECM, 2023 | Opname: februari 2022
Deze week aandacht voor wat recente ECM-cd's, zoals wel vaker bij dit label balancerend tussen jazz, hedendaags gecomponeerd en folk. Allereerst 'Dance Of The Elders', het tweede album van het trio dat gitarist Wolfgang Muthspiel vormt met bassist Scott Colley en drummer Brian Blade. Hun debuut 'Angular Blues' gooide in 2020 hoge ogen en ook dit nieuwe album is zonder meer de moeite waard.
'Dance Of The Elders' begint met bijzonder spaarzame gitaarnoten in 'Invocation'. Nevelslierten worden akkoorden, akkoorden monden uit in een melodie. Een verstild duet tussen Muthspiel en Colley, tot er wat ritmische patronen insluipen. Bijzonder ingetogen spel van Blade horen we op de achtergrond. Vervolgens is het aan Colley en zijn zangerig, klassiek aandoend spel op de contrabas. Een opvallend afwisselend stuk, waarin het trio prachtig laveert tussen abstractie en melodie, waarbij het laatste in het tweede deel de overhand krijgt. 'Prelude To Bach' maakt inderdaad de indruk of de muziek van de meester ieder moment kan klinken, een soort van abstracte verkenning in klank.
Het titelstuk 'Dance Of The Elders' heeft meer dynamiek, waarbij Muthspiel, die we hier vrijwel solo horen, een mooie combinatie van jazz en klassiek neerzet. Het handgeklap verderop doet dan weer meer Zuid-Europees aan en vormt de opmaat tot boeiend slagwerk van Blade. Een hoogtepunt van dit album is 'Liebeslied', schitterende klanken wringt Muthspiel hier uit zijn gitaar. Nog mooier wordt het verderop, in combinatie met het al even verstilde spel van Colley. En 'Folksong' is exact wat de titel aangeeft, met een bijzonder fijnzinnige melodie en een meeslepend ritme. Folk ook in 'Cantus Bradus', vermengd met klassiek. Een bijzondere klankwereld, met name doordat hij dit stuk op een klassieke gitaar speelt.
Kortom een bijzonder mooi en ingetogen album, helemaal in de stijl van dit vermaarde label.
Concert
Als een warm bad
Tingvall Trio, vrijdag 27 oktober 2023, Paradox, Tilburg
Het uit Hamburg afkomstige trio, met de Zweedse Martin Tingvall op piano, de Cubaanse bassist Omar Rodriguez Calvo en de Duitse drummer Jürgen Spiegel, heeft met album 'Birds' geleidelijk een andere richting gekozen. Scandinavische jazz heeft in twintig jaar tijd plaatsgemaakt voor ogenschijnlijk luchtige jazz, geïnfiltreerd met flarden wereldmuziek, pop en licht klassiek. Voor 'Birds', dat centraal staat bij het concert, is inspiratie gehaald uit de zangers uit de natuur. Naar verluid heeft Tingvall tijdens de coronapandemie in rust en stilte veel naar vogelgezang geluisterd. Vogels weerspiegelen in hun gezang migratiepatronen, het veranderende klimaat en de oorlog die in de nabijheid van Europa wordt gevoerd.
'Woodpecker' is een pakkende compositie waar de geluiden van deze vogel door middel van een zich herhalend motief worden weerspiegeld. Ook in andere stukken, direct vernoemd naar vogels zoals 'Humming Bird' (kolibrie) en 'Nuthatch' (boomklever), reflecteert het trio muzikaal en uitgebalanceerd op de vogel, bij vlagen met hectische tempowisselingen. Zonder uitzondering relatief kortdurend en laagdrempelig, maar krachtig en plezierig van toon.
In andere stukken worden de improvisaties langduriger en intenser verkend. Vaak is de ondertoon dan eerder weemoedig of ingrijpend, zoals bij 'S.O.S.' en 'The Day After'. De lenige, moddervette baslijnen van Rodriguez Calvo zijn in die composities robuust en meer dominant van aard. De melodieën en de dynamische interactie tussen Tingvall, Rodriguez Calvo en Spiegel zijn in zijn algemeenheid vloeiend en evenwichtig.
Het Tingvall Trio speelt ook enkele composities van het album 'Dance' uit 2022. De reggaebeats van 'Ya Man' en 'Cuban SMS' zijn smakelijk Latijns-Amerikaanse muzikale ontdekkingsreizen, waarin de ritmiek de dansbare frivoliteit van het trio accentueert. Ook milde funk wordt niet geschuwd. In 'Air Guitar' moeten we het stellen met een imaginaire Carlos Santana.
