Cd's
Nuits - 'Latitudes' (Euxsaem, 2021)
Opname: 15-16 december 2020 Emilie Škrijelj & Tom Malmendier - 'Tropism' (Carton, 2021)
Opname: oktober 2019
Nuits bestaat naast accordeoniste Emilie Škrijelj en percussionist Tom Malmendier uit bassist Stéphane Clor en Armand Lesecq op elektronica, terwijl we Škrijelj en Clor eveneens met samplers in de weer horen. Aan losse stukken doen we hier niet, 'Latitudes' is één lange improvisatie, van tegen de vijftig minuten. En vanaf de eerste minuut is dat een vervreemdende ervaring. Het lijkt wel alsof er iemand aan de beademing ligt, terwijl op de achtergrond een wat nerveus ritme zich opdringt. Het kraakt en piept - Malmendier? Ik maak bij dit soort muziek nogal eens de vergelijking met een werkplaats, een associatie die zich hier ook weer aan me opdringt. Maar wat deze improvisatie met name onderscheidt van die in Brecht is de veelvuldige inzet van elektronica, wat weer een geheel andere klankwereld met zich meebrengt. Een album dus op de grens van de meer jazz gerelateerde vrije improvisatie en die van de experimentele elektronica.
In 'Patoka Mata', het eerste stuk van 'Tropism' gaat het er nog heftiger aan toe. Škrijelj heeft haar accordeon verruild voor een draaitafel en elektronica, terwijl Malmendier stevig op zijn drumstel ramt. Een hectisch klanklandschap ontvouwt zich hier, vol onverwachte doorkijkjes en vergezichten. En opvallend: de speelse plopjes en bliebjes die Škrijelj tevoorschijn tovert met haar elektronica passen wonderlijk goed bij de woeste slagen en andere percussiegeluiden die Malmendier ten beste geeft. Verderop vult Škrijelj in een vrij lange solo passage haar plopjes en bliepjes aan met scratchgeluiden tot een boeiend en organisch geheel, tot Malmendier zich er weer bijvoegt en het ritme weer de overhand krijgt. Verderop in dit vrij lange stuk blijkt het nog speelser en innovatiever te kunnen. Dan resten nog twee veel kortere stukken, 'Pua Pii' en 'Kipo Kipo'. Klinkt het eerste stuk vederlicht, met klinkklare percussie en schrijnend hoge noten van de elektronica, het tweede stuk - waar het naadloos in overgaat - kenmerkt zich door exotisch aandoende percussie, soms met tribale kwaliteiten.
Concert
Supergroep overtreft verwachtingen
Arild Andersen Group ft. Helge Lien & Marius Neset, zaterdag 7 mei 2022, Paradox, Tilburg
Een supergroep bestaat uit een verzameling muzikanten die hun sporen in eigen of andere formaties hebben verdiend. Zoals de formatie rondom éminence grise Arild Andersen. De meer dan opzienbarende saxofonist Marius Neset, pianist Helge Lien en drummer Håkon Mjåset Johansen completeren deze groep. Het predicaat 'supergroep' gaat echter gepaard met torenhoge verwachtingen. Die worden deze avond ruimschoots overtroffen.
Bassist en leider Arild Andersen debuteert in 1970 op het authentieke en krachtige album 'Afric Pepperbird' in het kwartet van Jan Garbarek, Terje Rypdal en Jon Christensen. In deze periode werkt Andersen ook met de Noorse zangeres Karin Krog en speelt hij in de ritmesectie van Amerikaanse muzikanten zoals Phil Woods, Dexter Gordon, Hampton Hawes, Johnny Griffin, Sonny Rollins en Chick Corea. Vanaf 1974 vormt Andersen ook eigen groepen. Anno 2022 heeft de vitale Noorse bassist maar liefst 22 ECM-albums op zijn naam staan. De laatste tijd speelt Andersen vaak met drummer Paolo Vinaccio en saxofonist Tommy Smith. Hun trio-albums 'Mira' en 'In-House Silence' worden alom bejubeld.
Het is betekenisvol dat de bandleider met een mooi, resonerend, karakteristiek contrabasgeluid het concert opent. Tenorist Neset is de eerste muzikant die met een romantisch Amerikaans saxofoongeluid de bassist bijstaat. De lyriek van pianist Helge Lien en de aanzwellende drumpartijen van Håkon Mjåset Johansen doen al vermoeden dat we op een gedenkwaardig optreden afstevenen. De alerte interactie en het ultieme speelplezier blijven bepalend en hebben een stimulerend effect op de individuele en collectieve improvisaties van het Scandinavische kwartet.
De baanbrekende saxofonist Marius Neset speelt vanaf het begin een cruciale rol. Dit concert onderschrijft dat er geen maat staat op de ritmische en harmonieuze inventiviteit van Neset. Zijn spel is niet alleen complex en duizelingwekkend virtuoos; het danst, zwiert, borrelt, kraakt en kan zo nodig zeer sensitief of juist schurend en extravert zijn. Dit betekent niet dat het optreden een onemanshow is. Voortdurend worden intensieve onderlinge muzikale relaties verkend. Bij de in elkaar overlopende stukken stuurt de bandleider velerlei muzikale kleuren en emoties in optima forma. De groep zwerft langs uiteenlopende sferen, ritmes en klankkleuren, zonder ook maar eenmaal gekunsteld te klinken.
Andersen imponeert door zijn nauwkeurige en artistieke spel op de contrabas. Het zangerige en poëtische basgeluid klinkt diep, delicaat en straalt onophoudelijk gezag uit. De bijdrage van pianist Helge Lien is minder uitgesproken dan die van Neset, maar wel vederlicht, elegant en speels. Vol relevante blokakkoorden baant hij zich een weg binnen het collectief. Håkon Mjåset Johansen blijkt in staat tot ragfijne penseelstreken op de drumkit en schuwt, indien noodzakelijk, het overdonderde drumwerk niet.
Het spel van het kwartet vermengt de gecomponeerde globale structuren van Arild Andersen met grenzeloze improvisaties. Het raakt enerzijds de openheid en lichtheid van de muzikale landschappen, de sensibiliteit van de ballad, en anderzijds de rauwe free jazz uit de States. Slechts weinig groepen zijn in staat tot het vertolken van zulke duizelingwekkende tempowisselingen, dramatische en gevoelige uitbarstingen als de Arild Andersen Group. Met een weergaloze Marius Neset in de geledingen.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Cd's
Trondheim Jazz Orchestra & Ole Morten Vågan - 'Plastic Waves' (ODIN, 2021)
Opname: 3 juni 2020 Trondheim Jazz Orchestra & Johan Lindvall - 'Om Du Reser Mycket' (MNJ, 2021)
Opname: 21 oktober 2020
In de tweede helft van vorig jaar verschenen er vrij snel achter elkaar twee albums van het onvolprezen Trondheim Jazz Orchestra. Het eerste, het bij ODIN verschenen dubbelalbum 'Plastic Wave', borduurt voort op het uit 2018 stammende en bejubelde 'Happy Endings', beide met bassist/componist Ole Morten Vågan. Het tweede album, het in eigen beheer verschenen 'Om Du Reser Mycket' was een opdracht aan pianist en componist Johan Lindvall en ging in première tijdens het Moldejazz-festival in 2020. Een kenmerk van dit orkest is dat de bezetting iedere keer weer totaal anders is en dat dus ook ieder album anders klinkt, iets dat ook voor deze twee werkstukken geldt.
'Plastic Wave' is de oudste van de twee, opgenomen in juni 2020, en dus beginnen we daarmee. En waar gaat dit over? Volgens Vågan handelt het "about all the small imperceptible processes that go on around us without our knowing, but that we are still a part of", ook daarmee voortbordurend op 'Happy Endings'. Het levert bijzonder sterke muziek op, met - zoals opener 'Fanfare' reeds duidelijk maakt - een wel heel aantrekkelijke groove, die op regelmatige basis ook nog eens grandioos ontspoort. Weldadig is de rust aan het begin van het titelstuk, een luisterrijke geluidssculptuur. Die afwisseling blijkt een constante, wat betekent dat in 'Critical Mass Distraction' het onweer wederom losbarst, maar wat wil je ook anders met zo'n titel. Tevens moeten hier de beide drummers worden genoemd, Gard Nilssen en Håkon M. Johansen, die voor een bijzonder onstuimige solo zorgdragen. Vågan als solist is natuurlijk op meerdere momenten te horen, maar als ik één exemplarisch moment mag aanduiden dan wordt het 'Pickaboogaloo', wat een groove horen we hier, overigens mede dankzij die eerder genoemde drummers en Ståle Stoløkken, hier op het hammondorgel.
