Concert / Cd
Punkt.Vrt.Plastik live
woensdag 21 november 2018, De Singer, Rijkevorsel Kaja Draksler, Christian Lillinger & Petter Eldh - 'Punkt.Vrt.Plastik' (Intakt, 2018)
Opname: 26 februari 2018
Waar festivals al niet goed voor zijn. Tijdens de Oktober Meeting van 2016 stonden pianiste Kaja Draksler, bassist Petter Eldh en drummer Christian Lillinger voor het eerst samen op het podium met een volledig geïmproviseerde set. Dat smaakte naar meer en de drie besloten verder te gaan onder de naam Punkt.Vrt.Plastik. Ze schreven gezamenlijk materiaal, namen inmiddels een titelloos album op voor Intakt Records en doen nu, tijdens een tour, De Singer in Rijkevorsel aan.
Aangekondigd als een "eigenzinnig pianotrio", een understatement. Want de stuk voor stuk ritmische, melodische stukken hebben met elkaar gemeen dat er continu flink buiten de lijntjes wordt gekleurd. Erop dansen zou betekenen dat je struikelt over je eigen benen. Al die stukken, ze hebben naast dat ze zich vastzetten in je hoofd ook allemaal iets onbestemds, ongrijpbaars. Wie het pianospel van Draksler kent, weet dat dit voor een deel op haar conto te schrijven valt. Dat spel van haar, het is super elegant, maar bevat wel weerhaakjes. Aan Eldh en Lillinger heeft ze wat dat betreft prima partners op het terrein van de weerbarstigheid. De noten stuiteren dan ook meermaals alle kanten op, om aansluitend weer even bij elkaar te worden geveegd.
In het boekje bij de cd zegt Eldh over het trio: "I think it's important to understand that the three of us have a very strong rhythmical core and we rely on that backbone in all the excursions we make. And even though it's very dense music everyone is being heard in their full potential. No one is facilitating anyone else. It's a collective effort." 'Plastic' kan mooi als casus dienen. Liliinger begint solo met lichtgewicht slagwerk, een complex ritmisch patroon, overdwars zoals hierboven beschreven. Als Draksler en Eldh invallen trekken ze de lijn eenvoudigweg door, maar dan met andere middelen. Niets melodie, voorzien van begeleiding, gewoon de ritmische basis verder uitbouwen. Iets soortgelijks gebeurd in 'Momentan'. Het trio opent de set in Rijkevorsel ermee, op de cd staat het bijna achteraan. Drakslers patroon is speels, rap en voorzien van een dwingende consistentie. Lillinger en Eldh dansen erom heen - soms pakken ze het motief op, soms gaan ze hun eigen weg.
Het album en het concert eindigen met 'Life Is Transient', een van de weinige stukken op een beduidend lager tempo. Drakslers enigmatische pianospel komt hier prima tot zijn recht. Het is een ballad en toch - we vallen in herhaling - ook weer niet. Want bij Punkt.Vrt.Plastik is niets zoals het lijkt en zelfs dat niet.
Klik hier voor foto's van dit concert door Cees van de Ven.
Klik hier om twee tracks van 'Punkt.Vrt.Plastik' te beluisteren: 'Nuremberg Amok' en 'Evicted'.
Concert
Trompetduo suggereert potentieel
Chris Kase-Kurt Weiss Quintet, 20 november 2018, De Smederij, Groningen
Combo's met twee trompetten in de frontlinie zijn schaars. In de kleuterjaren van de jazz kwam het wel voor: een trompet of cornet die de melodie voor zijn rekening nam en een tweede die daar commentaar op leverde en 'hot' soleerde. Denk aan het koningskoppel Joe 'King' Oliver-'King' Louis Armstrong en ook Oscar 'Papa' Celestin had altijd een tweede man naast zich voor de echte improvisaties. Doch daarna werd een dergelijke constructie zeldzaam. Howard McGhee liet in 1946 en '48 met respectievelijk Gerald Wilson en Fats Navarro horen hoe opwindend een dergelijke combinatie kan zijn.