Twee toegiften - de ene lieflijk, de andere onstuimig - sluiten de warme avontuurlijke, muzikale avond met een actueel thema af.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
Concert Twee vliegen in een klap in Geraardsbergen Ivan Paduart & Olivier Ker Ourio | Dave Rempis & Nicolas Chkifi, zondag 29 oktober 2023, Geraardsbergen
Het gebeurt maar zelden dat je op een druilerige zondag in oktober zomaar twee zonovergoten jazzconcerten kunt smaken. Verschillend van aard maar beide van grote klasse!
Het ochtendconcert vond plaats in het Bruggenhuis, waar eigenaar en gekend jazzliefhebber Rob Meijer van Putten een topduo programmeerde met Ivan Paduart en Olivier Ker Ourio. Zij speelden een repertoire van eigen werk, zoals onder andere Paduarts 'Draisiennes' en 'Résilience' en een compositie van Ker Ourio, 'Eva'. En de Toots-compositie 'For My Lady'. Voor goed volk dat ademloos genoot van hun spel en interacties.
Ourio wordt terecht gerekend tot een grootmeester op zijn instrument, de mondharmonica. Opvallend is zijn vermogen om het spel helemaal naar zijn hand te zetten qua dynamische nuancering, van fortissimo tot pianissimo en subtiele glissando en alles daartussen. Oorstrelend mooi. Dat geldt ook voor Paduart, de sympathieke door de wol geverfde componist-pianist. De toetsen op de uitstekend klinkende vleugel volgden zijn brein en de flow via zijn vingers organisch. Het werd een concert dat iedereen nog lang zal heugen.
Het tweede concert betreft een 'afternoon huiskamerconcert' bij jazzduizendpoot Guy Peters. Eindelijk was het gelukt om bij hem te geraken voor een duoconcert in het freejazz-idioom. Met de vermaarde saxofonist Dave Rempis en de mij nog onbekende Belgische drummer Nicolas Chkifi. "Rempis was ruim twintig jaar bezield programmator van ruim 900 concerten van Elastic en leverde hierdoor een niet te onderschatten bijdrage aan de zichtbaarbaarheid van jazz en geïmproviseerde muziek in Chicago en ver daarbuiten", aldus Peters in zijn inleiding.
De ontvangst was hartelijk, onder de bezoekers enkele bekende gezichten, gepokt en gemazeld in het freejazz-circuit. Geweldig dat gastheer en gastvrouw al 21 huiskamerconcerten hebben gehuisvest. Free music, free drinks, free contribution. Welcome! valt te lezen op hun Facebook. En inderdaad, je voelt je hier vanaf het moment dat je binnenstapt welkom, thuis en op je gemak.
Na de warming-up en introductie door Guy Peters gingen beiden van start. Dave Rempis op alt-, tenor- en baritonsax en Nicolas Chkifi op slagwerk met wat summier klein handwerkgerei, zoals een snoertje met belletjes. Maar al met al ruim voldoende voor ondergetekende om kennis te maken met deze voortreffelijke drummer en yogaleraar die naar verluid overeenkomsten heeft qua ingetogenheid en percussie-instrumentarium met Toma Gouband.
Echter vandaag stond hij voor hetere vuren. Geen klankschalen of allerhand percussiemateriaal. Vanaf de eerste tot de laatste minuut trakteerde Rempis, meestal op baritonsax, de toehoorders op één overdonderende set 'vrij werk', waarbij Chkifi hem perfect met gelijke munt van repliek diende. In deze huiskamer was alles prima voor elkaar. Naast schaaltjes knabbelwerk stond uit voorzorg ook een schaaltje oordopjes. Met hi-energy en creatief spel vulde het duo de ruimte en beyond.
Een ontketende Rempis was mogelijk het gevolg van een opmerking van Peters dat hij van omwonenden permissie had gekregen om de musici alle vrijheid te geven, zo stel ik me voor. Amai, van die permissie hebben beiden vervolgens dankbaar gebruik gemaakt.
Mijn eerste ontmoeting met Dave Rempis was een concert met Ken Vandemark 5 in Eindhoven op 8 maart 2004. Dat was memorabel, net als Rempis anno nu. Wat betreft Nicolas Chkifi was deze eerste kennismaking aanleiding genoeg om het album 'Breathe' van Fnussjen dat recent verscheen op W.E.R.F. Records tot me te nemen. Met Ann Eysermans (harp, zang), Christian Mendoza (piano) en Ananta Roosens (viool, zang). Bij deze van harte aanbevolen!