Voor wie het Noors niet machtig is, is er internet. Dat leert me dat 'om du reser nycket' als je veel reist betekent. En zoals gezegd, dit door Johan Lindvall gecomponeerde stuk werpt een compleet ander licht op dit boeiende orkest. Het enige wat de twee albums met elkaar gemeen hebben is het krachtige, meeslepende ritme, iets wat al die Scandinavische ensembles lijken te hebben. Verder zijn er alleen maar verschillen. Leunt de jazz in 'Plastic Waves' sterk tegen de rock, dit 'Om Du Reser Mycket' gaat eerder richting hedendaags gecomponeerd. 'Fall', waarin we Lindvall zelf uitgebreid horen op piano, is daar wellicht wel het mooiste voorbeeld van. Verder is dit een veel coherenter album dan 'Plastic Waves', meer een doorlopend geheel. Wat overigens niet betekent dat er geen variatie in zit. Het redelijk chaotische 'Att Säga Nej' kent bijvoorbeeld een totaal andere muzikale sfeer dan het eerdergenoemde 'Fall'.
Op zaterdag 9 juli treedt het Trondheim Jazz Orchestra op tijdens het North Sea Jazzfesival.
Op zaterdag 14 mei houdt UJazz haar jaarlijkse festival. De vereniging viert hiermee ook haar tienjarig bestaan, met een gevarieerd programma en een spetterende afsluiting. De aftrap is om 17.30 met een gratis toegankelijke opening van HKU Voices, een 25-koppig jazzkoor.
Vanaf 19.00 uur volgen vier bands die elk een ander facet van jazzmuziek laten horen: moderne bigbandjazz van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, avontuurlijke muziek van jubilaris Dick de Graaf met een kwartet van wereldklasse, gelaagde filmische stukken en grooves van het Undercurrent Orchestra en als uitsmijter Artvark & Drums United: vier saxofonisten en vier percussionisten die soulvolle soundscapes en spectaculair drumgeweld de zaal in slingeren.
Het UJazzfest vindt plaats in de zalen van DUMS (De Utrechtse Muziekschool), waar je de muziek van dichtbij beleeft. Drankjes en hapjes vind je in de sfeervolle binnenplaats van het gebouw.
Concert
Samen sterk
Charlotte Keeffe & Andrew Lisle, vrijdag 29 april 2022, A New Wave of Jazz, PlusEtage, Baarle-Nassau
Dirk Serries' A New Wave Of Jazz is meer dan een platenlabel, het is ook een platform voor het promoten van vrije improvisatie in België en Nederland. Zo organiseert Serries dit voorjaar een aantal concerten in de PlusEtage, een van de weinige podia die dit soort muziek nog durft te programmeren. Serries onderhoudt warme banden met de Londense impro-scene, zo bleek ook deze avond weer. Drummer Andrew Lisle kent hij inmiddels vrij goed, ze zitten samen in het Kodian Trio, trompettiste Charlotte Keeffe nog een stuk minder. Samen kozen ze in Baarle-Nassau het ruime sop.
Het spannende van vrije improvisatie in duoverband is dat je als musicus continu alert moet zijn. Natuurlijk mag de ander soms best even solo gaan, iets dat ook hier zeker gebeurde, maar nooit te lang. Met andere woorden: meer dan in welke andere samenstelling moeten de musici elkaar een beetje liggen, moeten ze er lol in hebben met elkaar te musiceren, samen op reis te gaan. Als dat het geval is, kan het tot een mooie set leiden. De twee keer een half uur van dit concert, het is duidelijk intensief zo als duo, voldeed gelukkig geheel aan deze criteria. Aan alles was te merken dat Keeffe en Lisle niet voor het eerst met elkaar op het podium stonden, ze kennen elkaars wijze van musiceren, elkaars gewoontes. En ondanks dat een drumstel enerzijds en een trompet en bugel anderzijds volledig andere instrumenten zijn, kwamen de klanken vaak opvallend dicht bij elkaar, zeker toen Keeffe - bijvoorbeeld in een vrij lange passage aan het begin van de eerste set - haar trompet percussief inzette. Ze sloeg met een cd'tje tegen de hoorn en trommelde met haar vingers op haar hoorn en knoppen. Maar ook in die gevallen dat ze 'gewoon' speelde, benaderde haar klank met alle plopjes, piepjes en kraakgeluiden de klank van percussie opvallend goed.
Sowieso is Keeffe een opvallend experimenteel trompettiste, ik heb in die twee keer een half uur eigenlijk geen 'normale noot' gehoord. Zelfs de schaarse melodieuze fragmenten, vaak op gang gebracht door Lisle's ritmische spel, ontspoorden op grootse wijze. Prachtig om te horen wat een rijke klankwereld Keeffe uit haar instrumenten wist te halen. Steeds wisselend tussen de trompet en de bugel, puur op basis van de sfeer die ze op dat moment wilde neerzetten. Die laatste opmerking brengt me op de samenwerking. Aan alles was te merken dat de twee enorm goed naar elkaar luisterden, op elkaar afgestemd waren. Beurtelings namen ze de leiding, waarop de ander direct aansloot, vaak zodanig dat je het idee kreeg dat er sprake was van een compositie, in plaats van van improvisatie. En ondanks dat deze muziek zich prima leent voor een grote diversiteit aan percussie, beperke Lisle zich tot zijn drumstel en - vooruit - een strijkstok. Meer had hij ook niet nodig. Vaak opvallend ritmisch spel, dat zoals gezegd Keeffe bracht tot die melodieën, maar ook regelmatig de abstractie zoekend, vooral in de verstilde passages. In één daarvan, aan het eind van de eerste set, met gebruik van die strijkstok, terwijl Keeffe alles inzet aan valse lucht en sputterend spel, een meesterlijk moment tijdens een prachtig concert.
Concert / Jazztube
I'll be dreaming of you...
Anneleen Boehme - Grand Picture Palace, donderdag 7 april 2022, Pelt Jazz, CC Palethe, Pelt
Bij het binnenkomen van CC Palethe kon het publiek wandelen langs de tentoonstelling 'Aquarellen van Diana Avramova versus fotografie van Cees van de Ven'. Het naast elkaar plaatsen van deze twee kunsttakken kon rekenen op veel gesprekstof. Maar bij het verlaten van de zaal, kwam er een andere discussie op gang, namelijk de vergelijking klassieke muziek versus jazz. Die behoeft echter geen discussie. Het is klaar en duidelijk. Bassiste Anneleen Boehme, die haar bekendheid verwierf door het Belgische LABtrio, bracht hier een heel persoonlijk project 'Grand Picture Palace', met een eigen karakter, zelfgeschreven composities en met een mix van stijlen.
Het is gedurfd, maar vooral geslaagd, om een jazzkwintet te combineren met een strijkkwartet. Het symfonische karakter van de strijkers en de jazzarrangementen smelten door elkaar. Het is een amalgaam van klassiek en jazz, maar bovenal Boehme met haar signatuur.
Alleen al de omslagfoto van het album brengt je al in een happy sfeertje. Vermoedelijk een familiekiekje op het strand van Oostende, gemaakt door haar grootvader. De titel van het project verwijst naar de Grand Palace in Oostende. Pure nostalgie.
De ganse concertavond wekte de nieuwsgierigheid van het publiek. Zowel de liefhebber van klassieke muziek alsook de jazzliefhebber werd ruimschoots bediend. Die laatste had genoeg aan de originaliteit, de subtiele overgangen van de strijkers naar solo's en krachtige drumpartijen, om het jazz te noemen. En voor wie geen keuze kon maken, noem het dan gewoonweg een heerlijke muziekavond met invloeden van country, blues, folk, film, een kleurige mix van stijlen.
Muisstil is het publiek als bij aanvang alle bandleden de Ouverture 'Carmina III.30' a capella inzetten [zie de Jazztube hieronder, RED]. Hierbij werd ik teruggezogen naar mijn eigen jeugd, waar de klassieke muziek centraal stond. Maar daarna kwam in een vloeiende overgang de solo van drummer Matthias De Waele, met de compositie 'Lucie'. Wordt het dan toch een jazzconcert vanavond?
De contrabas is een fysiek instrument, groot en zwaar, dat stevig bespeeld moet worden. Voor Boehme vormt het geen enkel probleem; krachtig, warm en vol is haar geluid. Als contrabassist, bandleider en componist, staat ze zelfverzekerd, rotsvast en centraal op het podium. Aan haar linkerzijde vier strijkers met daarachter drie blazers en aan de rechterflank De Waele. Hij had de eer om het onlangs aangekochte Gretsch-drumstel te dopen. De aankoop werd mogelijk gemaakt door de sponsoring van Pelt Jazz. Het drumstel heeft zeker zijn vuurproef doorstaan met het soms robuuste, maar vaak ook uiterst subtiele spel van Matthias.
