Concert
Dat is jazz
Jasper Blom-David Berkman Quartet, dinsdag 13 mei 2025, De Smederij, Groningen
Kijk, dat is jazz. Pianist David Berkman kondigt het nummer 'Laverne' aan, van Andrew Hill. Consternatie. Dat was niet afgesproken. Hoeveel maten? Tachtig, volgens een weliswaar ruime schatting. "Denk je dat ik het kan hóren?" vraagt drummer Wouter Kühne een tikje bezorgd. Een minuut later zitten we midden in het nummer en het is of er anderhalve dag op gezwoegd is. En Kühne kan het wel degelijk horen - hij is een powertrommelaar die iets van het overdonderende van Elvin Jones paart aan het speelse van Billy Higgins. Hij maakt er een feestje van, soleert melodisch, vindingrijk en energiek. Geeft het nummer 'Janine' de stootkracht van een Pratt & Whitney J-57.
Berkmans werk kun je het best met 'elegant' karakteriseren. Bij hem borrelen de associaties op met de nerveuze lineariteit van een Bud Powell en de finesse van een Hank Jones. 'Skylark' wordt een lieflijk, poëtisch verhaal.
De tweede set wordt geopend met 'We See' van Thelonious Monk. Alsof de muzikanten door een veld met struikeldraad dwalen, van de ene gordiaanse knoop naar het volgende terrein met straight-ahead swing.
De band heeft er kortom wel zin in en tenorist Jasper Blom misschien nog wel het meest. Hij beschikt over een licht geruwd, vol geluid en een pakhuis aan ideeën. Wat heet: hij neemt rustig de tijd om vol uit te pakken. In zijn coda van het genoemde 'Skylark' laat hij fier het fraaie laag van zijn instrument horen, afgewisseld door een doordringend hoog.
Het duurde een tijdje vooraleer het zaaltje een beetje was afgekoeld.
Nieuws
John Engels ontvangt eerste Lifetime Achievement Edison
Op zondagavond 11 mei werd jazzicoon John Engels in het Bimhuis geëerd met de allereerste Lifetime Achievement Edison. De prestigieuze prijs werd hem uitgereikt door trompettist Jan van Duikeren tijdens een feestelijk concert ter gelegenheid van zijn 90ste verjaardag.
John Engels geldt al decennialang als een van de belangrijkste jazzdrummers die Nederland heeft voortgebracht. Sinds zijn professionele debuut in 1953 deelde hij het podium met een indrukwekkende reeks nationale en internationale grootheden: Chet Baker, Stan Getz, Ray Brown, Hank Jones, Toots Thielemans, Nina Simone, Boy Edgar, maar bijvoorbeeld ook met Ramses Shaffy. Zelf maakte hij deel uit van de hardbopband Diamond Five, de beroemdste Nederlandse jazzband uit de jaren vijftig en zestig, en het Trio Louis van Dijk. Zijn naam is verbonden aan meer dan 250 opnames, waaronder het iconische album 'Live In Tokyo' met Chet Baker, dat Engels zelf beschouwt als een van de hoogtepunten in zijn carrière.
De Edison Stichting roemt Engels als een "onnavolgbare, bescheiden en bevlogen musicus, die voortdurend reageert op zijn medespelers met de energie en scherpte van een jonge hond." Zijn uitzonderlijke livereputatie en rijke oeuvre maken hem tot een vanzelfsprekende eerste ontvanger van deze nieuwe oeuvreprijs. De Lifetime Achievement Edison is in het leven geroepen om musici te eren met een langdurige, inspirerende staat van dienst van minimaal 35 jaar - een profiel waar Engels onmiskenbaar aan voldoet. De prijs is overigens geen juryprijs; muziekprofessionals kunnen kandidaten voordragen, waarna het bestuur van de Edison Stichting de uiteindelijke beslissing bekrachtigt.
Eerder werd de drummer al onderscheiden met onder andere de Bird Award en de Boy Edgarprijs. Bovendien is hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Naast zijn muzikale kwaliteiten wordt Engels geprezen om zijn warme, sympathieke persoonlijkheid. Zowel collega's als publiek waarderen zijn niet aflatende energie, toewijding en zijn vermogen om iedereen op het podium en in de zaal te inspireren. Daarbij overstijgt hij generaties; zo speelde hij in het trio Barnicle Bill succesvol samen met twee jongere muzikanten, Miguel Martinez en Mark Haanstra. Met de uitreiking van de eerste Lifetime Achievement Edison wordt een uitzonderlijke carrière bekroond - en tegelijk een belangrijk hoofdstuk van de Nederlandse jazzgeschiedenis gevierd.
Concert
Onbevreesd, cerebraal en emotioneel geladen
James Brandon Lewis Trio, woensdag 7 mei 2025, Paradox, Tilburg
Tenorist en componist James Brandon Lewis is een muzikant van weinig woorden. Liever laat hij de muziek voor zich spreken, gekenmerkt door een onmetelijke diepgang en immense dadendrang! Desondanks laat de tenorist het publiek achter met actuele uitspraken zoals: 'Don’t let the robots take over', 'We need music more than ever' en voegt hij hier 'Stay positive' aan toe. Er is niet veel fantasie voor nodig om deze uitspraken te plaatsen in de huidige tijdgeest.
Het trio speelt bijna ononderbroken in een uitverkocht Paradox. Het laatste album 'Apple Cores' is een unieke invulling van een ode aan trompettist Don Cherry, overigens zonder een trompettist aan de line-up toe te voegen. James Brandon Lewis speelt met een indrukwekkende ritmesectie. Josh Werner die bijzondere aandacht heeft voor groove, met zijn baslijnen hypnotiseert en elementen van hiphop toevoegt aan het basgeluid. Gerald Cleaver vervangt Chad Taylor en speelt indien nodig ingetogen en expressief als de muziek er om vraagt.
Het saxofoongeluid van Lewis is krachtig, gezaghebbend en opvallend genoeg regelmatig licht van aard en zelfs lieflijk. Zijn virtuoze techniek stelt hij ten dienste van zijn niet aflatende muzikale zoektocht naar vernieuwing en improvisatie. De geesten van grote saxofonisten uit het verleden zijn niet meer dan latent aanwezig als inspiratiebron voor een stortvloed aan instrumentale erupties en uitdagende soli. Echter, Lewis heeft een uniek geluid en bewandelt een zelfgekozen muzikaal pad.
De hoogstaande jazz wordt niet opgediend in muzikaal hapklare brokken. De energie en de rauwheid van emoties zijn leidend en de voortdurende temposchommelingen zijn al even natuurlijk als virtuoos. Bij vlagen onstuimig en onnavolgbaar inventief en indringend worden thema's omspeeld en teruggehaald. Compromisloos, puur en direct wordt een weg gevonden in een mix van vrije jazzvormen met een hoog spiritueel karakter. De solo's van zijn begeleiders zijn spaarzaam en effectvol, hun muzikale ondersteuning is empathisch en aangrijpend.
In het tweede deel van dit diepgravende optreden wordt geen gas teruggenomen maar wel met meer lichtheid geïmproviseerd. Een teder slaapliedje, een funky stuk en een ballade zijn hiervan de spreekwoordelijke voorbeelden. Hierna wordt het opnieuw spannend en keert de zindering terug. Met een onheilspellende verhaaltrant en compromisloze improvisatie. Gevolgd door een afwisseling van zwevende en gedempte saxofoongeluiden, waarbij zonder effectbejag de uitgebreide skills van Lewis over het voetlicht worden gebracht.
James Brandon Lewis heeft de beschikking over het meest felle en aanvallende saxofoongeluid in de moderne jazz. Maar hij kan ook ruimtes laten, effectvol herhalen en met houvast improvisaties vervolgen, cerebraal en emotioneel geladen. Onberispelijk en rijk gedetailleerd in de uitvoering, maar ook onbevreesd en boordevol verrassingen!
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Om maar met de deur in huis te vallen: dit album blaast je finaal van de sokjes. De extreme dynamiek van de combinatie hr-Bigband en hr-Sinfonieorchester komt optimaal tot haar recht in gelijk het eerste nummer, 'I. Black'. Het stuk begint op of net boven de gehoordrempel, zodat je onwillekeurig het geluid wat opendraait. Maar in de volgende halve minuut groeit de combinatie in massa en geluidsdruk naar fff-regionen, zodat de buren vrij snel klaaglijk beginnen te roepen.
Jim McNeely vervaardigde zijn 'Primal Colors' in opdracht van de Hessischer Rundfunk; het stuk ging in 2007 in première en twee jaar later werd het in de hr-Sendesaal geregistreerd. Waarom het zo lang op de plank heeft gelegen is een raadsel.