Foto's: Cees van de Ven. Klik hier voor een fotoverslag van het concert van Paduart en Ker Ourioen en hier voor dat van Rempis en Chkifi.
Concert
Jazz met expressieve vrijheidsdrang
Noah Preminger Quartet, zaterdag 21 oktober 2023, Paradox, Tilburg
Tenorsaxofonist Noah Preminger woont in Brooklyn, New York, en is in Nederland nog betrekkelijk onbekend, mede gezien de opkomst in Paradox. Ondanks het feit dat de relatief jonge saxofonist al meer dan 14 albums heeft uitgebracht, waarvan een belangrijk deel op het Nederlandse Criss Cross-label. Preminger maakte aanvankelijk muziek die geworteld is in de blues van de Mississippi Delta, zoals vastgelegd in 'Pivot: Live At The 55 Bar'. Zijn muzikale scope is inmiddels verbreed. Op 'Meditations On Freedom', uitgebracht op de dag van de inauguratie van Donald Trump, brengt Preminger een persoonlijk en muzikaal protest tegen de onheilspellende politieke ontwikkelingen in de VS. Meer recent heeft Preminger samengewerkt met rapper Tone860 en zich ook gewijd aan het componeren van filmmuziek.
Het Noah Preminger Quartet brengt op deze avond pure Amerikaanse jazzmuziek ten gehore. Maar wel met de kanttekening dat het oude format zeer urgent en eigentijds klinkt. Het kwartet put uit het brede arsenaal aan uitgebrachte albums. Pianist Julian Shore en bassist Phil Donkin zorgen voor elementen van rust in hun begeleidende rol en door spaarzaam te soleren. In de eerste drie stukken grossiert Preminger in glansrijke, hoogenergetische improvisaties, zoals in 'High Or Booze'. Zijn politiek standpunt steekt de saxofonist niet onder stoelen of banken. Hij illustreert dit door vervaarlijk en onstuimig de muzikale aanval te zoeken in 'FTGOP'. Pas in het vierde stuk krijgt het publiek weer tijd om adem te halen. Op sensitieve en bedaarde wijze interpreteert het kwartet op geheel eigen wijze de klassieke, religieuze compositie 'Ombra Mai Fu' van Händel. Met een ode aan het motorrijden musiceert Preminger in 'Sky Continous', vrolijk en in hoge registers, de vrijheid tegemoet.
In de tweede set wordt het muzikaal niveau geëvenaard door meer rockelementen te incorporeren, in woord en gebaar stil te staan bij het overlijden van pianist-componist Carla Bley en twee bitterzoete stukken te spelen in relatie tot een beroemd familielid, filmregisseur Otto Preminger. Met een fantastische uitvoering van Coltrane's 'Liberia' en een cover van 'Burning Man', afkomstig van Premingers album 'Songs We Love', wordt het optreden afgesloten.
Ondanks de logische structuren is de muziek van het begin tot het eind avontuurlijk door de niet-clichématige zeggingskracht vol expressieve vrijheidsdrang van saxofonist Noah Preminger.
Foto: Louis Obbens. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
Cd
Chris Speed Trio - 'Despite Obstacles'
Intakt, 2023 | Opname: 28 april & 24 juli 2022
Derde album intussen voor het trio van Chris Speed met bassist Chris Tordini en drummer Dave King, die intussen ook een maat is bij The Bad Plus. Rietblazer Speed blijft intussen wel gewoon zichzelf, met die droge, lichtjes verkouden tenorsaxklank en die afwisseling van schijnbaar achteloos rondgestrooide halve melodieën en slingerende lijnen die ter plekke bedacht lijken, maar toch uit de koker van de leider komen. Tordini en King hebben een vergelijkbare attitude: deze interactie voelt aan alsof de muzikanten bovenal een ontspannen, ongeforceerde interactie opzoeken.
Dat levert een album op dat het niet moet hebben van krachtpatserij, vooruitgeschoven singles of andere opvallende strapatsen, maar van coherentie die nooit voorspelbaar wordt gedurende acht stukken, met nu en dan subtiele verwijzingen naar de jazztraditie of de folkwerelden die Speed explicieter maakte in het verleden.
Klik hier om twee tracks van dit album te beluisteren.