De tubaspeelster Berlinde Deman op het album werd vanavond vervangen door Tobe Wouters. Zijn aandeel stond als een huis en niets deed je beseffen dat hij hier voor het eerst in dit gezelschap speelde.
En wie kan er als de beste het geluid regelen als Cyrille Obermüller himself, zelf muzikant en contrabassist bij onder andere PING O.D., maar vanavond voor het eerst als geluidstechnieker van de band. Hij zal dat ook zijn als de band optreedt op Jazz Middelheim 2022.
Tot slot liet Anneleen haar eigen stem klinken met het enige nummer dat ze zelf niet geschreven had, namelijk 'Empire Of Light' van het Tin Hat Trio. Ze sprak haar grote waardering uit voor Carla Kihlstedt, die nu ook een ontdekking geworden is voor mijzelf. De uitvoering werd beloond met een staande ovatie.
I'll be dreaming of you... en van alle verwezelijkingen van Anneleen tussen klassiek en jazz in de toekomst. Met dit blijmoedige en puike gezelschap en haar compositorisch vermogen staat ons nog veel moois te wachten Het aanschaffen van de cd of lp is een evidentie. Had wel graag wat meer uitleg verwacht in de booklet bij de nummers, juist omdat het zo boeiend is, vernieuwend en naar meer vraagt.
Klik hier voor foto's van dit concert door Cees van de Ven.
Concert / Boek / Cd
Indra, een vertelconcert
Boek met muziek door Monique De Adelhart Toorop / Uitgeverij: Witte Tjiktjak, 2021
Gezien: Theater De Mess, Naarden, 27 maart 2022 / De Nijverheid in Utrecht, 1 oktober 2021
Soms krijg je als jazzrecensent te maken met een project dat breder is dan alleen jazzmuziek, maar dat zo goed in elkaar is gezet en getuigt van zo'n hoog niveau, dat je er eenvoudigweg niet omheen kan. Dat is het geval bij 'Indra', een project van Monique de Adelhart Toorop. Zij is niet alleen een uitstekend jazzvocalist, maar ook theatermaker, schrijver, componist en illustrator. Samen met pianist PieterJan Cramer van den Bogaart, met wie ze al langer samenwerkt, schreef ze de muziek voor dit project, aangevuld met bijdragen van bassist Dion Nijland en drummer Nout Ingen Housz. Een vertelconcert, wat ook in een prachtig vormgegeven boek met luister-cd is uitgebracht.
Dat jazz en het voordragen van een tekst door een schrijver een mooi concept is, weten we al van de samenwerkingen die Corrie van Binsbergen aanging met onder anderen Toon Tellegen en Kees van Kooten. Adelhart Toorop gaat nog een stap verder. Zij doet alle disciplines zelf in nauwe samenwerking met haar muzikanten. Het schrijven van de teksten en muziek, het zingen en vertellen, het uitgeven van het zelf geschreven verhaal 'Indra' in boekvorm met eigen vormgegeven illustraties tot en met het opnemen van al het materiaal met geïmproviseerde sounds en zorgvuldige editing. Wat een monnikenwerk!
Adelhart Toorop is op onderzoek gegaan naar haar Indische roots. Als beoefenaar van de penjac silat (een Indonesische vechtkunst) was ze al bekend met de oosterse tradities. Op basis van haar zoektocht ontstond 'Indra', een Javaans sprookje waarin het hoofdpersonage Indra, een 15-jarig jongetje, op zoek gaat naar zijn vader. In deze zoektocht ontmoet Indra grote meesters bij wie hij in de leer gaat. In zijn avonturen op zijn levenspad wordt Indra geconfronteerd met tegenslagen, maar wordt hij ook steeds wijzer. Het verhaal staat vol met symboliek en archetypes. Het is eigenlijk een soort van mythologisch heldenverhaal. Knap geschreven door Adelhart Toorop, het boek lees je in een adem uit.
Terug naar de muziek. Adelhart Toorop koos bewust voor de jazz en niet voor Indonesische muziek. Het geeft het geheel een extra dimensie en daarnaast is ze ook dicht bij zichzelf gebleven. Zowel bij het vertelconcert als bij het beluisteren van de cd geven de improvisaties een extra lading aan de verhaallijn, die als een qeeste (zoektocht) is geschreven. Jazz met improviserende frases leent zich hier bij uitstek voor. De stijlen variëren. Van pure jazz tot rap.
Het eerste liedje 'Vliegen' komt eigenlijk al meteen binnen. Heel intiem en dichtbij gespeeld en gezongen, Indra droomt heel harmonisch, vragend en onbevangen. Elke levensfase kent een frase. Pianist Cramer van den Bogaart speelt fraaie harmonische liggingen en soli, Nijland is trefzeker in zijn notenkeuze en ook zijn improvisaties zetten het verhaal kracht bij. 'Hati Hati' is een spannend opzwepend stuk, waarin Nout Ingen Housz flink uithaalt met ritmische roffels en stevige beats. Cramer van den Bogaart soleert vrijuit en gaat voluit. In 'Vragen' blinkt Nijland uit. Zijn sound en frasering zijn werkelijk prachtig en inspirerend in zijn melodische walking bass, maar ook interactief en ritmisch is hij sterk met het plaatsen van accenten en pulsen. Adelhart Toorop laat hier horen een uitstekend jazzzangeres te zijn. Warm en intens gezongen met een prachtige vocale geïmproviseerde solo. PieterJan Cramer van den Bogaart excelleert in 'Melati’s Song'. Hij bouwt zijn solo heel mooi op in verschillende lagen en harmonische liggingen. De jazzpuristen komen hier volop aan hun trekken. Zelfs rap komt voorbij in 'De Dojo', waarin de vechtkunst wordt uitgebeeld.
Het slotstuk 'De Inkeer' is met recht een slotstuk te noemen. Het is alomvattend. Alles komt bij elkaar, het is als een bevrijdend stuk geschreven in de verhaallijn. Ontzettend knap als je dat ook als zodanig muzikaal kunt vormgeven en uitvoeren, want dat gebeurt zowel op de cd als tijdens de liveuitvoeringen.
Het is zeer indrukwekkend wat Monique de Adelhart Toorop, omringd door voortreffelijke jazzmusici, hier neer weet te zetten. Zowel in concertvorm als in vertel- en schrijfkunst, composities, boekvorm en cd. Aan alles merk je dat 'Indra' een uniek project is waar met veel liefde en toewijding aan gewerkt is. Een bewonderingswaardige unieke artistieke prestatie!
Boek en cd zijn verkrijgbaar via de webshop van Corrie van Binsbergen.
Andere stukken zijn wat feller en geven vooral Nussbaum en Van de Geyn mogelijkheden om te schitteren. Een vroeg stuk als 'Arcade' en het overrompelende 'Open Land' zijn daar treffende voorbeelden van. Verplaats je bij dat laatste stuk maar naar zo'n lege snelweg, midden door die uitgestrekte Amerikaanse vlaktes. Raampje open, maar pas op, rijd niet te hard. Abercrombie was componist, speelde geïmproviseerd, maar mocht ook graag standards spelen. Eén daarvan was het door hem geliefde 'Alone Together' van Chet Baker. Van de Geyn begint met een rustieke bassolo, Nussbaum voegt zich erbij en tot slot Verhoeff. En ook hier horen we Abercrombie's kwaliteiten weer terug, in de manier waarop hij gepolijst spel en groove naadloos met elkaar weet te verbinden, zonder een van beide uit het oog te verliezen. Het wordt nog duidelijker bij 'Sure Would', een stuk van Nussbaum en 'Mixed Up' van Van de Geyn. Beide prachtige stukken, de eerste richting de blues, met een heerlijke gruizige solo van Verhoeff, de tweede leunend tegen de rock, meer in de stijl van John Scofield dan van Abercrombie. Kwalitatief zeker hoogstand, maar wat beide stukken missen is die peilloze diepgang waar Abercrombie het patent op had en waar we weer eens een avond lang optimaal van konden genieten.
Cd / Download
Bart van Dongen - 'Vrije Cirkel' (eigen beheer, 2021)
Opname: september 2020 Bart van Dongen - 'BlauwHout Geel' (eigen beheer, 2021)
Opname: 2019 Bart van Dongen & Stefan Jung - 'Wereldgemiddelde' (eigen beheer, 2021)
Opname: 12 juli 2021
Toetsenist Bart van Dongen kennen we van de onvolprezen groepen VLEK en Eddy & The Ethiopians en natuurlijk van het podium dat hij enige jaren geleden opzette in Eindhoven, het Podium voor Ongehoorde Muziek. Maar hij is in toenemende mate ook actief op Bandcamp, waar inmiddels twee soloalbums verschenen, 'Vrije Cirkel' en 'BlauwHout Geel' en een duoalbum met regisseur en acteur Stefan Jung, 'Wereldgebeuren'. Tijd dus om ons eens over deze markante musicus te buigen.