Dat er in Duitsland nog serieuze waardering, noem het liefde, voor cultuur heerst kun je aflezen aan de omvang van het symfonieorkest. De dames en heren zou je met wat passen en meten precies in het Amsterdamse Bimhuis kwijt kunnen - maar voor publiek zou er dan geen plaats meer zijn. McNeely is erin geslaagd de bigband en de klassieke gasten tot een naadloos geheel te smeden. Cliché misschien, maar iets anders kan ik er niet van bakken. Wat een krachtcentrale staat hier! Het inderdaad kleurrijke resultaat riekt overigens eerder naar hedendaagse klassieke muziek dan naar jazz. Associaties met Robert Graettingers werk voor het Innovations Orchestra van San Kenton, de periode 1950-51, dringen zich al snel op. McNeely heeft alleen wat minder last van bombast. En over associaties gesproken: avant-garde componist Eddie Sauter werkte in 1957-59 voor de Südwestfunk. Allemaal toeval, ongetwijfeld.
Dat de muziek geïnspireerd is door de kleuren en 'kleuren' zwart, geel, rood, blauw en wit - het zal allemaal wel. Monochrome kleurvlakken komen we in ieder geval niet tegen. Het vloeiende karakter van de samenwerking komt misschien nog wel het best uit de verf in het laatste nummer, 'V. White', dat gedomineerd wordt door het slagwerk van Jean Paul Höchstädter en de tenorsax van Tony Lakatos. De solist die er voor mij uitspringt is tenorist Julian Argüelles, in 'IV. Blue'. Zijn bijdrage is een soort camouflagepak in de orkestrale jungle.
En nu maar eerst even checken of de cd-speler zonder averij door deze tropische orkaan is gekomen.
Boek
Tijdloos koffietafelboek over Timeless
'50 Jaar Timeless Jazz' | Auteur: Leo Polak, met bijdragen van Bert Vuijsje | Uitgave: eigen beheer, 2024
Wat is het geheim van het succes van het thans vijftigjarige Timeless Records? Een label annex boekingskantoor dat vanaf het begin in Wageningen resideert en in heel Europa (en Japan en de Verenigde Staten) een begrip werd. In totaal organiseerde de firma tussen de 30.000 en 40.000 concerten, volgens een eigen inschatting. Met de Jazz Messengers van drummer Art Blakey alleen al ruim achthonderd. Wat u zegt, dat blowt de mind wel een beetje.
Het antwoord klinkt misschien een tikje lullig. Het is eerlijkheid. Kijk, ik heb ook wel Amerikaanse muzikanten meegemaakt die narrig deden over Wim Wigt, die samen met echtgenote Ria het imperium bestierde en dat nog steeds doet. Dat hij een slavendrijver was en zo. Maar dat werd ook over de Amerikaanse impresario, producer en labeleigenaar Norman Granz gezegd. Een andere formule, ook in dit tijdperk van enen en nullen (vooral genoeg nullen), is er gewoon niet. Wanneer je als muzikant een beetje je bekendheid wilt handhaven moet je nu eenmaal intensief touren. De ene dag sta je in Doetinchem, de volgende avond in Dubrovnik. In feite ben je gewoon de godganse vierentwintig uur per etmaal op reis, soms een maand lang, met elke dag een korte stop voor een berelul en een optreden.
Altsaxofonist, componist en freejazzpionier Ornette Coleman had een oplossing gevonden: ieder jaar twee- of driemaal een vet betaald optreden en voor het overige relaxt biljarten. Maar dat is niet veel muzikanten gegeven.
De Wigt's onderscheiden zich op die manier van veel van hun Amerikaanse collega's, van wie een niet onbelangrijk deel altijd ronduit crimineel was. Het koningskoppel Stan Getz en Chet Baker maakte in de jaren tachtig voor Wigt een uitgebreide Europese tournee. Halverwege ergerde Getz zich dusdanig aan het succes dat zijn partner ten deel viel en aan diens ongebreidelde drugsgebruik en de daarmee gepaard gaande narigheid, dat hij Wigt voor de keus stelde: of Baker eruit of hijzelf. De impresario haalde Baker eraf - en betaalde hem de resterende tien optredens keurig uit. Kijk, dan is je naam in de muzikantengemeenschap snel gevestigd.
Die Getz was overigens niet echt een sympathiek mens, blijkt ook uit het boek '50 Jaar Timeless Jazz', dat de firma zelf heeft uitgegeven. Van saxofonist Zoot Sims wisten we al dat Stanley "a nice bunch of guys" was. Impresario Lou van Rees merkte ooit op "dat je al een maagzweer krijgt als je over hem nadenkt." "Het was ongelooflijk hoe intens ze [Getz en echtgenote Monica] zich bezighielden met het uitbuiten van andere mensen," voegt Wigt daaraan toe. Ria Wigt karakteriseert Getz als getalenteerd, maar geen groot kunstenaar.
De Wigt's maakten de opkomst van trompettist en wonderkind Wynton Marsalis van dichtbij mee. Op zijn achttiende was die stersolist van de Messengers en had hij praats voor tien. Een arrogant ventje dat hevig gepusht werd door zijn platenfirma Columbia. Ria: "Hij hing allerlei domme verhalen op over angry black men en dat soort dingen." De laatste tijd schijnt Marsalis zijn excuses te hebben aangeboden aan alle mensen die hij in zijn begintijd onheus bejegend heeft.
De Wigt's delen de mening van velen, dat het Rotterdamse North Sea Jazz Festival onder de regie van Mojo Concerts de Jazz uit zijn naam heeft verloochend en verloren. De Wageningse firma was een aantal edities hofleverancier van North Sea. De nadruk ligt de laatste jaren op gemakkelijke vormen van niet erg hippe hiphop, futloze fusion en platte popmuziek. "Het draait allemaal om geld. (...) Maar met liefde voor de muziek, wat voor ons altijd een belangrijke drijfveer is geweest, heeft het dan nog weinig te maken."
Vooruit, puntje van kritiek nog: op pagina 198 luidt het bijschrift bij een foto: Johnny Griffin - terwijl Griff een van de weinige tenorsaxofonisten is die er niet op staan. Wel: Illinois Jacquet, Arnett Cobb en Buddy Tate. Maar ach ja...
Klik hier voor meer informatie over Timeless Records.
Cd
The Ambush Party - 'Weer Een Dag Voorbij'
De Platenbakkerij, 2025 | Opname: juli 2024
Het kwartet The Ambush Party heeft de laatste tien, vijftien jaar een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Was het aanvankelijk een ensemble dat de collectieve improvisatie hoog in het vaandel had staan, tegenwoordig zou je de aanpak het best kunnen omschrijven met 'Latin Dada'. De Latin-inbreng komt vooral van de uit Argentinië afkomstige rietblazer Natalio Sued. Voor de Dada-touch tekenen pianist Oscar Jan Hoogland en cellist Harald Austbo.
De openingspotpourri 'Rollo 1/Dos Gardenias' brengt ons terug naar de negentiende eeuw en de oorsprong van de moderne Caraïbische muziek. Inderdaad, Louis Moreau Gottschalk all over again. Die oer-Latijnse aanpak wordt nog eens onderstreept door het achtergrondkoortje (lees: de band) in 'Pollera Amarilla'. Van de Cariben naar Zuid-Afrika is maar een stap. In 'Kwela P'Kwana' geeft de vlezige tenor van Sued de muziek van Jo'burg massa. Die ouwe Zuid-Afrikaanse saxofonisten klonken doorgaans kaal, om niet te zeggen iel. Zoals ook de blazers in de traditionele populaire Latijns-Amerikaanse muziek in het gemeen zonder veel vibrato speelden. Sueds 'Cumbia For Ambush' is een vrolijke waanzinaria.
Waarmee we midden in Dada zijn beland. Altijd een goed gevoel. Austbo kennen we als de potsenmaker par excellence. Zijn 'Geil Tot In De Eeuwigheid' verloopt heel organisch en orgastisch allengs sneller en hoger. Waar dat op uitdraait kunt u zelf wel bedenken. Maar dat hij ook 'echt' kan strijken bewijst hij in het laatste nummer, 'Weer Is Een Dag Voorbij'. Compositie: Misha Mengelberg, op wiens werk het halve album gebaseerd is. Die erfenis is bij Hoogland in goede handen. En The Ambush Party is misschien wel nóg vormvaster dan Mengelbergs eigen Instant Composers Pool. Nóg beter ingespeeld, nóg meer een eenheid.
Met 'Weer Een Dag Voorbij' heeft The Ambush Party de lat hoog gelegd voor wat uiteindelijk het album van het jaar moet worden.
Cd
Sylvie Courvoisier & Mary Halvorson - 'Bone Bells'
Pyroclastic, 2025 | Opname: 7 mei 2024
Pianiste Sylvie Courvoisier en gitariste Mary Halverson zijn geen onbekenden van elkaar. Ze werken samen in diverse groepen en dit is hun derde duoalbum na 'Crop Circles' uit 2017 en 'Searching For The Disappeared Hour' uit 2021.