Chris Kase en Kurt Weiss zijn Amerikaanse jazztrompettisten die in Europa neerstreken. Kase geeft les in Madrid, Weiss in Groningen. In De Smederij, het podium van (vooral) conservatoriummensen in de Martinistad, hadden ze hun handen ineengeslagen en kon je bij vlagen het niet geringe potentieel van de combinatie horen. Dat was bijvoorbeeld wanneer Weiss tweede stem achter Kase blies of spontaan met hem harmonieerde. Wanneer het duo dus gelegenheid zou krijgen dit concept verder uit te werken, staan ons nog mooie tijden te wachten. Nu was het vooral zo dat de thema's (uit de koker van Chris Kase) unisono of tweestemmig werden uitgevoerd, waarna de blazers om beurten soleerden. Gelukkig bleken ze qua sound en stijl voldoende onderlinge verschillen te vertonen. Kurt Weiss is de bravoureman, hij speelt scherper en hoger, Chris Kase is introverter en warmer. In 'Speak Low', het laatste nummer van de avond, kwamen alle kwaliteiten van de combinatie optimaal tot hun recht.
Drummer Gijs Dijkhuizen was helemaal high van zijn engagement elders in de stad met diva Laura Fygi (die haar slagwerkers echt laat werken) naar De Smederij gesneld om het trompetduo met zijn crispy spel op koers te houden. Hij geeft zo'n bandje veel energie, zonder het geheel op te jagen. Gelukkig had hij de nacht ervoor alle vermoeidheid en frustraties weg weten te drinken. En dan was daar Hans Lass op de bas, onverstoorbaar als altijd, die alle eventuele plooien gladplukte.
Concert / Cd
StarkLinneman Quartet live
vrijdag 16 november 2018, Hall Of Fame, Tilburg StarkLinneman Quartet - 'Pictures At An Exhibition' (UCM, 2018)
Opname: 29 november / 2 december 2017
Het StarkLinnemann Quartet in de Tilburgse Hall Of Fame (HOF) met een concert genaamd 'Pictures At An Exhibition' (inderdaad, Moessorgski) trok mijn aandacht omdat het nogal afweek van de gebruikelijke programmering. Moessorgski schreef het werk, bestaande uit zestien stukken voor piano, naar aanleiding van een bezoek op 23 juni 1874 aan een tentoonstelling van het werk van Viktor Hartmann, door diens vrienden ingericht ter nagedachtenis aan diens overlijden in 1873. Moessorgski was goed bevriend geweest met Hartmann. Met de groep van vrienden hadden ze gestreefd naar een pure Russische kunst, een kunst zonder westerse invloeden.
"StarkLinnemann is altijd al op zoek naar verrassende combinaties van muziekstijlen. Extreme contrasten tussen klassiek, jazz, wereldmuziek en rock zorgen voor een bijzondere muzikale belevenis", werd in de aankondiging meegegeven. De HOF bleek de pre-release te hebben van het album dat een dag later in het Concertgebouw zijn doop zou krijgen. In de heerlijk intieme setting van de concertzaal van de HOF trad het viertal muzikanten aan om met gepaste trots hun jongste telg aan het publiek te presenteren. Voor de gelegenheid werden ze vergezeld door een tweetal dansers, die tijdens het concert op gepaste momenten overtuigende performances neerzetten.
Alle zestien delen van het stuk die ook op het album te vinden zijn, werden tijdens het concert uitgevoerd. Het merendeel van de stukken is door pianist Paul Stark bewerkt voor het kwartet, daarbij een aantal keren ondersteund door drummer Jonas Linnemann, die me vertelde dat het kwartet ooit de afspraak heeft gemaakt volgens het principe 'playing by heart' de optredens te verzorgen. Er was dus totaal geen bladmuziek aanwezig. Dat is een stevige uitdaging bij een zo uitgebreid en complex stuk muziek. Maar het werkte voortreffelijk, het kwam niet alleen uit het hart, maar ook uit de tenen. Je hoorde dat het viertal hierdoor ook uitstekend op elkaar ingespeeld is geraakt.