Het meest bijzonder is 'Vrije Cirkel', waarop we een drietal vrije improvisaties horen die Van Dongen speelde op het orgel van de gebroeders Smits, dat stamt uit 1852 en zich bevindt in de Sint-Servatiuskerk van het Brabantse Schijndel. We beginnen met 'Hé?', een prachtige en bijzonder transparante klanksculptuur, waarin repeterende motieven in het hoge register op aangename wijze worden vermengd met de donkere onderlaag, een combinatie waar Van Dongen prachtig spanning mee op weet te bouwen. En verderop in dat eerste stuk mondt het laag uit in een ware onweersbui. 'Wat?' begint met verrassend hoge klanken, die meer weg hebben van percussie dan van een orgel, gevolgd door een zeer subtiele drone. Verderop mengt onze organist er weer meer kleur in, trillende noten en ritmische figuurtjes. De drone in 'Wat?' loopt naadloos over in die van 'Hoezo?'. En ook hier vormt die drone een onderlegger voor krachtige interventies in het hoog en nog meer dan in de twee andere delen kun je hier plakjes snijden van de spanning. Zeer geslaagd dit album en Van Dongen mag wat mij betreft vaker achter het kerkorgel plaatsnemen.
Voor 'BlauwHout Geel' kroop Van Dongen 'gewoon' achter de piano in zijn Podium voor Ongehoorde Muziek. De zeven stukken noemde hij 'Mijmeringen', een terechte titel. Ongedwongen, speels en met een vleugje weemoed. Ik ben vooral enthousiast over de tweede mijmering, die strakke cadans van de linkerhand en die spaarzame noten op rechts. 'Mijmering 3' is weer wat melodieuzer, terwijl Van Dongen in 'Mijmering 4' het melodieuze met het meer experimentele combineert tot een boeiend en spannend geheel. Mooi is ook het vrij felle, maar zeer jazzy 'Mijmering 5'.
'Wereldgemiddelde', het meest experimentele album van de drie, is gebaseerd op de hermetische gedichten van Harry van Doveren. Ze worden uitgesproken, soms tegen zang aanzittend, door Jung, terwijl Van Dongen bijpassende klanken uit zijn piano tovert. Op een bepaalde manier levert dit een uit drie delen bestaande dialoog op tussen de stem van Jung en de piano van Van Dongen. Het grappige aan die gedichten van Van Doveren is dat er totaal geen betekenis in zit, het is een opsomming van bestaande en vooral niet bestaande woorden. Maar de manier waarop Jung ze voordraagt en de wijze waarop Van Dongen hier aansluiting bij vindt, doet je absoluut geloven dat hier wel degelijk een verhaal wordt verteld. In het tweede deel gaat het er rustiger aan toe, alsof het hier om een stemmige tekst gaat, behalve aan het eind waar we Van Dongen fel het hoge register aan horen slaan. Ook het derde deel klinkt stemmig, met name door Van Dongens gerommel onder de klep van zijn piano, maar zeker ook door Jungs voorbeeldige wijze van voordragen.
Concert / Jazztube
Het hobbelt, maar het swingt!
Pierre Courbois 3Gen3, woensdag 13 april 2022, Brouwerij Martinus, Groningen
Wat zo frappant is aan drummer-bandleider Pierre Courbois, die vandaag 83 jaar oud is geworden (!): hij speelt in elke maatsoort, maar swingen blijft hij altijd. Het zal wel eens eerder gezegd zijn; waarschijnlijk is hij ermee geboren.
Het openingsnummer, 'Lobelia' schakelde bijvoorbeeld van 5/4 naar 5/8. Bij Courbois beweegt het ritme zelf - het heeft een 'rollend' karakter. Ik kan het ook niet beter uitleggen. Ook mooi, hoe de contrabas van Wiro Mahieu glimmend van plezier versmolt met het gesis en gekrijs van bekkens en gongs. De drummer heeft zijn toms uitgerust met pedalen waarmee hij de spanning van de vellen en dus de toonhoogte kan variëren. (Hij bouwde zijn perspex kit vijftig jaar geleden eigenhandig en drums noch baasje vertonen tekenen van slijtage.) Door die wisselspanning kan hij zijn geluid kneden.
Mahieu, een generatie jonger dan Courbois, viel op met een bij vlagen 'metalig' geluid. Alsof hij niet een simpele, goudeerlijke contrabas bespeelde maar een basgitaar met alle vervorming van dien.
Tenorist Jesse Schilderink, een generatie jonger dan Mahieu, had praats voor tien. Geen brave acoliet, deze gast, maar een vastberaden ontdekkingsreiziger, die de kunst verstaat, thema's en frasen uit te melken. Niet negatief bedoeld, natuurlijk - hij beent de structuren gewoon uit tot op het bot. In 'Chocolati' (als ik het goed heb verstaan), een ballad in driekwartsmaat, speelde de jongeling een spannende, dynamische cadens. Soms hadden zijn improvisaties wel wat weg van de bovenloop van de Amazone, met al die toevoerstroompjes en vertakkingen.
Daarbij was opvallend, hoe goed de muzikanten naar elkaar luisterden. De leider ging bij sommige van de meer onstuimige solo's van met name zijn saxofonist even staan, genietend van zijn bandje.
Klik hier voor foto's van dit concert door Willem Schwertmann.
In de Jazztube hieronder zie je het concert dat het Pierre Courbois 3Gen3 op 9 januari jongstleden gaf in het Bimhuis, met als speciale gast Jasper van 't Hof.
Cd
Carate Urio Orchestra - 'Cosmos' (Klein, 2022)
Opname: 19-21 april 2021
Bijna vijf jaar na 'Garlic & Jazz' is Joachim Badenhorst terug met een grondig hertimmerd Carate Urio Orchestra en een conceptplaat die hem verder dan ooit wegvoert van duidelijke genres. Tegelijk kan er geen twijfel over bestaan wie er hier aan het roer staat.
Dat genrelabels er eigenlijk niet toe deden, was al duidelijk met debuut 'Sparrow Mountain' (2013), terwijl het tweeluik 'Lover' en 'Lubljana', verschenen in 2016, de boel nog verder opentrok. Er werd geplukt uit jazz, improvisatie, pop, (post)rock, elektronica, melancholische marsen en volks- en kinderliedjes zonder al te veel belang te hechten aan hiërarchie. En dat werkte ook, met een stel ruimdenkende vertrouwelingen die samen een bont muzikaal kleurboek samenstelden. Van de kernbezetting blijven Badenhorst, bassist Brice Soniano en drummer Sean Carpio over. Ze krijgen nu gezelschap van Bert Cools (gitaar), Simon Jermyn (gitaar/basgitaar), Jeremy Thal (hoorn/trompet) en Liz Kosack (synth).
Het klankbeeld wordt wat elektr(on)ischer en vooral ook, de titel geeft het al aan, spacier. En dat is toepasselijk, want op maat van het concept. Dat Badenhorst werkt met een stevig uitgewerkt verhaal, is niet nieuw. Samen met met Mógil maakte hij enkele jaren geleden de audiofilm 'Adventa', die gebaseerd was op een naturalistisch kortverhaal van Gunnar Gunnarson. 'Cosmos' gooit het over een andere boeg en vertelt - ga er even voor zitten - het verhaal van Doug, die samen met drie kikkers, twaalf varensoorten en dertien mossoorten in een moeras in een met glas omhulde biosfeer door de ruimte zweeft.
Het is een vorm van escapisme die om een ongebreidelde muzikale fantasie vraagt, en dat is exact wat je te horen krijgt in deze elfdelige vertelling. En dat kan je letterlijk nemen, want naast wat zangpartijen hier en daar krijg je met mondjesmaat ook het verhaal te horen via verteller Jeremy Thal, die niet alleen personages en setting voorstelt, maar ook de onderlinge samenhang van het album onderstreept. Die rode draad is er ook muzikaal, ondanks het feit dat het uitwaaiert in allerlei richtingen, van toonzetter 'Outer Space' tot de vele omzwervingen via grillige elektronische vervormingen, statige melodieën en zacht ontvouwende brokken lyriek.
Het had kunnen uitmonden in protserige bombast, maar die valkuil wordt behendig ontweken. Luister naar de manier waarop de ontbeende groove van 'A Tear Fell From The Forlorn Sky' dromerig dobbert en een kamerbrede grandeur neerlegt. Het herinnert aan de meeslepende liederen die regelmatig opduiken in de vorige albums en concerten van de band, momenten waarop je ineens beseft dat ze je te pakken hebben. Vergelijkbare tactieken duiken ook op in 'It Was Just The Beginning For Them', 'The Frog Choir', dat even klinkt alsof je twee songs door elkaar hoort en ineens verrassend funky wordt, of 'Some 100.000 Years', waarin Badenhorst zijn meesterschap op de klarinet laat horen.