Die eerdere samenwerkingen betalen zich op deze albums ruimschoots uit. Dat geldt zeker ook voor 'Bone Bells', waarvoor beide musici composities leverden. In het titelstuk, waar het album mee begint, horen we eerst Courvoisier en dan aansluitend Halvorson met bijzonder ingetogen spel. Prachtig hoe de twee elkaar hier al direct perfect aanvullen: die lichte, wat echoënde klank van Halvorsons gitaar klinkt groots in combinatie met de piano. De titel 'Esmeralda' ontleende Courvoisier aan het gelijknamige kunstwerk van de Nederlandse kunstenaar Cornelis Zitman. Een mooi afwisselend stuk, waarin met name de dynamische contrasten opvallen. 'Folded Street' is een stuk van Halvorson, soepel beweegt ze zich tussen de piketpaaltjes die Courvoisier hier slaat. Een compositie die weer eens mooi laat horen met wat een fantastische gitarist we hier van doen hebben.
Het speelse en wat abstract klinkende 'Nags Heal Valse' van Courvoisier is met zijn gemankeerde ritmiek al even bijzonder. In 'Beclouded' valt de stomende ritmiek van Courvoisier op, een perfecte bedding creërend voor Halvorsons meanderende spel. Voor 'Silly Walk' haalde Courvoisier haar inspiratie zowel bij die beroemde Monty Python-sketch als bij een serie sculpturen van de Zwitserse kunstenares Sophie Bouvier Ausländer. Heerlijk experimenteel dit stuk, met over elkaar heen buitelende klanken. 'Float Queens' bezit elementen uit de klassieke jazz, met name in de ritmiek, en vormt zo een mooi contrast met de overduidelijk hedendaagse klanken. Tot slot klinkt 'Cristellina E Lontano', een al even bijzonder en intrigerend stuk.
Het eerste nummer, 'Zaman', was aldus de bandleider geschreven toen hij nog op school zat. Het knaapje wist reeds van wanten. Ingeleid door een paar knallende noten van contrabassist Esat Ekincioglu ging de vierschaar onvervaard aan de arbeid. De muzikanten waren in een carré opgesteld, met het publiek daar in 360 graden omheen. Je zou wellicht verwachten dat het resulterende geluid daarom een centripetaal karakter had, doch die spoot daarentegen alle kanten op. Het was energieke freejazz wat de klok sloeg. Hij werd gekenmerkt door felle contrasten, een extreme dynamiek en een grote dichtheid. We waren hier duidelijk niet op de kinderafdeling of in de stilteruimte. Alhoewel we ons, hoe ironisch, wel degelijk in de voormalige kapel van de roomse lijders bevonden. Een enkele keer werd er gas teruggenomen, zoals in de verstilde ballad 'Ada'. Futacis zang refereerde aan Turkse volksmuziek, voor het overige luisterden we naar collectieven die een universeel karakter hadden.
De meeste soloruimte werd opgeëist door de leider, die tevens fluit en percussie-instrumentjes hanteerde. De baritonsax van Baris Ertirk gaf met lage doordringende scheten structuur aan het geheel en derwisj Ekincioglu stond er van opwinding en enthousiasme bij te dansen. Het instrument van die laatste draagt de sporen van diens ongeremde percussieve gebruik - en van het vele touren door Europa en Azië.
Met rode konen van gezondheid viel het publiek na afloop op de bar aan.
Cd
Kristina Fuchs & Jeroen van Vliet - 'Life, You Are Beautiful'
TryTone, 2025
Twee creatieve, authentieke geestverwanten die ook op deze cd volstrekt zichzelf zijn. Aanbevolen voor luisteraars die met focus, geest en oor openstaan voor een muzikaal-poëtisch avontuur vol schoonheid en improvisatie van dit duo.
De overspanning van Fuchs' stem is als een elastiekje tussen de vingers dat je uitrekt en weer loslaat. Het gemak waarmee ze binnen haar stemspectrum van laag naar hoog schakelt en intoneert is frappant. Samen met de alom gerespecteerde en geprezen pianist Van Vliet, die al vaker concerteerde met Fuchs, werd dit nieuwe album er een dat opzien baart.
De composities zijn geen meezingers die beklijven, zoals dat usance is bij freejazz-gerelateerde muziek. Maar haar vocale eigenheid staat als een huis en fascineert. Gesublimeerd met interactief harmonieus pianospel en soms ook een snuifje elektronica. De onomstotelijke chemie tussen beiden maken het een duoalbum van de buitencategorie.
De opener 'Song Of Sapün' klinkt en ervaar je als de muzikale metafoor voor de titel van de cd. Gevolgd door 'Still', een geslaagde eigenzinnige uitvoering van een compositie van Ben Sluijs (een guilty pleasure van ondergetekende). Tot slot nog een voorbeeld van de variëteit van deze cd: het ritmische staccato 'Farmer’s Cat' als een positieve injectie om ons staande te houden in de roerige wereld van vandaag.
Het album zal worden gepresenteerd op 1 mei in het Bimhuis tijdens het minifestival Spring Duets.
Simin Tander overtreft met haar optreden ruimschoots alle verwachtingen. De ontmoeting tussen haar stem en de instrumentale omlijsting is excellent. Naast een aantal klassiekers staat het nieuwe album 'The Wind' centraal in het optreden. Violist Harpreet Bansal, basgitarist Bjorn Meyer en drummer Samuel Rohrer zijn samen met Simin Tander verantwoordelijk voor een transparant en zeer organisch samenspel. De leden van dit kwartet komen uit alle windrichtingen, van Noorwegen tot Afghanistan/Pakistan, van Italië tot Spanje. Muzikaal zeer gevarieerd, maar met universele kernwaarden.
Het concert begint met een korte introductie van basgitaar en drums, waarin zoals aangekondigd een windvlaag schuilgaat. Kort daarna begint Tander te zingen, traag en vol melancholie. Even later voegen klagende vioolklanken zich bij het geheel. Het stuk 'Meena', gezongen in Pasjtoe (een van de talen in Afghanistan) handelt over de overgave aan de liefde. Het kwartet vervolgt met 'Woken Dream', waarin in een hoger tempo en met veel pathos wordt gespeeld. In het optreden laat Tander het applaus regelmatig aan haar voorbijgaan, waardoor de nummers vloeiend in elkaar overlopen. Met de korte intro's van de drie instrumentalisten als ankers. Zij sluiten naadloos aan bij de door Tanders stem opgeroepen sferen en emoties.
Simin Tander reikt tot grote hoogte tijdens dit optreden, waarbij haar techniek altijd ten dienste van het resultaat staat. Zingend, soms fluisterzacht en dan weer explosief of scattend. Maar altijd zoekt ze in glinsterend hoge of zwaarmoedig lage registers haar weg, die leidt tot grootse vondsten en indrukwekkende apotheosen. Ritmisch, lyrisch en opzwepend instrumentaal begeleid door de ritmesectie, waarin zowel Bjorn Meyer op basgitaar, met zijn kenmerkende gitaristische sound, en Samuel Rohrer, elegant en artistiek op de drumkit, uitblinken. Beiden musiceren ingetogen én zijn aanwezig. Tijdens het optreden komt alles samen in 'My Weary Heart', waarin een Noors kerkliedje wordt gespeeld vol betoverende emoties en gevoelige zangkunsten.
Simin Tander laat ons de roerige wereld even vergeten en brengt ons het hoopvolle verlangen naar liefde en vrede, ook al is het als een kortstondige windvlaag...
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Cd
Vijay Iyer & Wadada Leo Smith - 'Defiant Life'
ECM, 2025 | Opname: juli 2024
Pianist Vijay Iyer en trompettist Wadada Leo Smith kennen elkaar reeds van de vijf jaar tussen 2005 en 2010 dat Iyer deel uitmaakte van Smith's Golden Quartet, met John Lindberg op bas en Shannon Jackson op drums. 'Defiant Life' is het tweede album van dit duo na het uit 2016 stammende 'A Cosmic Rhythm With Each Stroke', dat hier ook voorbijkwam.
'Defiant Life' is niet zomaar een album geworden, maar de reflectie van de gesprekken die de twee musici regelmatig voerden. Iyer daarover: "Our time together, from the moment we meet right until the moment we play, is most often spent talking about the state of the world, studying histories of liberation, and sharing readings and historical references, as a means of grounding ourselves purposefully in our present." We beginnen met het prachtig ingetogen 'Prelude: Survival'. Iyer creëert hier met elektronica een duistere klanknevel, terwijl we Smith horen grommen en sputteren op zijn trompet. Tot slot klinken enkele bescheiden pianoaanslagen in dit, met nog geen drie minuten, korte stuk. We vervolgen met het beduidend langere 'Sumud'. Ook hier gaat de muziek uiterst bescheiden van start, horen we met name Smith in een delicate melodie. Iyer ondersteunt het met spel op de Fender Rhodes en elektronica. Het hoge geluid, als van belletjes, valt hier bijzonder op. Het geeft dit stuk zonder meer een vrij hoog meditatief gehalte.