Concert
Trance à la Toeareg
Bombino, vrijdag 27 oktober 2023, VERA, Groningen
Naar eigen zeggen waren Jimi Hendrix en Mark Knopfler de belangrijkste voorbeelden voor gitarist/zanger Omara 'Bombino' Moctar (1980). Maar als je hem zo op het podium in de weer ziet en hoort, lijkt hij vijftig jaar Anglo-Amerikaanse rockgitaargeschiedenis samen te ballen. Plus, voor de
smaak, scheutjes reggae. Zijn wortels als Toeareg, in het noorden van Niger, hoor je terug in zijn teksten in het Tamasheq.
Ongetwijfeld handelen die over maatschappelijke misstanden en dwaalwegen, waarvan Niger het nodige voor zijn kiezen heeft gekregen. Liedjes bestaan soms uit niet meer dan drie of vier noten, die onder de hele song door blijven klinken. Als dat een tijdje duurt, lijken muzikanten en publiek weg te glijden in een soort trance. En dat is, laten we wel wezen, zo'n beetje het hoogste dat een mens kan bereiken.
Bombino spreekt een ongebruikelijk breed publiek aan, van frisse twintigers via tuinbroeken naar ver voorbij de uiterste houdbaarheidsdatum.
Weinigen lukte het stil te blijven staan en al helemaal niet wanneer het trio gaandeweg het tempo listig opvoerde.
Concert
Contemplatie en betovering
Amiira - ft Björn Meyer, Samuel Rohrer & Klaus Gesing, vrijdag 20 oktober 2023, Paradox, Tilburg
Zes jaar na het verschijnen van het titelloze debuutalbum is in mei 2023 het album 'Curious Objects' uitgebracht op Arjunamusic, het onafhankelijk platform voor elektronische en akoestische geluiden. De formatie Amiira bestaat uit Klaus Gesing op basklarinet en sopraansaxofoon, Björn Meyer op basgitaar en Samuel Rohrer op percussie, elektronica en synths.
Onafhankelijk van elkaar hebben de drie muzikanten een indrukwekkend muzikaal cv. Klaus Gesing heeft moderne opvattingen over jazz en geïmproviseerde muziek. Hij werkt samen met Norma Winstone en de wereldberoemde ud-speler Anouar Brahem. Op het album 'The Astounding Eyes Of Rita' is Gesing op basklarinet verantwoordelijk voor indrukwekkend synchroon samenspel met Brahem. Ook Björn Meyer heeft zijn sporen verdiend bij onder andere Brahem en gedurende tien jaar maakte hij deel uit van Ronin van Nik Bärtsch. Zijn opname 'Provenance' is van een muzikaal hoogstaand niveau en de eerste ECM-uitgave gewijd aan een solo elektrische basgitaar. Drummer Samuel Rohrer heeft samengewerkt met progressieve geesten in de geïmproviseerde muziek zoals Eivind Aarset, Jan Bang, Wolfert Brederode en Trygve Seim.
Amiira prefereert het totale groepsgeluid, waarbij de muzikanten gelijkwaardig zijn aan elkaar. Als trio zorgen zij voor een gedenkwaardig, ideeënrijk muzikaal concept. Amiira speelt in beide sets aaneengesloten contemplatieve en betoverende muziek. Van een letterlijke albumpresentatie is geen sprake. In de woorden van Gesing is het live exploreren een wezenlijk onderdeel van het proces. Zonder uitzondering is hierbij het genuanceerd oprekken van de klankkleuren van elk instrument een belangrijk facet. Tempo, energie, melodie en harmonische samensmelting van de instrumenten verschuiven op een gelijkmatige en kleurrijke wijze. Van langdradigheid is echter geen sprake. De muziek is vooral esthetisch, ingetogen en verwachtingsvol en de vloeiende extatische basgitaarklanken zorgen voor opwinding en voor een diepliggende groove.
De wijze waarop de zessnarige basgitaar wordt bespeeld is verbluffend. De bas-tapping-techniek en het bespelen van de basgitaar in de hogere registers verrijken de kleur en het bereik van het instrument. Dit geeft de muziek extra cachet. De subtiele, door elektronica beïnvloede percussieve klanken, soms als penseelstreken aangebracht, zijn van meerwaarde. Voeg de melancholie, de ingehouden spanning, het immense bereik van de basklarinet en de dromerige klanken uit de sopraansaxofoon hieraan toe en alle ingrediënten zijn voorradig om, met een imposante verteltrant, compositie en improvisatie te laten samenvallen.
Het optreden laat een beeld achter van vermenging van fascinerende soundscapes, voortgekomen uit vele culturele invloedssferen, in combinatie met vleugjes inventieve avant-garde. De muziek is moeilijk van een etiket te voorzien, met andere woorden: genreloos.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor zijn fotoverslag van dit concert.