Maar er valt zoveel te beleven op deze reis, die regelmatig iets heeft van een delirische trip, zoals in 'Little Floating Biosphere', dat verankerd is in de kosmische traditie van de jaren zeventig, het met huilende effecten gevulde 'Holy Book', of het kinderlijk startende 'Mechanical Pencils', dat in z'n tweede helft zowaar doet denken aan de ongebreidelde verbeelding en emotie van Robert Wyatts 'Rock Bottom'. Of 'Doug', iets tussen stuiterende indiepop en in duistere schaduwen gehulde soundscape met een energieke herneming van staccato steekspelletjes in de finale. Het slingerende 'Lil’ Doug' voert je weer naar het uitgelaten-melancholische fanfareterrein dat je zachtjes richting uitgang begeleidt.
'Cosmos' is misschien wel de moeilijkst te omschrijven Carate Urio Orchestra-plaat tot nog toe. Minder uitgesproken in z'n temperamenten en stilistische contrasten dan de vorige albums, maar net daardoor ook homogener dan ooit tevoren. Tegelijk bewaart ook dit septet de verwondering, openheid en breekbaarheid die eerdere gedaantes zo charmant maakten. Geen enkele band in deze contreien klinkt tegelijk zo spannend, sereen, statig en speels, zo far-out en zo persoonlijk, zowel surrealistisch als herkenbaar. Een album dat tijd en wat moeite vergt, maar die investering beloont met het besef dat er hier iets bijzonders aan de hand is.
Het trio, onder leiding van Tania Giannouli, heeft in 2020 het geprezen album 'In Fading Light' afgeleverd. Dit album wordt in Paradox (nagenoeg) integraal uitgevoerd. Niet zelden worden de stukken aaneengeregen en sterk uitgerekt gepresenteerd. De Griekse pianiste en componiste vervult als vanzelfsprekend een essentiële rol. In een niet-alledaagse bezetting bieden Andreas Polyzogopulos op trompet en Kyriakos Tapakis op ud ondersteuning aan het groepsgeluid. Hierbij moet worden aangetekend dat Polyzogopulos zijn complementaire rol met veel mysterieuze trompetpassages vervult en dat zorgt weer voor raffinement en verfijning.
Tania Giannouli sluit zich aan bij de heersende muzikale opvatting dat muziek genre-overstijgend moet zijn. Ze is klassiek geschoold met het accent op piano en compositieleer. De term 'mainstream jazz' is hoorbaar niet van toepassing, hiervoor is de verwevenheid met volks- en kamermuziek te groot. De muziek kenmerkt zich vooral door het vermogen te experimenteren met klankleuren en muzikale structuren. Hierbij wordt vooral melodieus gemusiceerd.
De samensmelting van piano, trompet en ud heeft ook een grote impact op de buitengewone klankkleur. Deze ontmoeting van drie akoestische instrumenten zorgt op het eerste gehoor voor een magische vermenging van piano met ud-klanken en trompetherhalingen. De sfeer die opgeroepen wordt past in het hedendaagse tijdsbeeld en is stemmig, meditatief en op het sombere af. Deze stemming wordt geaccentueerd door het regelmatig hanteren van pulserende hamerende gedempte en lage pianoklanken. De trompet fladdert, fluit, piept en blaast onheilspellend en vurig in de rondte. Kyriakos Tapakis op de ud heeft een niet opvallende, maar essentiële rol bij de totstandkoming van de overheersend oriëntaalse klanklandschappen.
De drie muzikanten beklemtonen het belang van een onderlinge, telepathische verbintenis. De melancholieke muziek is oprecht genereus, intens en empathisch van aard. De schoonheid van de verlatenheid is het overduidelijke leitmotiv van het muzikale concept. In twee strakke sets van elk 45 minuten vervalt het trio ook in herhaling en de stemmige muziek wordt heimelijk ietwat neerslachtig van aard.
De liveregistratie van het album brengt de luisteraar desondanks overwegend in een hypnotiserende trance en de klankcombinaties bieden uniciteit en harmonie.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Concert
In een oud-Finse zweefmolen
Trio AER (Harmen Fraanje, Mikko Perkola, Aino Peltomaa), zondag 10 april 2022, Jacobuskerk, Feerwerd
Het meisje naast me buigt zich naar me toe. "Kerstmis," fluistert ze. Ik knik. De abstracte esoterische klanken die rond onze oren zweven hebben wel wat van een oeroude kerstcantate. Maar, bedenk ik, het kan voor hetzelfde geld een scabreus liedeken uit het Finland van de veertiende eeuw zijn, waarin een boeredochter van haar diepste roerselen getuigt.
Dat de muziek van het internationale trio AER op deze zonnige zondagmiddag heel goed in het middeleeuwse kerkje paste, was niet zo raar. De melismatische vocalen van Aino Peltomaa wiegden de luisteraars richting trance-velden. Alles akoestisch, dat spreekt. Met stentorstem wist de Finse het godshuis moeiteloos te vullen, maar ook wanneer ze net boven de gehoordrempel vertoefde bleef alles kraakhelder. Wat je zegt, als op een ECM-album. De oriëntatie van het repertoire was oud-Fins. Een onherbergzame taal, zoals we weten.
Cellist Mikko Perkola was het recital met een drone-achtige sequentie begonnen, die als een fluwelen kussen onder zijn improvisaties bleef hangen. In dit geval niet echt akoestisch, moet ik toegeven: achter de bourdontoon zou je licht een draailier verwachten, doch het was gewoon een alledaagse elektronische loop. De natuurlijke galm van de kerk werd er door benadrukt.
Na de pauze zag ik een paar lege banken in het aanvankelijk goed gevulde kerkje. Waren de afwezigen inderdaad, zoals ik al uit een ooghoek had menen te zien, in de oud-Finse zweefmolen langs de zonnestralen naar buiten gevoerd, naar groene Groninger dreven?
Vooruitblik / Festival
Teus Nobel curator nieuw festival #trumpetstuff in Paradox
Het Tilburgse concertpodium Paradox en trompettist Teus Nobel presenteren een gloednieuw tweedaags festival: #trumpetstuff. Op 26 en 27 april treden in Paradox diverse groepen op waarbij de trompet schittert in diverse hoedanigheden. Het festivalprogramma van #trumpetstuff werd samengesteld door Nobel en uiteraard ontbreekt de trompettist zelf ook niet op het podium.
Door bekende muzikanten als Miles Davis, Dizzy Gillespie en Chet Baker zijn jazz en trompet onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar ook in de huidige tijd is het veelzijdige instrument nog alom aanwezig. Tijdens #trumpetstuff geeft Teus Nobel op 26 april een duoconcert met de bekende Belgische pianist Jef Neve, waarbij ze een ode brengen aan Toots Thielemans. Ook trompettist Koen Smits treedt die avond op met zijn trio, waar ook pianist Sjoerd van Eijck en gitarist Bram Stadhouders deel van uitmaken.
Een dag later op 27 april is er concert van trompettist Bram van de Glind met zijn kwartet met onder meer pianist Bert van den Brink. Deze jonge trompettist is een rising star in de Nederlandse jazzscene en won vorig jaar de Conservatorium Talent Award van Jazz in Duketown. Deze avond is er ook de première van de compositie 'Human First', die Nobel schreef in het kader van de Week van de Jazz. Deze compositie voert hij uit met zijn vaste Liberty Group, aangevuld met speciale gasten Jasper Blom op saxofoon en Teis Semey op gitaar.
Concert / Cd
Jaimie Branch - Fly Or Die Live
9 april 2022, Rewire Festival, Den Haag Dave Gisler Trio with Jaimie Branch and David Murray - 'See You Out There' (Intakt, 2022)
Opname: 1-2 november 2021
Veel jazz klonk er niet op het laatste Rewire Festival. Het optreden van Jaimie Branch en haar kwartet, met de live-uitvoeringen van de albums 'Fly Or Die' en 'Fly Or Die II: Bird Dogs Of Paradise', vormde een uitzondering. Maar dan wel een die we ons nog wel even zullen heugen. De trompettiste is ook te horen op het vorige maand bij Intakt Records verschenen album van het Dave Gisler Trio, 'See You Out There'. Het 'Zürich Concert' uit 2020 smaakte duidelijk naar meer. Maar was er daar sprake van een kwartet, nu gaat het door de aanwezigheid van tenorsaxofonist David Murray om een kwintet.