Die betrokkenheid bij de wereld leidt tot twee stukken waarin de musici zich nader uitspreken. 'Floating River Requiem' schreef Smith voor Patrice Lumumba, de voormalige president van Congo, die in 1961 werd vermoord. We horen hier Iyer eindelijk op piano, waarmee hij de krachtige, maar ook weemoedige trompetklanken van Smith ondersteunt. Verderop horen we hem geruime tijd solo, uiting gevend aan deze lugubere actie. Iyer zegt over de wijze van spelen nog: "We work from our individual languages and materials" en "our methods of aural attunement, and what I would call a shared aesthetic of necessity". En met name dat laatste hoor je op dit album in ieder stuk terug. Zeker ook in dat andere politiek getinte stuk: 'Kite', dat Iyer schreef voor de Palestijnse auteur, dichter en professor Refaat Alareer, die, met zoveel anderen, in het huidige conflict in Gaza om het leven kwam. Al met al een zeer indrukwekkend album van twee bijzondere musici.
Trio Grande presenteert in Paradox hun tweede album 'Urban Myth'. Het eerste album is in 2020 verschenen met gitarist Gilad Heckselman, saxofonist Will Vinson en Antonio Sanchez op drums. Opvallend is de afwezigheid van de bas/basgitaar. De gitarist brengt met een octave pedal de baspartijen in, waardoor een mysterieuze bas-sound ontstaat. Het trio omarmt naast jazz, rock en funk ook elementen uit de wereldmuziek.
Op het podium van Paradox en op de laatste release zijn de kaarten enigszins geschud, waardoor de muzikale dynamiek verschoven is. Op het personele vlak is Antonio Sanchez vervangen door Nate Wood, die simultaan zowel de drum- als de baspartijen speelt. Uniek om waar te nemen maar muzikaal niet meer dan een gimmick. De ware muzikale ster van de avond blijkt gitarist Gilad Hekselman te zijn. De kristalheldere, jazzy gitaarlijnen, afgewisseld met groovende, dynamische en met gevoel voor rock gespeelde solo's staan bol van creatieve ingevingen. In vergelijking met de gitarist zijn de bijdragen van Vinson en Wood schraal en komen ze soms gekunsteld over. Will Vinson is een begenadigd saxofonist, zo blijkt ook deze avond, maar de afwisselingen tussen saxofoon en keyboard zijn muzikaal gezien niet altijd even succesvol.
'Urban Myth' houdt zich vast aan de wortels van de jazz, maar door de beïnvloeding van andere stijlen en genres is de term eclecticisme wellicht een betere omschrijving van de stijl. Heckselman en Vinson zijn verantwoordelijk voor de composities. Daarnaast zijn 'Strasbourg/St. Denis' van Roy Hargrove en het bijna in de vergetelheid geraakte liedje 'Everybody’s Got To Learn Sometime' van The Korgis aan de speellijst toegevoegd. Het titelstuk van het album 'Urban Myth' is misschien wel het hoogtepunt van de avond, waar vleugjes Balkanmuziek en elektropunk de strijd met elkaar aangaan. De toegift, een zich herhalend motiefje waarin om publieksparticipatie wordt gevraagd, had schriftelijk afgedaan mogen worden.
Samenvattend is het een optreden van een uitstekende gitarist met enkele spaarzame hoogtepunten in het totale samenspel. Het zaalgeluid stond op of over de pijngrens.
Foto's: Louis Obbens. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Sun-Mi Hong is de winnaar van de Paul Acket Award 2025. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een artiest die een bredere publieke erkenning verdient voor diens buitengewone muzikale kwaliteit.
De in Zuid-Korea geboren drummer, componist en bandleider Sun-Mi Hong (1990) verhuisde op haar eenentwintigste naar Nederland en studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze leidt haar eigen Sun-Mi Hong Quintet, waarmee ze internationaal optreedt en al verschillende albums uitbracht. Haar meest recente verscheen in 2025: 'Fourth Page: Meaning Of A Nest'. Hong groeide uit tot een sleutelfiguur in de nieuwe generatie Amsterdamse jazzmusici en vestigde zich als een toonaangevend muzikant binnen de Europese jazzscene. Ze werd eerder al onderscheiden met een Edison Jazz Award en in 2018 won ze met haar groep de Dutch Jazz Competition.
Met de Paul Acket Award 'Artist Deserving Wider Recognition', vernoemd naar de oprichter van het festival, wil de organisatie aandacht geven aan uitzonderlijke jazzmuzikanten die meer erkenning en een groter publiek verdienen voor hun werk. Sun-Mi Hong ontvangt de prijs tijdens het North Sea Jazz Festival, waar ze op vrijdag 11 juli optreedt met haar kwintet.
"Hongs benadering van het drumstel is eigenzinnig en kan worden omschreven als moderne swing, met poëtische accenten en verhalende patronen. Ze combineert groove, dynamiek en subtiliteit, met kleine accenten die de compositie ondersteunen", aldus jurylid en Bimhuis-programmeur Frank van Berkel. "Als componist combineert ze structuur en improvisatie, met spanningsbogen die de aandacht vasthouden en uitnodigen tot actief luisteren. Ze daagt musici uit om te improviseren binnen duidelijke kaders, met ruimte voor zowel persoonlijke expressie als collectieve interactie."
Eerdere winnaars van de Paul Acket Award waren onder meer Kit Downes (2024), Eve Risser (2023), Kris Davis (2022), Julian Lage (2019), Kaja Draksler (2018) en Donny McCaslin (2017). De prijs wordt sinds 2023 per jaar uitgereikt in een van de categorieën Global Edition, European Edition en Dutch Edition; Sun-Mi Hong wint in de laatste.
Sun Mi-Hong speelt donderdag 17 april met het Ambergris Quartet bij Pelt Jazz in CC Palethe.
Cd
Loek van den Berg - 'Seafarer'
ZenneZ, 2025 | Opname: februari 2024
De opvolger van de even beluisterenswaardige 'Wayfarer' (2022) gaat in dezelfde richting, maar verdiept en verbreedt de muzikaliteit. De tracks combineren op een merkwaardige manier een vorm van melancholie met een opgewektheid, een joie de vivre (de jouer!).
De opener, 'Seafarer Pt. 1', is een echte, meeslepende oorwurm: de pianist tekent voor een prachtig sfeervol tapijt, waaruit het thema langzaam groeit. Dat wordt erg knap overgenomen door de andere muzikanten, met de saxofonist die op een helder-klassieke maar toch jazzy gedreven manier het thema doorduwt. Daarin wordt hij prachtig gesteund door de overige muzikanten: een drummer en een bassist die hun rol knap vervullen, maar ook een melodieuze meerwaarde voor de groep vormen. Meteen word je in het muzikaal gebeuren gezogen, staat je concentratie op volle kracht, en geniet je van de combinatie van melos en subtiele ritmiek. Even later komt daar het gedragen werk van de trombonist bij - een uitgelezen tegenstem voor het saxwerk.
Als ritmiek en bas de aarde in het werk zijn, dan is de piano de ether, en zijn de saxen en trombone de zon en vormen zij met de rest het azuurblauw boven de zee. Een album dat ons telkens weer verbaast door pure schoonheid.
Loek van den Berg (altsax, sopraansax, doedoek), Nathan Surquin (trombone), Aseo Friesacher (piano, vocals), Cas Jiskoot (contrabas), Willem Romers (drums).
Concert
Harp en piano als Siamese tweeling
Sorcha McCague Quintet, dinsdag 8 april 2025, De Smederij, Groningen
De harp is nog altijd een vreemde vogel in de jazzvolière. Dorothy Ashby, Betty Glamann en Alice Coltrane trokken in het verleden de aandacht naar de harp en momenteel laat Brandee Younger van zich spreken. Her en der zijn er voorts nog wel wat jonge muzikantes op het instrument bezig - hoegenaamd geen kerels! Diederik Idema, chef van de wekelijkse Jazz Jams, vertelde dat er in de afgelopen 35 jaar nimmer een harp een voet over de drempel heeft gezet.
De Ierse Sorcha McCague had dus de primeur. Zoals we misschien wel zouden verwachten kan haar instrument ons in royale wolken van tinteltonen hullen. Lieflijke lentekriebels over het hele lijfje. Maar voor het grootste deel speelt ze gewoon enkele noten met een onmiskenbaar jazzy inslag. Daarbij komt dat haar hoge register compleet kan samensmelten met de piano van Dimitris Karkoulius. Een symbiotische connectie, alsof de muzikanten ooit als Siamese tweeling zijn geboren. De pianist beweegt zich zo lenig als een kat en zo speels als een jonge hond. Zijn soli zijn zorgvuldig geslepen en gepolitoerde edelstenen. Ik zou wel eens naar een solorecital van hem willen luisteren.