'Promenade' loopt als thema en rode draad door het werk. Het keert vijf keer in verschillende gedaanten terug en kan gezien worden als een verplaatsing tussen de verschillende schilderijen op de expositie. Dat Stark een huzarenstukje heeft uitgehaald met zijn bewerking van het stuk van Moessorgski blijkt alleen al uit hoe hij dit thema heeft gearrangeerd. Bij de opening klinkt het als onvervalste jazz met een schitterende solo voor Iman Spaargaren op sax. Het thema keert bij een volgende passage terug als een subtiele, bijna klassieke ballad, die zeer ingetogen uitgevoerd wordt. De derde keer duikt het thema op ingeleid door de walking bass van Maciej Domaradzki die voortreffelijk wordt ondersteund en aangevuld door de percussie van Linnemann. De vierde keer komt het thema terug als klassiek pianospel. Tot slot duikt het thema weer op als een jazzimprovisatie, waarin nog eens stevig gesoleerd wordt door bas en piano. De variatie en diversiteit van de muziek wordt met elk schilderij dat langsgegaan wordt mooier en blijft steeds erg verrassend en niet te vergeten erg beeldend.
Dat begint al met 'Gnomus', dat lekker hoekig wordt uitgevoerd en door Spaargaren op zijn basklarinet en op sax van een bijzondere sfeer wordt voorzien. Ook Linnemann draagt daar met bijzondere accurate en originele percussie aan bij. Hoe anders klinkt 'Il Vechio Castello', dat lekker loom en traag uitgevoerd wordt met de gestreken bas in de hoofdrol. 'Tuileries (Dispute D'Enfants Apres Jeux)' wordt ingeleid door een mooie percussiesolo van Linnemann, waarna een op hol geslagen bas het stuk lekker op gang brengt. Een heerlijk vrolijk en kinderlijk deuntje, doorweeft met een aantal improvisaties op piano door Stark, waarmee feilloos de combinatie klassiek en jazz tot stand gebracht wordt, om te eindigen met een jazzy en catchy slot.
Het maffe 'Ballet Of The Unhatched Chicks' is misschien wel de raarste combi van muziekstijlen tijdens het concert. Een soort van latinritme wordt abrupt onderbroken voor een fragment jazzy swing en gaat vervolgens weer terug en dat een aantal keren na elkaar, waarna de basklarinet en gestreken bas samen optrekken, terwijl ondertussen de percussie weer een heel andere kant op lijkt te gaan.
Het optreden van de dansers gaf je het gevoel dat de schilderijen tot leven waren gekomen. Wat zou het mooi zijn om dit concept verder uit te werken en er een complete performance van te maken.
StarkLinnemann hebben met het concert en het album laten zien dat het putten uit klassiek materiaal ook voor de jazz en geïmproviseerde muziek tot hele mooie en bijzondere resultaten kan leiden. Het album is door zijn diversiteit van stijlen en benaderingen een heel interessant en rijk geheel geworden. Ik vermoed dat ik het nog vaak zal beluisteren en steeds weer nieuwe dingen ga ontdekken. Dat het live uit het hart gespeeld kan worden is groots en dat hoor je en voel je. Deze expositie van talent, originaliteit en passie is de moeite waard om bezocht te worden!
Klik hier voor foto's van dit concert door Johan Pape.
Concert
Een muzikaal opwindend trio
Shai Maestro Trio, zaterdag 17 november 2018, Paradox, Tilburg
Vele jazzliefhebbers zijn bekend met het sublieme pianospel van Shai Maestro in het trio van Avishai Cohen met Mark Guilliana op de drumkit. Het uitstekende album 'Gently Disturbed' uit 2008 was voor hem een essentiële introductie in de jazzwereld. Nu, 10 jaar later, behoort hij tot de gevestigde orde en is het album 'The Dream Thief' op het ECM-label uitgebracht. Op deze plaat speelt Maestro ingetogen, tamelijk sferische muziek, in samenwerking met de Peruviaanse bassist Jorge Roeder en de Israëlische drummer Ofri Nehemya. In Paradox is de ritmesectie gewijzigd en bestaat deze uit Arthur Hnatek op drums en Jasper Høiby (Phronesis, Fellow Creatures) op contrabas.
Ondanks de vertraging van het vliegtuig uit zijn woonplaats New York is Shai Maestro relaxed: "There's no setlist tonight, we'll see what happens and tell you afterwards what we played." Het trio speelt in de livesetting naast tracks afkomstig van de laatste release ook materiaal van vorige albums. Vaak worden nummers aan elkaar geregen. De groep prefereert de romantische mood bij aanvang van de gespeelde composities.