Branch leek in 2017 met 'Fly Or Die' uit het niets te komen. Dat was geenszins het geval, maar buiten de experimentele jazzscene van New York en Chicago genoot ze niet veel bekendheid. Dat veranderde op slag met dit baanbrekende album, waarop ze jazz, funk, blues, soul en Afrikaanse muziek op grootse wijze met elkaar wist te verbinden. Twee jaar later verscheen de opvolger, 'Fly Or Die II: Bird Dogs Of Paradise', waar we Branch ook als vocaliste horen, met messcherpe, maatschappelijk bevlogen teksten. Tot slot kwam vorig jaar 'Fly Or Die Live' uit, net als de twee vorige albums bij de International Anthem Recording Company. Koop dat album en je hebt een aardige impressie van het concert op Rewire. Maar ook niet meer dan een impressie, want meer dan andere jazzmusici moet je Branch live horen. Haar zien dansen en bewegen over het podium, ze kan nog geen vijf seconden stil staan. Haar horen blazen, op het scherpst van de snede, haar horen zingen, praten, schreeuwen, met grote urgentie. En dan heb ik het nog niet gehad over bassist Jason Ajemian, cellist Lester St. Louis en drummer Chad Taylor, die al even enthousiast de zaal op hun kop zetten. Zonder meer een van de hoogtepunten van deze editie van dit onvolprezen festival.
En ja, de Zwitserse gitarist Gisler deed er dus goed aan om zijn trio, dat hij vormt met de bassist Raffaele Bossard en drummer Lionel Friedli, wederom te verrijken met Branch en er met Murray nog een krachtbron aan toe te voegen. Opener 'Bastards On The Run' laat direct horen dat dit een album wordt waar de vonken vanaf vliegen en waarin de vijf musici in een moordend tempo over elkaar heen buitelen. Hardcore jazz voor gevorderden. In 'Can You Hear Me?' zijn het met name Gisler en Branch die op het scherpst van de snede met elkaar de dialoog aangaan, op zware noten van Bossard en Friedli. Minstens zo bijzonder is het titelstuk 'See You Out There', dat nog het best is aan te duiden als een subtiele, maar bijzonder spannende geluidssculptuur. Het is tevens een mooi intermezzo op een verder bijzonder hectisch en stevig album, culminerend in fantastische solo's van Gisler en Murray in 'Medical Emergency'. Eerst Gisler - je weet direct waar die titel vandaan komt - en dan Murray, uitstekend in vorm en hier weer eens bewijzend dat een vos zijn haren verliest, maar zeker niet zijn streken. En schaar 'What Goes Up...' gerust onder de punkrock, met een Murray die ook hier volledig uit zijn dak gaat. 'High As A Kite' is het tweede wat rustigere intermezzo, waarna het in de twee laatste stukken, 'Get A Döner' en 'Better Don’t Fuck With The Drunken Sailor', weer losgaat.
Concert
Geschiedenisles met de Dutch
'Ministry of Jazz' door Dutch Swing College Band & gasten, dinsdag 5 april 2022, De Meenthe, Steenwijk
In feite keert de Dutch Swing College Band met zijn programma 'Ministry of Jazz' weer terug naar zijn oorsprong. Want toen het orkest in 1945 werd opgericht was het onderwijs in jazzmuziek een van de doelstellingen. Vandaar dat 'College'. Dat klasje is nooit echt van de grond gekomen. Al snel hadden de muzikanten zoveel optredens en tournees dat de andere activiteiten (er waren ook plannen voor een eigen studio) moesten worden afgestoten.
Met 'Ministry of Jazz', dat ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan (de coronajaren rekenen we nu even niet mee) door het land gaat, wil de band een overzicht geven van de ontwikkeling van de klassieke jazz. Daartoe was trompettist en componist Menno Daams aangetrokken. Hij schreef voor de gelegenheid de '2020 Rag' en verzorgde de inleiding, met geluidsfragmenten en afbeeldingen van de pioniers. Zoiets kun je wel aan hem overlaten. Kleine kanttekening: de vroegste jazzbands in New Orleans (waarvan geen plaatopnamen bestaan) hadden vermoedelijk een meer orkestrale stijl dan een polyfone, solistische inslag. New Orleans was in de negentiende eeuw een garnizoensstad en marinebasis, met vrijwel dagelijkse parades van militaire kapellen. Daarnaast was er de traditie van de Franse salonmuziek door kleine snaarensembles. In de ragtimemuziek van die tijd hoor je die invloeden eveneens terug.
Ook de informatie van Koen Schouten, muzikant en auteur, die als spreekstalmeester optrad, was zinnig en zinvol. Hij had het archief van de band doorgespit en was daarbij gestoten op krantenartikelen uit de periode 1956-57. Dat waren de dagen van de film 'Rock Around The Clock' en optredens van het DSC werden regelmatig verstoord door al te enthousiaste vetkuiven. Wist ik niet. Ik bedoel, dat maak je niet zo vaak mee, dit soort toelichtingen die de dingen zo mooi op een rijtje zetten.
Het Dutch Swing College heeft in de loop der tijden sterke en zwakke periodes gekend. Logisch. De formatie zoals die momenteel op de planken staat is zeker niet een van de minste. De individuele muzikanten zijn, zoals we mogen verwachten, eersteklas. Dus toen trombonist Bert Boeren met de karakteristieke lange omhoogglijdende slur de herkenningsmelodie 'Way Down Yonder In New Orleans' inzette waren de verwachtingen hooggespannen. De aanwezigen waren voor een deel ouder dan het orkest zelf. Het eerste hoogtepunt was de oude getrouwe 'Dog House Blues', waarin de band qua cohesie en kleurenpracht het legendarische John Kirby Sextet benaderde. Van mij mogen ze meer van dit soort juweeltjes spelen. En van mij mag trompettist Keesjan Hoogeboom vaker breaks blazen zoals in 'I'll Fly Away'.
Als gasten had het orkest trompettist en zanger Leroy Jones en drummer Adonis Rose (New Orleans) uitgenodigd, plus Eiji Hanaoka (klarinet, Japan) en Puthorn Srikaranonda (saxofoons, Thailand). Jones dwong al gelijk respect af met een vertolking van 'When It's Sleepy Time Down South', de herkenningsmelodie van Louis Armstrong. Daarbij probeerde hij de grote man nu eens niet te imiteren, qua zang en qua trompetspel. Dat mag wel in de krant.
Zo kwam Hanaoka griezelig dicht bij zijn idool Benny Goodman en klonk Srikaranonda op altsax als een soort getemde versie van Pete Brown en op bariton als een verre neef van Harry Carney. De saxofonist speelde ook een compositie van Dhru Chaoyuhua Bhumpipol Adale, beter bekend als koning Bhumibol (1927-2016), heerser over Thailand. Die zelf een partijtje saxofoon speelde en graag met internationale gasten als Benny Goodman mocht jammen (voor het overige was de reputatie van sire niet echt vlekkeloos).
Cd's
Fred Hersch - 'Breath By Breath' (Palmetto, 2022)
Opname: 24-25 augustus 2021
Fred Hersch heeft... een meditatieplaat gemaakt. Dat is dan de compacte versie. Het werkelijke verhaal is iets minder onheilspellend en sluit mooi aan bij 's mans discografie.
De 66-jarige pianist heeft een fragiele gezondheid, maar blijft vooralsnog productief bezig. Daarbij lijkt hij de klassieke exploratie even opzij gezet te hebben voor projecten die makkelijker haalbaar zijn in coronatijden of dicht aansluiten bij zichzelf. Lockdown-album 'Songs From Home' was een solo-release die vooral comfort wilde bieden via nostalgische covers en met 'Breath By Breath' doet hij het opnieuw, maar dan anders. Hersch bewandelt al decennia een traject dat regelmatig de grens tussen jazz en klassiek verkent. Al in de jaren tachtig arrangeerde hij muziek van onder meer Debussy en Ravel (voor 'The French Connection'), invloeden die bepalend zouden blijven in zijn hele carrière.
Dat de man ooit muziek zou schrijven op maat van een strijkkwartet was dus een kwestie van tijd. Op 'Breath By Breath' hoor je hem bovendien in de weer met een nieuw pianotrio. Of toch niet, want bassist Drew Gress staat al meer dan dertig jaar aan z'n zijde (en was jarenlang de bassist van diens working trio), en hij krijgt hier gezelschap van de Duitse drummer Jochen Rueckert, die vooral veel speelde met Nils Wogram, maar ook een aantal albums uitbracht onder eigen naam, waarvoor hij kon rekenen op de steun van onder meer Mark Turner. Dit trio wordt aangevuld met het Crosby Street String Quartet (violisten Joyce Hammann en Laura Seaton, altvioliste Lois Martin en celliste Jody Redhage Ferber).