Alexia Harpa zat achter de ketels. Van eerdere optredens in De Smederij kennen we de percussioniste als een onstuimige bougie die alle bands op koers weet te houden. In het eerste nummer, 'Sorcha's Song', leek ze wat aan het tempo te trekken, maar niet veel later speelde ze zo crisp als een geroosterde boterham. En wonderlijk subtiel, als dat zo uitkwam. En hoor haar hippe patronen. Daarbij is Harpa een muzikante die nog volop in ontwikkeling is.
Kijk, als je zo'n harp maar omgeeft door goeie muzikanten is the sky the limit.
Cd | Jazztube
Kit Downes - 'Dr. Snap'
Bimhuis Records, 2024 | Opname: 3 november 2022
Pianist Kit Downes werkte voor zijn in de Reflex-serie van Bimhuis Records verschenen album 'Dr. Snap' - natuurlijk live opgenomen in het Bimhuis - met een tentet, bestaande uit piano, vier blazers, gitaar, contrabas en maar liefst drie drummers.
'Dr. Snap' is een heerlijk dynamisch album geworden, waarin we een veelvoud van muzikale stijlen terug horen. 'Children With Pitchforks' begint met een patroon op fluit van Ketija Ringa Karahona, waarna we al snel de grote invloed van de percussie gewaarworden (Sun-Mi Hong, James Maddren en Veslemøy Narvesen), op een album dat toch primair draait om ritme. In dit eerste stuk is die ritmiek van het springerige soort, met duidelijke latin-invloeden. In 'Full Dress' [ZIE DE JAZZTUBE HIERONDER] horen we mooi de invloed van funk, onder andere door de groove van bassist Petter Eldh. Heerlijk vette solo's van Robin Fincker op tenorsax en van Downes zelf zijn hier prima op hun plaats. En bijzonder zoals de dynamiek hier ineens volledig stilvalt en de band overschakelt op een experimentele klankwereld. Een experiment dat zich doorzet in het ingetogen 'Mirror'. Het is de solo van Eldh, aan het begin van 'Familiar' gevolgd door Downes' bijdrage die er weer structuur inbrengt. Vervolgens zijn er boeiende patronen van de blazers, naast Karahona en Fincker zijn dat Ben van Gelder op altsax en Percy Pursglove op trompet. Gitarist Reinier Baas sluit hier met krachtig spel mooi op aan.
Downes horen we nagenoeg solo, met luisterrijke, bijna klassiek aandoende klanken in 'Interlude A'. Bijzonder hoe ook hier langzaam de abstractie zijn intrede doet. Het al even ingetogen 'Pantheon 4' (geen idee waar die delen 1 tot en met 3 gebleven zijn) begint weer met de klanken van de fluit, nu in combinatie met de altsax. En ook hier speelt de ritmiek weer een grote rol, alleen nu van het lome soort. Baas is goed te horen aan het begin van 'Dimitrios In 64', met bijzonder experimenteel spel en de klankwolk van de blazers aangenaam kruidend. Dan zijn de slagwerkers en de contrabas aan zet met wederom stomende ritmiek, iets waar Pursglove met veel experiment ruimschoots gebruik van maakt. 'Snapdraks' vangt aan met spel op de bekkens, experimenteel spel en wederom de trompet. En tegen het einde van dit relatief lange stuk is het wederom de fluit die opvalt. Nog twee vrij korte stukken volgen, in 'Interlude B' horen we Downes, begeleid door ingetogen slagwerk en in 'Pitchfork Reprise' maakt de band tot slot de cirkel rond door terug te keren naar de muziek waar het mee begon.
Concert
Hot 8 Brass Band opgepimpt
dinsdag 1 april 2025, Simplon, Groningen
Brassbandmuziek is straatmuziek. Dat is al bijna tweehonderd jaar zo. Onversterkt. Maar in New Orleans kun je zo'n band toch al vanaf een kilometer horen. De bastrommel klinkt als vuurwerk aan de einder. Je kijkt rond: waar komt het geluid vandaan? Daar rechts, of is dat de echo? En dan zie je na enig speurwerk de brassband en de second line, de dansers die het ensemble escorteren. Moeders met baby's op hun rug, beren van kerels die koelkisten met bier en fris zeulen. Het volgend moment dans je mee, relaxed door de straten, keurig wachtend voor rood.
Die bands kun je ook wel vinden op de podia aan Frenchmen Street. Nog steeds onversterkt, afgezien van een microfoon voor de zang en de solo's.
Iemand uit het hogere echelon van Simplon had bedacht dat die Hot 8 Brass Band uit New Orleans maar het beste tot rockniveau versterkt kon worden. Iedere muzikant een eigen mike en dan maar schuiven. Terwijl met name het orkestrale samenspel van de blazers, met zijn nuances en subtiele dissonanten, zo cruciaal is. Dat kun je horen op hun meest recente cd, 'Big Tuba' (True Thoughts, 2025). Enfin, ik vernam dat op de dames-wc's bezoeksters hun oren dichtstopten met stukken toiletpapier.
De Hot 8 is inmiddels al twintig jaar een begrip in de Big Easy. In de voetsporen ven de Rebirth en de Treme Brass Bands lopen ze hun parades en blazen ze allerlei feesten en partijen op. 'We brass hard' is het motto en daar is geen woord van gelogen. Alles vibreert, het podium, de praktikabels, de vloer, het buikje en het bier. Halverwege het optreden staar ik een paar seconden gebiologeerd naar een stuk drumstick van twaalf centimeter, dat een meter van me vandaan is ingeslagen. Aan het gefragmenteerde breukvlak zie ik dat er sprake is geweest van uitermate hoge belastingen. Ik heb dus weer eens geluk gehad.
Het programma is verder een potpourri van eigen stukken, met veel rap, en klassiekers van Bill Withers en James Brown. Publieksparticipatie wordt op de geijkte wijze aangemoedigd. "Hell yeah!" wordt geriposteerd met "hell yeah!"
Hm, wordt het zo langzamerhand niet eens tijd voor een tripje naar NOLA?
Cd
Nik Bärtsch's Ronin - 'Spin'
Ronin Rhythm, 2024 | Opname: september 2023
Na een stevige reeks albums voor ECM Records verkassen Nik Bärtsch en de zijnen naar het eigen Ronin Rhythm Records voor wat een instant herkenbare aanvulling is bij de vertrouwde ritual groove music van het kwartet. Bassist Jeremias Keller is een nieuwe aanwinst, maar de rest speelt al twintig jaar samen, en dat voel je. Op 'Spin' geldt een beetje het 'always different, always the same'-adagio, al is het maar omdat de band zijn handelsmerk gemaakt heeft van die uitgesponnen 'modules' die cyclische patronen als startpunt nemen.
'Modul 14' en 'Modul 23' zijn herwerkingen van eerdere stukken, maar er zijn ook een paar nieuwe stukken, die een vergelijkbare insteek hanteren: eindeloos wentelende interactie, repetitief en uitgevoerd met een Zwitserse precisie. Echt rauw is het nooit en uit de band springen doet het evenmin, maar daar is het deze band niet om te doen. Wat primeert is het in stand houden van die balans tussen het mechanische en het menselijke en in die herhaling een vorm van extase vinden.
Voor sommigen zal dit misschien warmte of verrassingen missen, anderen zullen zich te goed doen aan de trance. Geen miskoop voor wie het eerdere werk kent, misschien een goed startpunt en ontdekking voor nieuwe luisteraars.
Concert
Stomend swingfeestje
Nederlands Studenten Jazz Orkest o.l.v. Bernard van Rossum & Velvet Vox, donderdag 27 maart 2025, Simplon, Groningen
Stel u had mij afgelopen weekend voorspeld dat ik het nog eens mee zou maken, een volle stomende zaal jongens en meisjes, door de bank genomen een kwart van mijn eigen jaren, die staan te swingen op bigbandmuziek en bij elke solo in wild geraas uitbarsten. Mijn reactie was kort geweest: "Jaja! Kicken! Dream on!" en ik had al bij de koelkast gestaan voor twee keiltjes.
Toch gebeurde precies dat, afgelopen donderdag aan het Boterdiep numero 69, te Groningen stad. Het thema van de 2025-editie van het Nederlands Studenten Jazz Orkest (NSJO) was 'Van eigen bodem' en dat bleek een trip door ruim honderd jaar Nederlandse liedjes. De nadruk lag op actuele galmpop die door de aanwezigen feilloos werd meegezongen en die voor mij terra incognita was en is. Één ding herkende ik, iets van rapper Typhoon, maar dat kun je bezwaarlijk tot de galmpop rekenen. De echte klassiekers, van Jean-Luis Pisuisse en Herman Emmink tot André Hazes, ja, die zitten ook wel in mijn systeem.