Maestro is een intuïtief te werk gaande, speelse pianist, die de toetsen met een zachte hand aanslaat. Vaak gebruikt hij intervallen om daarna repetitieve motiefjes te spelen. Dit is een signaal voor de ritmesectie om het tempo gestaag op te voeren. De moderne, introverte jazz, met een enigszins mystieke, spirituele inslag, heeft een geweldige uitwerking. Het muzikaal geheel wordt hierdoor steeds meer ritmisch gedreven. De furieuze cadans van de contrabas en de moordende drumexercities zorgen voor zowel verrassing als onheil. Maestro drijft met zijn fluwelen toucher een lyrische solo naar een meer crescendo solo. Hierdoor ontstaat een natuurlijke, spontane afwisseling tussen ingetogen, fragiele klankparels en zeer complexe structuren met een energetisch soulvol melodrama.
Uiteraard kan de compositie met als titel 'Paradox' niet uitblijven. Deze titel is een paar jaar geleden door het Tilburgse publiek aangereikt voor een destijds titelloos stuk. De rafeligheid en tegendraadsheid ervan sluit dan ook naadloos aan bij de titel.
Shai Maestro staat in woord en gebaar stil bij het recente overlijden van zijn stadsgenoot Roy Hargrove. De trompettist wordt onder andere geroemd vanwege zijn coaching van jonge muzikanten in het nachtelijke jazzleven in New York. In navolging van en geïnspireerd door Hargrove's aanpak van de ballad speelt Maestro een glinsterend en sensitief slotstuk in een nagenoeg uitverkocht Paradox.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Ik moet eerlijk bekennen dat de Sloveense percussionist Zlatko Kaučič mij tot voor kort onbekend was, ook al heeft hij in de jaren 80 tijdens zijn omzwervingen door Europa zo'n 10 jaar in Amsterdam doorgebracht en wordt hij inmiddels gezien als een van de meest spraakmakende percussionisten binnen de vrije improvisatie. Dat hij hier nu wel ter sprake komt heeft te maken met het feit dat het Poolse Not Two Records enkele maanden geleden een box met 5 (!) cd's uitbracht. Na 25 jaar omzwervingen toog Kaučič in 1992 terug naar het dan net onafhankelijk geworden Slovenië, waar zijn carrière als professioneel musicus eindelijk echt gestalte kreeg. 26 jaar later horen we waar dat toe heeft geleid.
Kaučič blijkt een innovatief percussionist die zichzelf zo te horen allerminst beperkt tot het standaard instrumentarium, iets dat overigens ook blijkt uit de foto's in het bij deze set behorende boekje. Met zijn dus zeer persoonlijke instrumentarium creëert hij een opvallend rijk en gevarieerd geluid, getuige bijvoorbeeld de solo in 'Butterfly Wings II' op de eerste schijf. Het lijkt wel of we in een werkplaats beland zijn! Mooi ook hoe die geluiden samenvallen met Evan Parkers spel op tenorsax. Verderop horen we ook nog pianist Agustí Fernández in deze bijzondere liveset. Kaučič is overigens meer dan percussionist, hij bespeelt tevens de elektronische zither, een soort van harp, maar dan platliggend, waar hij zeer ingenieuze klankvelden aan ontleend, bijvoorbeeld in 'Butterfly Wings IV', in duet met Parker. Parker en Fernández kennen elkaar al langer en namen hun eerste album samen op in 1996. De eerste kennismaking met Kaučič dateert van later, maar uit deze schijf blijkt dat de drie gezamenlijk tot zeer elektrificerende muziek kunnen komen. De energie spat ervan af.