We blijven voor de achtdelige 'Sati Suite' natuurlijk hangen in vertrouwd aanvoelende Hersch-wateren: 's mans piano dwarrelt subtiel parelend 'Begin Again' binnen en vormt de motor van een zacht schuifelend samenspel, waarin vooral de dosering opvalt. Het strijkkwartet verstrengelt innig met het trio om even later weer naar de achtergrond te verdwijnen, terwijl Hersch in een solopassage z'n jazz/klassiek-stempel drukt. Verderop blijft het elegant bewegen op het ritme van een regelmatige ademhaling. In 'Awakened Heart', een stuk voor piano en strijkers, neigt het even naar filmische aarzeling - meer Jan Swerts dan Fred Hersch, eigenlijk -, terwijl een ritmisch geplukte cello de hartslag vormt voor de titeltrack, waarin Rueckert subtiel ruist en ritselt en Hersch blijft hangen in ballade-modus.
Hier en daar worden een paar zijstappen gepermitteerd - 'Monkey Mind' is een tikkeltje speelser via stekelig geplukte snaren, in 'Mara' duikt er eenmalig sobere percussie op -, maar eigenlijk domineren de ingetogenheid en gaafheid. Met het wiegende 'Rising, Falling' en 'Know That You Are' voor de vier strijkers wordt vooral ingezet op muziek die comfort biedt. Het levendige slotstuk 'Worldly Winds' zorgt met wat pit voor een fijne opflakkering van energie. Bonus 'Pastorale', een hommage aan Robert Schumann die Hersch de laatste jaren regelmatig uit z'n hoed tovert, zalft voor een laatste keer.
Het maakt van 'Breath By Breath' een mooie plaat die duidelijk veel betekent voor Hersch. Het is misschien niet van het kaliber van soloalbum 'Open Book' of trioplaten 'Sunday Night At The Vanguard' en 'Live In Europe', maar wel een zijstap die steek houdt en nog maar eens benadrukt dat Hersch als geen ander elegant impressionisme binnensmokkelt in de jazz.
In de Jazztube hierboven vertelt Hersch meer over dit album en speelt hij 'Pastorale'.
Concert
Werelden van verschil
Duo Klomp & Simon Richter Trio, woensdag 30 maart 2022, Brouwerij Martinus, Groningen
Een wereld van verschil. Een duo dat grossierde in extraverte improvisatie-erupties en een trio dat introverte kamerjazz serveerde. Trombonist Ilja Reijngoud en slagwerker Lucas van Merwijk - alias Klomp - stelden het incasseringsvermogen van de aanwezigen danig op de proef. Het repertoire bestond voor een deel uit beproefde latin-evergreens als 'Bésame Mucho' en 'Perfidia'. Maar hier dus geen bolero's of rumba's, wat je misschien zou verwachten gezien Van Merwijks achtergrond (de vermaarde Cubop City Big Band). Hooguit gebruikte de drummer flarden van de oorspronkelijke ritmen in zijn avontuurlijke begeleidingspartijen en improvisaties.
De uitspraak van Max Roach, dat het drumstel een instrument is waar niet op gehengst dient te worden, maar dat met toewijding en smaak bespeeld moet worden, heeft Van Merwijk kennelijk ter harte genomen. Er zijn maar weinig percussionisten die hun kit binnen een of twee maten een vergelijkbaar aantal verschillende ritmen weten te ontfutselen. Maf hoor: een componist zou vier maanden nodig hebben om alle hier gespeelde structuren uit te schrijven, waarna een slagwerkgroep nog eens twee weken bezig zou zijn om het werk onder de knie te krijgen.
Het hielp natuurlijk dat de drummer over een stuk of zeven handen en een zeker zo groot aantal voeten beschikt. Nauwkeuriger gezegd: zijn linkervoet bediende een heel scala aan kleine onderdelen, zodat je een aantal malen geen flauw idee had wat de bron was van weer een nieuw ritmepatroon. Heel raar: ik kreeg het beeld door van een klassieke cochon de lait. Een speenvarken zoals dat in de binnenlanden van westelijk Louisiana een aantal uren boven een vuurkuil wordt geroosterd, waarna elk van de aanwezigen er om beurten onder het genot van een blikje Bud en een reefer zijn of haar stukje van afsnijdt. Net zolang tot je alle onderdelen, elke vezel van het dier geschat en gesavoureerd hebt. (Ja, zo wil iedereen wel varkensvlees eten.)
Met gemak bleef Ilja Reijngoud in deze barrages overeind. Met knopjes verbreedde hij het spectrum van zijn trombone. Met een daarvan creëerde hij een echo van zichzelf, zodat we ons allemaal in berg en dal bevonden, waar zoals bekend hoorngeschal klinkt. Met een ander knopje evoceerde Reijngoud een compleet bazuinkoor.
Na de branie van het duo excelleerde het trio van tenorist Simon Richter in smaakvolle interpretaties van selecties uit het Great American Songbook. Daarbij leek de lineariteit van de Lennie Tristano-school een leidraad. Dat resulteerde in songs met myriaden permutaties, waarbij met name gitarist Alexander Brott de grenzen van de melodieën opzocht. Daarbij waagde hij zich aan onmogelijke sprintjes en sprongetjes. Hier kwam, qua grip op het materiaal, niet zozeer een speenvarken als wel gitaargod Jimmy Raney in beeld.
Gedurende de uitvoering van de gruwelijk mooie ballad '’Tis Autumn' stapte een slanke, rijzige blondine met een breedgerande hoed en witte handschoenen tot de elleboog nippend aan een Martini op me af, of ik een vuurtje had.
Klik hier voor foto's van dit concert door Willem Schwertmann.
Concert / Cd / Download / Jazztube
Rudresh Mahanthappa's Hero Trio live
zaterdag 26 maart 2022, Paradox, Tilburg Rudresh Mahanthappa - 'Hero Trio' (Whirlwind, 2020)
Opname: 24 januari 2020 Rudresh Mahanthappa - 'Animal Crossing' (Whirlwind, 2022)
Opname: 22 november 2021
Juni 2020 bracht de saxofonist Rudresh Mahanthappa bij Whirlwind Records een opmerkelijk album uit, genoemd naar zijn nieuwe trio: 'Hero Trio', waarop hij samen met bassist François Moutin en drummer Rudy Royston een ode brengt aan zijn helden in de muziek. De bijbehorende tour bleef om welbekende redenen uit, vandaar dat hij pas op deze zaterdag in een karig bezet Paradox belandde. Inmiddels ligt er ook al een bescheiden vervolg, de digitale download 'Animal Crossing' met een viertal nieuwe covers.
Bijzonder aan die ode is dat het de brede smaak, maar ook de ontwikkeling die Mahanthappa als mens en muzikant doormaakte, laat horen. Zo zijn odes aan Charlie Parker, John Coltrane, Ornette Coleman en Sonny Rollins redelijk voor de hand liggend, maar geldt dat minder voor Keith Jarrett en nog minder voor Stevie Wonder, George Michael en Johnny Cash. Maar laten we vooral aanvangen met die jazzhelden, waarvan Mahanthappa in Tilburg Parkers 'Red Cross' laat horen en een combi van diens 'Barbados' met Coltranes '26-2', beide staan ook op de cd. Goed gekozen om te beginnen met 'Red Cross' en dus met een oeverloos tumultueuze solo, Moutin die graag meedeint met zijn hoofd kan het tempo maar amper bijhouden. Na uitgebreide verrichtingen van Mahanthappa, die zonder meer recht doen aan deze standard, is er uitgebreid ruimte voor Moutin en Royston, zowel in duoverband als solo, terwijl Mahanthappa ver van de microfoon vandaan wat ondersteunende lijnen blaast. Het is een patroon dat hij zowat in iedere compositie herhaalt, wat zorgt voor lang uitgesponnen stukken. Meer klassiekers volgen, zoals Ira Gershwins 'I Can’t Get Started', waarmee Mahanthappa teruggrijpt op Sonny Rollins' 'A Night At The Village Vanguard' uit 1957 en 'The Windup' van Keith Jarrett, dat Mahanthappa de uitspraak ontlokt: "Really great to play a Keith Jarrett tune without a piano". Het stuk komt van 'Belonging' en het was een van de twee lp's die de jonge Mahanthappa kon lenen bij de plaatselijke bibliotheek en die hem voedde in zijn honger naar jazz.