Maar mooi hè, dat die jongelui ook eens meemaken dat je voor een bult geluid niet per se een gitaar plus versterker nodig hebt, maar dat het net zo goed lukt met een dertigkoppige bigband. Het geheime wapen van het NSJO is de tienmans (m/v/mv) strijkerssectie. Tien violisten en cellisten, die gezamenlijk een beste keel kunnen opzetten en ook als solist hun persoontje staan. De tweede troef was de dubbele vocal group. Velvet Vox, drie dames, werd gesteund door drie achtergrondzangeressen. De vocalisten waren in feite de enige professionals van de avond - afgezien van dirigent Bernard van Rossum. Het orkest wisselt periodiek van samenstelling en bestaat uit studenten aan Nederlandse universiteiten. Van de solisten viel trompettist Quirijn op. Lekker brassy en brash. Masculien, om niet te zeggen macho.
"Dit is het mooiste wat ik ooit heb gehoord," hoorde ik achter me een jongen zeggen. Het klonk een beetje beduusd.
Cd
Lucian Ban & Mat Maneri - 'Transylvanian Dance'
ECM, 2024 | Opname: 29 oktober 2022
Het pianoduo blijft een geliefde combinatie binnen de jazz en de geïmproviseerde muziek. Alleen al bij ECM Records verschenen de afgelopen maanden een zestal albums waarin we de piano in deze combinatie horen. Vandaag besteed ik aandacht aan een cd waarop we de piano horen in combinatie met de altviool: 'Transylvanian Dance'.
Begin vorige eeuw maakte de Hongaarse componist Béla Bartók diverse tochten door Transsylvanië, nu een deel van Roemenië, om opnames te maken van de plaatselijke volksmuziek. Muziek die hij vervolgens verwerkte in zijn eigen composities. Die opnames bleven gelukkig bewaard en acht daarvan werden door pianist Lucian Ban - afkomstig uit dezelfde streek - en altviolist Mat Maneri gebruikt voor de stukken op hun album 'Transylvanian Dance'. Het betreft hier liveopnames, gemaakt in het in de streek gelegen Timișoara.
Over de wonderlijke opener 'Poor Is My Heart' zegt Maneri, iets wat we goed terug horen in zijn vioolspel: "Poor Is My Heart never fails to fill mine. There's a magic of sorrow that can be manipulated with a simple slide of ambiguous harmony. I often find myself moved by the melody as I'm playing it, by the magic of the echoes of the past vibrating in the present." Iets wat volgens mij ook sterk geldt voor 'Romanian Folk Dance', dat door het relatief langzame tempo eigenlijk helemaal niet klinkt als een volksdans.
Wat het duo van 'Lover Mine Of Long Ago' maakt, is minstens zo bijzonder. De melancholie uit de titel krijgt prachtig gestalte middels vrij karige, maar doeltreffende piano-aanslagen en prachtig droevig, vrij duister altvioolspel. Vergelijkbaar hiermee is 'The Exchanted Stag', alleen klinkt de muziek hier wat minder melancholiek. Tussen deze twee stukken valt de stomende ritmiek van Ban in het titelstuk bijzonder op, opzwepend en broeierig zet het Maneri aan tot al even swingende strijkbewegingen. Maar dat stuk vormt wel een uitzondering, ook 'The Harvest Moon Ballad' - het origineel van Bartók bevat een lied van twee vouwen waarin ze dank uitbrengen aan God voor de goede oogst - klinkt opvallend droevig. Ban: "Our take sought to reveal this aching, yearning quality", iets dat mijns inziens uitstekend gelukt is. Ook bijzonder is de klank van Maneri in 'The Boyar’s Doina', hou het daar maar eens droog bij.
In 1926 stuurde dagblad De Telegraaf zijn muziekrecensent Louis Arntzenius naar Amerika. Hij moest verslag uitbrengen over het culturele leven aldaar. Arntzenius bracht een bezoek aan een 'colored theater' in Newark, New Jersey, waar hij een avond met zwarte artiesten meemaakte. 'Ik ben de aller-eenigste van ander ras,' schreef hij. De ster van de show was Clara Smith, een van de zogeheten 'classic blues singers'. 'De kreet!' kraste de scribent. 'Van achter de coulissen komt hij, luid en klagend: de noot der blues... Opeens staat Clara daar, het lichaam als een vlam, in fel oranje en zwart om 't bruin der huid. Wijd open is de mond, als in een trance ligt 't hoofd achterover. En hard, wreed klinkt de blues-noot als 'n pijnschreeuw, ons allen opjagend en verschrikkend. Luid, luid, diep trillend uit de keel gescheurd, de gil van een gekweld, gemarteld dier.'
Eddy Determeyer beschrijft de opkomst van de blues onder een jong publiek in de jaren zestig en laat zien dat Nederland daarbij een soort voortrekkersrol heeft gespeeld.
Concert
In het kamp der middengewichten
Harry van der Laan Kwartet, dinsdag 18 maart 2025, De Smederij, Groningen
Misschien zijn we gewoon teveel verwend in De Smederij, de laatste maanden. Dat de bovenburen elke dinsdagavond de grond onder de voeten verliezen wanneer beganegronds het dak erafgaat. Want op zich is Harry van der Laan (Zwolle, 1970) gewoon een prima saxofonist met een mooi vol, licht geruwd geluid. Maar zijn aanpak was dus wat meer introvert dan we van de wekelijkse Jazz Jams gewend zijn. Een Boss Tenor weliswaar - maar dan van het zachtzinnige soort. Dat liet hij duidelijk horen in 'Amsterdam After Dark' van collega-tenorist George Coleman en in 'This I Dig Of You' van zijn held Hank Mobley, de kampioen middengewicht van de jazztenoristen. Wanneer de serie 'Midnight Slows' van het Franse label Black And Blue nog had bestaan had Van der Laan daar mooi ingepast. Naast Buddy Tate. Associaties met het balladwerk van tenorist John Coltrane drongen zich op in de compositie 'Szo En Szo' van de leider (wanneer ik het goed heb verstaan). Van der Laan is cultuurhistoricus van zijn vak, dus die associaties waren niet zo vreemd.
Het begeleidende trio van Diederik Idema, Hans Lass en Sebastian Demydczuk - piano, bas en drums respectievelijk - is een goed op elkaar ingespeelde unit. Nochtans duurde het even eer de neuzen dezelfde kant opstonden. Alsof iedere muzikant een ander liedje in zijn hoofd had. De verbroedering was een feit in 'AM-PM', andermaal een stuk van de saxofonist, gebaseerd op 'Night And Day'. Hierin bewees Lass maar weer eens dat hij in veel situaties de meest avontuurlijke solist is. Idema roerde listig 'Milestones' door 'Speak Low', waar Demydczuk een lange, intense solistische bijdrage aan leverde.
Album | Concert
Sanne Rambags - 'The Frieze Of Life'
Sonna, 2024 | Opname: 9-10 december 2023 Sanne Rambags live
woensdag 5 februari 2025, Paradox, Tilburg
Vocaliste Sanne Rambags is een van die musici die op deze blog met een zekere frequentie voorbij komt, al was de laatste keer alweer drie jaar geleden, bij het verschijnen van het album 'Sonna'. In 2018 kreeg zij een compositieopdracht van November Music, waarvoor ze een negental schilderijen van de Noorse kunstenaar Edvard Munch als uitgangspunt nam. Deze collectie, waarvoor Munch menselijke aspecten als liefde, angst, dood en jaloezie als basis nam, noemde hij 'The Frieze Of Life: A Poem About Life, Love And Death' en exposeerde hij voor het eerst in Berlijn, in 1902. Rambags maakte evenzoveel stukken waarin ze op haar manier reflecteert op die schilderijen, soms haar stem inzettend als louter klank - wat ik toch altijd nog het meest boeiende vind - soms ook werkend met teksten, regelmatig gebaseerd op dagboekfragmenten van Munch. Na die première verdween deze cyclus in de la om er pas vorig jaar weer uit te komen. Met violiste Roosmarijn Tuenter, pianist Jeroen van Vliet en percussionist Joost Lijbaart legde ze de compositie vast en bracht deze eind vorig jaar uit als download bij haar eigen label, Sonna Records. Naar aanleiding daarvan startte een korte tour bij Paradox in Tilbug, voor Rambags een tweede huiskamer.
Inmiddels verblijft ze al enige tijd in Oslo, bezig met een master. De liefde voor Noorwegen zit dus diep, iets dat we al geruime tijd terughoren in haar muziek en zeker ook in deze cyclus, die duidelijk aan zeggingskracht wint nu ze die schilderijen daar letterlijk binnen handbereik heeft. En ook in deze cyclus bemerken we dat Rambags door de jaren heen opvallend consistent bezig is geweest, want deze muziek had net zo goed gewoon vorig jaar gecomponeerd kunnen zijn; zo goed vergelijkbaar is het met alles wat ik de afgelopen jaren van haar hoorde, zowel op cd als live. Ook hier valt op hoe graag ze werkt met subtiele klanken en uitgebeende vormen. Zelden horen we in die stukken veel meer dan strikt noodzakelijk is. Rambags schuift twee stenen over elkaar, ademt eens diep in en uit; Van Vliet slaat slechts een paar noten aan, met die fluwelen aanslag, zo kenmerkend voor hem; Lijbaart beperkt zich regelmatig tot een paar belletjes of een enkele streek met een strijkstok langs een bekken en ook Tuenter heeft vaak genoeg aan wat pizzicato spel. Die paar stukken waarin er dan ineens wél sprake is van dynamiek klinken dan voor je gevoel veel harder als in werkelijkheid het geval is, zo gewend ben je aan dat subtiele, sterk gedoseerde spel. Direct al in dat eerste stuk 'Starry Night' bijvoorbeeld, gecomponeerd met die prachtige sterrenhemel van Munch in gedachten, horen we dat subtiele spel, bijvoorbeeld middels dat patroon dat Van Vliet speelt, prachtig aangevuld door Tuenter, spel dat door merg en been gaat. Diezelfde valt op in 'Madonna', al even subtiel en karig. Louter een bijzonder strak, pizzicato gespeeld motief, een enkele noot van Van Vliet, en Lijbaart met die strijkstok: het is allemaal precies genoeg en zeker niet meer dan dat.
Daartussen beweegt Rambags zich, met niet te preciseren klanken, zuivere ademhaling en soms met teksten, deze opdienend in Sprechgesang - bijvoorbeeld in 'Anxiety', met teksten uit het dagboek van Munch - of met veel gevoel en emotionele kracht de woorden naar buiten slingerend, zoals in 'The Voice'. Mooi is ook als Tuenter de tweede stem zingt, bijvoorbeeld in 'Woman Of Three Stages'. Bijzonder hoe die vocale klanken hier in elkaar grijpen, elkaar versterken. Rambags doet hier in alle opzichten recht aan dat bijzonder werk van Munch. Net zoals je bij die schilderijen altijd het gevoel hebt dat er nog een wereld achter ligt, dat Munch een sluier oplicht van zijn gevoelsleven, maar ook niet meer dan dat, zo krijg je ook bij Rambags het gevoel dat er nog veel meer te vertellen valt. Voeg daarbij dat Munch een Noor was en dat zeker de laatste tijd Rambags daar steeds dichter bij komt, steeds beter aanvoelt welke muziek er bij die peilloze dieptes van zijn schilderijen past: een combinatie van Scandinavische jazz, geïmproviseerd en de volksmuziek van daar. Muziek ook waar de leegte in doorklinkt. Goed dat ze deze cyclus opnieuw heeft opgepakt en nu ook voor ons heeft vastgelegd. Dat en haar verblijf in Noorwegen zal haar ongetwijfeld gaan inspireren tot verdere stappen.
Klik hier om het album 'The Frieze Of Life' te beluisteren.
Concert
Met twee tenoren naar de gallemiezen
Gerben Wasser Kwintet, dinsdag 11 maart 2025, De Smederij, Groningen
Het concept ligt zo voor de hand. Twee aan elkaar gewaagde tenorsaxofonisten die elkaar niet alleen uitdagen, maar ook aanvullen en versterken. Nochtans kan ik me uit de geschiedenis van de jazz maar twee of drie voorbeelden voor de geest halen (tenor battles reken ik voor het gemak niet mee). De duo's Zoot Sims-Al Cohn en Eddie Davis-Johnny Griffin en, dichter bij huis, het ATO (Amsterdams Tenoren Onderzoek) uit de jaren zeventig en tachtig. Maar dat waren drie tenoristen, Hans Dulfer, Rinus Groeneveld en Jan Cees Tans, dus die tellen strikt genomen niet mee.
In De Smederij haalden de saxofonisten Gerben Wasser en Art Badenko alles uit de kast om hun grote voorgangers eer te bewijzen. Daarin slaagden de heren met vlag, wimpel en een tien met een griffel. Gelijk met het nummer waarmee werd afgetrapt, Joris Teepes 'Second Avenue Story', werden we meegesleurd, een maalstroom van harmonieën en disharmonieën in, van waanzin en ontnuchtering. Nou, ontnuchtering, daar kwamen we eerlijk gezegd niet eens aan toe. De geluiden uit de saxen schoven en schuurden langs elkaar, soms ging de muziek richting vroege free jazz, maar vaker zaten we midden in de souljazz. Daarbij speelde Wasser overwegend eerste en van de twee zware tenoren was hij de zwaarste. Maar in feite beschikte Badenko over een vergelijkbaar kamerbreed geluid. Op milde wijze naaiden de blazers elkaar op, waarbij ze elkaar eerder completeerden dan overhoop bliezen.
Ook drummer Nitin Parree bleek een ontdekking. Niemand die zijn 'r' even feilloos kan laten rollen op de snaartrommel. Hij speelde met pit en plezier en zijn accenten stampten de band voorwaarts. Met een vingerknip zat hij in een groove en zie hem daar maar eens uit los te bikken. Bassist Joris Teepe had de dankbare taak om de naden te stikken waarmee het ensemble bijeen werd gehouden.
Van de andere kant: op deze manier komen we natuurlijk nooit van die jazzmuziek af.
Cd
Thomas Strønen - 'Relations' ECM, 2024 | Opname: augustus 2018
Een ongewoon album opgebouwd rond korte tracks die de Noorse drummer Thomas Strønen opnam tijdens wat beschikbare studiotijd. Tijdens de pandemie bezorgde hij die aan een paar muzikanten die ermee aan de slag gingen. Het resultaat is een combinatie van compacte solo- en duostukken. En als Taborn spontaan reageerde op wat hij toegestuurd kreeg, dan studeerde Sinikka Langeland eerst de patronen in, vooraleer ze er haar kantele (uit de citerfamilie) en zang over legde. Samen met Chris Potter wordt het geluid wat opengetrokken richting kosmos, terwijl Jorge Rossy, vooral bekend als drummer, hier opvalt met zuinig rondgestruinde pianoklanken. Het maakt van 'Relations' een ongewone vingeroefening die fascineert, maar uiteindelijk niet lang nazindert. Daarvoor mist het cohesie en een spanningsboog.
Thomas Strønen (drums, percussie), Craig Taborn (piano), Chris Potter (sopraansax, tenorsax), Sinikka Langeland (kantele, zang), Jorge Rossy (piano).
Klik hier om een track van dit album te beluisteren: 'Pentagonal Garden'.
Concert
Festijn der schoonheid
Kika Sprangers Trio, woensdag 5 maart 2025, Brouwerij Martinus, Groningen
De soli van altsaxofoniste Kika Sprangers hebben wel iets van wat je in de klassieke muziek doorgecomponeerde werken noemt. Korte thema's duiken op en gaan kopje onder, herhaling is uit den boze. Doorgaans is er ook geen duidelijk omschreven metrum. Als er al sprake is van helder omlijnde structuren, zou je eerder aan suites moeten denken dan aan traditionele jazzschema's.
Mede daardoor is je geen seconde verveling gegund. Qua sound en inhoud zitten haar bedachtzame soli dichter bij Lee Konitz dan Earl Bostic, om maar twee uitersten van het spectrum te noemen. 'De man die op eierschalen loopt’, zo werd trompettist Miles Davis in de jaren vijftig wel aangeduid. Welnu, ook onder Sprangers' voeten blijven die keurig heel.
Haar benadering van de sopraansaxofoon is vergelijkbaar, meer Wayne Shorter dan Sidney Bechet. Haar geluid is vol en lyrisch, niet zo schraal als bij sommige van haar collega's, die voornamelijk schalmeien evoceren.
Dat onwijs gave geluid wordt ondersteund door Thomas Pol op contrabas en Jamie Peet op drums. Pols begeleidende partijen zijn in feite ook speelse, avontuurlijke solo's. Daarbij zijn zijn noten helder en duidelijk gedefinieerd en onwaarschijnlijk mooi. Peet geeft het feest der schoonheid reliëf. Listig voegt hij velerlei ritmen aan het brouwsel toe, hij kan de spanning behoorlijk opvoeren en toch altijd 100% in controle blijven.
Concert | Jazztube
Van een niet mis te verstane eigenheid
Matthias Van den Brande Quartet feat. Jean-Paul Estiévenart, donderdag 20 februari 2025, CC Palethe, Pelt
Vers van de pers presenteerde het kwartet bij PELT JAZZ in CC Palethe deze avond hun nieuwe cd 'Fields Of Color'. Deze week ontving ik de opnamen die onze audiomaster Piet Vermonden maakte van het concert. Een welkome hulp en herbeleving bij het schrijven van deze recensie.
Na de opener 'Lunar Landscape' volgt 'The Subway'. We horen klip en klaar dat alle musici van dienst hun brevet van vermogen al jaren op zak hebben. Zoals hier bassist Tijs Klaassen, met een lange loepzuivere pizzicato solo impro van hoog tot laag.