'Faith' van George Michael kwam met eenzelfde reden op de download 'Animal Crossing' terecht. In zijn vroege tienerjaren woonde hij door de baan van zijn vader een jaar in Londen en was toen nog een grote fan van Wham!. Net zo'n curiosum is 'Ring Of Fire' van Johnny Cash, ook niet bepaald een stuk dat je verwacht tijdens een jazzconcert. Maar het pakt zonder meer bijzonder goed uit, met name doordat Mahanthappa zich interessante zijstapjes veroorlooft en zeker in het laatste stuk biedt het Mountin en Royston een podium om eens flink los te gaan. Van cd/lp en download komen een vijftal stukken - allemaal jazzstandards - niet aan bod tijdens het concert, het had dan snel nog een uur langer moeten duren. Eén daarvan is een opmerkelijk pittige versie van Gene de Pauls 'I’ll Remember April', met krachtige bijdragen van Royston. De grote afwezige tijdens het concert is Ornette Coleman. Op de cd is hij echter wel aanwezig; Mahanthappa speelt het prachtige en zeer ingetogen 'Sadness'. Een stuk dat 's mans kwaliteiten als saxofonist scherp uitlicht, weinigen hebben zo'n fijnzinnige en prachtig geslepen klank. Tot slot moet hier Pat Metheny's 'Missouri Uncompromised' nog worden genoemd, terug te vinden op 'Animal Crossing', met name vanwege het stuwende basspel van Moutin en die overrompelende solo van Royston een juweel.
Concert
Klanken tot in je diepste vezel
Philip Catherine Piano Trio, donderdag 10 maart 2022, Pelt Jazz, CC Palethe, Pelt
Als we het over Belgische artiesten hebben die in de internationale jazzscene tot ware monumenten uitgroeiden, dan komen de namen van Toots Thielemans en Philip Catherine ons onmiddellijk voor de geest. Toots kunnen we jammer genoeg nog maar enkel beluisteren via de talrijke opnames die hij maakte, maar voor Philip Catherine is het podium nog steeds de omgeving waarop hij graag vertoeft. Podiums die hij deelde met de allergrootste jazzlegendes. Charlie Mingus, Chet Baker, Dexter Gordon en Benny Goodman: Philip speelde met hen allemaal. Eind dit jaar mag hij 80 kaarsjes uitblazen en het is dan ook tof dat Pelt Jazz hem nog eens naar CC Palethe haalde.
Met Nicola Andreoli aan de piano en Bart De Nolf op staande bas, die gedurende jaren deel uitmaakte van Toots' kwartet, vormt Catherine het Piano Trio. Wat meteen duidelijk werd is het feit dat hij, alhoewel hij niet meer tot de jongste artiesten behoort, nog niets aan inleving, vakmanschap, virtuositeit en spelplezier heeft ingeboet. Terwijl hij lyrische klanken uit zijn Gibson toverde, beroerden zijn vingers met de grootste souplesse het volledige fretboard. Alhoewel hij een formidabele techniek heeft, bluft hij er niet mee. Liever overklast hij die met klanken die tot in je diepste vezel doordringen. Spelen gaat nog steeds moeiteloos, al kwam hij soms wat moeilijk uit zijn woorden. Philip zou Philip niet zijn als hij dit niet wist te counteren door een humoristische aanpak, rijkelijk gevuld met leuke anekdotes.
Het repertoire bestond uit eigen composities die hij aanvulde met tunes van Andreoli, alsook enkele jazzstandaards. Tussen zijn eigen werk ontdekte wij 'Seven Teas', dat hij inleidde met zijn voorliefde voor koffie en waarin Philip ruimte gaf aan zijn pianist voor een prachtige solopartij. Klassieker Cole Porters 'Let’s Do It' plaatste dan weer zijn bassist in de spots.
Zoals Philip het zelf aangaf, houdt hij zich verre van politiek. Maar de situatie van de bevolking in Oekraïne en het lijden van alle mensen waar ook ter wereld, deden hem toch besluiten om het eerste deel af te sluiten met een pakkende ode aan alle noodlijdenden.
Na een korte pauze startten Philip en Nicola als duo met een ode aan 'Janet' en dat zou niet het enige eerbetoon worden. Aan een goede vriendin werd aandacht geschonken in 'To Martine' en George Shearing werd geëerd in 'Hello George'. Pakkend was Philips introductie tot 'Letter From My Mother', waarin hij liet uitschijnen dat het leek alsof zijn moeder hem het nummer deed schrijven. Charlie Chaplin passeerde dan weer de revue via zijn compositie 'Smile', die Catherine op meesterlijke wijze uitvoerde.
Een avond met Philip Catherine doet je beseffen wat voor een grootmeester hij wel is. De hemelse klanken die hij uit zijn gitaar haalt, terwijl een solide ritmesectie hem perfect ondersteunt, zorgen voor kippenvelmomenten. Ondanks zijn immens talent trekt hij het laken niet volledig naar zich toe, maar geeft hij zijn muzikanten de nodige ruimte om te improviseren op topniveau.
Het was ons eerste concert na een lange coronaperiode, maar beter dan het Piano Trio had het onmogelijk kunnen zijn.
Deze recensie verscheen ook op Keys And Chords | Foto's: Stefan Meekers
Klik hier voor foto's van dit concert door Cees van de Ven.
Cd's
Marta Warelis, Frank Rosaly, Aaron Lumley & John Dikeman - 'Sunday At De Ruimte' (Tractata/Doek Raw, 2021)
Opname: 2 augustus 2020 Orquestra Del Tiempo Perdido - 'Traantjes' (Astral Editions, 2021)
Opname: 10 maart 2020
In augustus 2020 gaf saxofonist John Dikeman samen met pianiste Marta Warelis, drummer Frank Rosaly en bassist Aaron Lumley een concert in het in Amsterdam Noord gevestigde podium De Ruimte, waarvan de opnamen onder de titel 'Sunday At De Ruimte' verschenen in eigen beheer van Stichting Doek. Verder treffen we Dikeman aan in het project van Jeroen Kimman, het Orquestra Del Tiempo Perdido. Bij Astral Editions verscheen vorig jaar het tweede album, 'Traantjes'.
Ietwat onbestemde klanken, waaruit het pianospel van Warelis opdoemt, zo begint 'Juniper Fields', een wat aarzelende melodie. Dan horen we Dikeman, voor zijn doen nog redelijk beheerst, al ontbreekt ook hier de onderliggende rauwheid geenszins. Rosaly en Lumley trappen met schermutselingen af bij 'Masquerade Charade', een enkele uithaal van Dikeman doorklieft het spel, een paar akkoorden van Warelis. Een subtiel klanklandschap ontvouwt zich. Hier hoor ik een klap, kermt Dikemans saxofoon, daar strooit Warelis met een paar noten en trekt Lumley aan een snaar. Die laatste horen we verderop nog veel uitgebreider, in een voor dit stuk opvallend melodieuze solo. Een solo die tevens de opmaat vormt voor een forse wijziging, een overkokende uitbarsting van klanken, waarin Dikeman voorop gaat. In 'Lake Perfidy' horen we allereerst Dikeman van de meer melodische kant, gericht ondersteund door met name Lumley en Rosaly, terwijl Warelis zo nu en dan een krachtig akkoord plaatst. Verderop dient de abstractie zich weer aan en draait het weer meer om het effect dat geluid heeft. Het laatste stuk, 'Post War Fiction' kent diezelfde combinatie van sferen, ook hier horen we Dikeman in vrij melodieuze frases, ook hier wordt het afgewisseld met meer abstracte momenten.
Kimmans eerste proeve van bekwaamheid met zijn Orquesta Del Tiempo Perdido zag in 2018 het licht en 'Stille', verschenen bij Shhpuma, werd lovend door mij ontvangen. Drie jaar later is er 'Traantjes' en verrast Kimman met dit bijzondere project andermaal. Bijzonder omdat Kimman in totaal eenentwintig musici vroeg voor dit album, in wisselende samenstellingen trekken ze aan ons voorbij. Voor een belangrijk deel gaat het hier om musici die zowel actief zijn binnen de jazz en de geïmproviseerde muziek als in de hedendaags gecomponeerde muziek. Niet alleen de hoes doet ons denken aan filmscènes, dat geldt ook voor een belangrijk deel van de muziek op dit wederom bijzonder eclectische album. Kimman vastpinnen op één stijl is dan ook strikt onmogelijk. Beginnen doen we met het wat melig melodisch, maar vrolijk deinende 'Feels'. De sfeer van nostalgie en vervlogen glamour die de hoes uitstraalt horen we ook terug in 'Climate War One Won Theme', met een grote rol voor harpiste Miriam Overlach. En ja, 'Dos O Tres Cervezas' klinkt inderdaad alsof de musici flink hebben ingeladen, het melodieuze is hier volledig buiten beeld geraakt. Een mooi voorbeeld van de wijze waarop diverse muzikale werelden samen komen is 'Bubble'. Ik hoor hier jazz, folk, rock, pop en nog zo wat meer, op knappe wijze samengevoegd. Wat al die verschillende stukken - elf in totaal - met elkaar gemeen hebben, is dat het soundtracks zijn voor niet bestaande films. Vaak aangevuld met stemfragmenten, zoals opvallend mooi in 'Sexytime'.