'Yellow Fields' [ZIE JAZZTUBE HIERONDER] opent met een sprankelende feature van trompettist Jean-Paul Estiévenart, scherp op de snede met inzet van het hele instrumentregister. Saxofonist Matthias Van den Brande vervolgt met een aansprekend muzikaal betoog, dat aan duidelijkheid niets te wensen overlaat. De compositie eindigt met een gedecideerd coda van drummer Wouter Kühne en tutti slot.
Verder gaat het met de ballad 'Nostalgia', met een vrije intro van tenorsax en een substantiële bijdrage van de contrabas. Weemoedig, breekbaar, verhalend en mijmerend zijn de associaties hierbij. 'Multiforms' begint met een pittig muzikaal duel van drums en saxofoon. Maar dan komt Estiévenart tussenbeide en maant tot kalmte. Zoals gebruikelijk in een formatie die zich onderling perfect verstaat wordt ruimschoots een weerwoord geboden aan Kühne. En dat doet de drummer terdege, veelzeggend en overtuigend.
De heerlijk lome ballad 'Seagram Murals' wordt door Klaassen geopend op een keyboard met summiere ter zake doende basale klanken, gevolgd door Van den Brande solo en uitgeschreven ensemblespel. Aansluitend soleert Estévenart met een improvisatie om U tegen te zeggen. Tot besluit presenteert Kühne met zijn rijke inventieve spel de finale 'klappen op de vuurpijl'.
De toegift 'Wow' is een compositie in uptempo van Kühne. Een kers op de taart, waarbij de rillingen over het lijf lopen met de stratosferische improvisatie van Estiévenart, een van de toptrompettisten van België. Behendig, trefzeker qua techniek en met een 'mals' geluid. Daarna improvisaties van Van den Brande en Klaassen van eenzelfde hoog niveau. Kortom, een van de vele hoogtepunten van het concert.
De composities, merendeels van de leider, zijn origineel, spanningsvol en van een niet mis te verstane eigenheid, die zijn klasse kenmerkt. En met dit kwartet werd de uitvoering ervan gesublimeerd.
Ten slotte spreek ik de hoop uit dat dit kwartet vaker te horen is op podia in België, Nederland en verder. Het bijwonen van een liveconcert als hierboven beschreven kan zomaar als memorabel worden ervaren, alle cd-opnamen ten spijt. Dit laat onverlet dat de recent verschenen cd 'Fields Of Color' een aanrader is. Mede omdat in de bijgaande liner notes Matthias Van den Brande uitleg geeft waarom hij bij het componeren al vanaf zijn jeugd inspiratie put uit het werk van kunstenaar Mark Rothko.
Foto's: Cees van de Ven. Klik hier voor meer foto's van dit concert.
Concert
Puntjes op de i
Zack Lober's NO FILL3R, zondag 2 maart 2025, Jacobuskerk, Feerwerd
Wanneer deze band nog wat meer tijd in het oefenhok en op de podia doorbrengt, kan Zack Lober's NO FILL3R aanzienlijk aan cohesie winnen. Vooral in het begin van het optreden in Feerwerd hoorden we veel los zand. Teveel filler. De opzet, met de tenor van Jasper Blom die veelal tweede stem speelt achter de trompet van Suzan Veneman, biedt perspectieven. Maar waar de sax breed, kerkvullend speelt, laat de trompet vooral bedachtzame, doch geïsoleerde noten los. Blom gaat daarbij echt tot het gaatje, soms.
Drummer Sun-Mi Hong grossiert in strakke structuren, waaraan eveneens het nodige denkwerk vooraf is gegaan. Samen met leider en bassist Zack Lober vormt ze een organisch groovende basis. Met zijn begeleidende partijen geeft Lober zijn band een orkestrale opzet. In zijn solofeature 'Besame Mucho' kreeg het zo noodzakelijke voorspel dat tot de vele kussen leidt uitgebreid aandacht.
Volgende maand staat NO FILL3R in de studio voor zijn tweede album. Nog een paar weken om de puntjes op de i te krijgen, dus.
Aan de vooravond van de Internationale Vrouwendag 2025 zet Transition To Equality op vrijdag 7 maart Vrouwen in Muziek binnen Nederland in de schijnwerpers. Hoe is de balans op het speelveld in de klassieke muziek, popmuziek, jazz, world, impro en contemporary anno 2025. Transition To Equality gaat op zoek naar oplossingen: wat kan er beter en wat kunnen we van elkaar leren binnen de verschillende genres? Hoe zorgen we dat vrouwen gelijke kansen krijgen op het speelveld en bij toelatingen op conservatoria?
BiMpro, Mind the Gap! en ZoJazz-Stage hosten deze derde editie van Women in Music in het Zandkasteel in Amsterdam-Zuidoost. Vorig jaar was het percentage mannen in het publiek en de panels 25%, dat mag meer zijn! Deze editie is het speelveld verlegd naar álle muzikale genres.
In het middagprogramma worden onderzoekscijfers gedeeld. We bespreken de sociale (on)veiligheid met experts in panels en hebben discussies over ouderschap als uitvoerend musicus. Hoe ziet het speelveld eruit in de verschillende genres, op conservatoria, podia en festivals? En hoe zit het bij componisten en tekstdichters, airplay, playlists, radio en tv? Zo wordt bijvoorbeeld maar 22% van de muziek op de radio uitgevoerd door een vrouwelijke artiest.
In de panels zitten onder meer Laurien Timmermans (directeur ArtEZ Arnhem & Zwolle), Juan Martinez (artistiek leider van het Jazz Orchestra of the Concertgebouw), Okke Westdorp (directeur van het Conservatorium Amsterdam), componist-saxofonist Marike van Dijk (afdelingshoofd Prins Claus Conservatorium Groningen) en Boy Edgarprijs-winnaar en musicoloog-fluitist Ronald Snijders. De panels worden afgewisseld met muzikale intermezzo's van vrouwelijke componisten, zoals Saskia Venegas & Maya Friedman (modern gecomponeerd), Giefa Sparkle (R&B) en SaraLee Vos & Susana Raya (nederpop met een bluesy randje).
Het avondprogramma bestaat uit een concert en een jamsessie met bekende vrouwelijke componisten, musici en jong talent uit de jazz, world em impro, waaronder Lilian Vieira, Hermine Deurloo, Ellister van der Molen, Jina Sumedi, Simone Mens, Truus Engels en hosts Graziella Hunsel Rivero en Fleurine.
De dag is voor iedereen toegankelijk: muziekprofessionals en -studenten, pers, stakeholders en andere geïnteresseerden.
Klik hier voor meer informatie en om je aan te melden voor de verschillende onderdelen van deze dag.
Concert
Voortdurend veranderende structuren
Maarten Hogenhuis & Jesse van Ruller, woensdag 19 februari 2025, Brouwerij Martinus, Groningen
Welbeschouwd spreken rietblazer Maarten Hogenhuis en gitarist Jesse van Ruller twee verschillende talen. Die worden dan op wonderlijke wijze overkoepeld door een metataal, zodat alles mooi aaneensluit. Het recital van de heren was een samenspraak die deels schematisch afgesproken was en voor het overige de instant composing-beginselen was toegedaan.
De oorsprong van het duo ligt in de coronatijd, toen de muzikanten een ad-hocproject in de Amsterdamse Studio 150 uitvoerden dat naar meer smaakte. Zo kwamen de albums 'Spirits High' en 'Follow The Sound' tot stand.
Ook al daar de heren elkaar voortdurend nauwlettend in de gaten hielden bleken ze aan elkaar gewaagd. In 'Breaking Mirrors' speelde Van Ruller een borrelende groove die geaccentueerd werd door een figuurtje uit het loopstation. 'Imagine A Room' resulteerde in een weids klanklandschap, verstild als een ECM-plaat. Ook associaties met het contrapuntisch werk van rietblazer Jimmy Giuffre dienden zich aan. Maar Hogenhuis en Van Ruller trokken net zo makkelijk in spiralen rond elkaar vervlochten bouwsels op, zoals je die in het echt in feite alleen met een computer vorm zou kunnen geven. Maar hier fiksten ze het live, in 'Spirits High'.
Uit de collectie van zijn vader, de vermaarde fluitist en fluitenbouwer Jelle Hogenhuis, had zoonlief een voyanka opgediept, een herdersfluit uit de Balkan met twee kanalen. Zo kon hij in 'The Outsider' à la Rahsaan Roland Kirk simultaan twee melodietjes laten klinken. Maar dan dus niet met drie of vier instrumenten in de bakkes, gewoon een nietig fluitje. (Hij beloofde het uit te proberen op de schapen van de buren.)
Gaandeweg ontstonden er in de muziek voortdurend nieuwe structuren - maar echte liedjes werden die niet. Eerder een tochtje per kajak over de Colorado River, met al haar vortexen, versnellingen, vertragingen en onzichtbare scherpe rotspieken.