Op de tweede cd, 'Kras', horen we Kaučič en Parker in een duoset. Bijzonder aan dit optreden is de nauwe samenwerking tussen de beide musici en de wijze waarop ze allebei zowel de rol van begeleider als die van solist op zich nemen. Alsof de een de schaduw van de ander is. Een hoogtepunt is het derde stuk. Parker blaast een uiterst fragiele melodie, voorzien van de voor hem zo kenmerkende kronkelingen, terwijl we Kaučič op de achtergrond met zijn bekkens en de elektrische zither in de weer horen, waarmee hij een al even subtiel klankbed produceert. De derde cd is een solo-opname en geeft ons de mogelijkheid om een gedetailleerd beeld te krijgen van Kaučič' kwaliteiten. Een zeer afwisselend schijfje ook, mede dankzij het feit dat Kaučič hier niet alleen de percussie inzet, maar ook de zither. Het leidt in 'Tonal Flow' tot een magisch klankspel, terwijl in 'Memories' iets verontrustends doorklinkt. Uit het afsluitende 'Mlin' blijkt overigens dat deze slagwerker met alleen percussie eveneens een complete geluidswereld weet te creëren.
Op de vierde cd vinden we liveopnames van een kwartet, waarin we naast Kaučič saxofoniste Lotte Anker vinden, trompettist Artur Majewksi en gitarist Rafal Mazur op een akoestische basgitaar. Dit is wellicht de meest vrije, meest abstracte in de gehele set. De vier musici cirkelen continu om elkaar heen, tasten elkaar af, reageren op elkaar, zonder dat er echt iets van harmonie of melodie ontstaat. Het blijven abstracte klanklandschappen die langs elkaar heen schuren. Een zeer boeiend en enerverend concert vol onverwachte wendingen. Zonder meer een van de hoogtepunten van deze box.
De laatste disc bevat twee duetten, stammend uit 2012 en 2014. Tijdens het eerste duet horen we Kaučič met de in 2016 overleden trombonist Johannes Bauer, in het tweede horen we hem in een lang stuk samen met stemkunstenaar Phil Minton. De vijf stukken met Bauer, 'Med-ana' geheten, zijn een wonder van subtiliteit. Wat Bauer aan geluiden uit zijn trombone wist te toveren, grensde aan het ongelofelijke: relatief normaal spel dat reikt van bijna huilend hoog tot diep grommend laag, maar ook een veelvoud aan vreemde geluiden die middels allerhande alternatieve technieken ten gehore worden gebracht. Het vormt een prachtige eenheid met Kaučič' slagwerk, vaak in de vorm van een bijzonder vraag-en-antwoordspel. Minton en Kaučič vormen een al even verrassend duo en sluiten samen deze zeer bijzondere box op grootse wijze af.
In de Jazztube zie je het optreden van Zlatko Kaučič en Evan Parker tijdens het Jazz & Wine Of Peace Festival 2016 in Cormòns, Italië.
Concert Fire! Orchestra blijft zich vernieuwen Fire! Orchestra, zaterdag 17 november 2018, Bimhuis, Amsterdam
En eindelijk waren ze dan in Nederland. Het Fire! Orchestra maakte op 17 november zijn debuut in een afgeladen Bimhuis. En het Fire! Orchestra blijft zich vernieuwen. In maart 2016 zagen we het orkest in Antwerpen. Vergelijken we de bezetting van het toen zeventien leden tellende orkest met de veertien van nu, dan treffen we slechts vijf musici aan die in beide concerten meespeelden! Naast de vast kern van het Fire!-trio, bandleider en saxofonist Mats Gustafsson, bassist Johan Berthling en drummer Andreas Werliin, zijn dat alleen klarinettist Per 'Texas' Johansson en zangeres Mariam Wallentin.
Het verschil is gemakkelijk te verklaren. De 2016-band, om het zo maar even te noemen, speelde de muziek van het uit eind 2015 stammende album 'Ritual', dat zwaar leunde op koper en de nodige rockinvloeden in zich borg - we hadden dan ook twee drummers, twee gitaristen en live-elektronica. Het nieuwe Fire! Orchestra vaart een andere koers en kent dus ook een geheel andere bezetting. Het koper is gereduceerd tot slechts één trompettist, de gitaristen zijn verdwenen, er is nog slechts één drummer en toegevoegd zijn een tweede zangeres, twee klarinettisten, drie violisten en een cellist. En speelde het orkest in Antwerpen het materiaal van het meest recente album; vanavond staat er materiaal op het programma dat nog in de groei is en ergens volgend jaar op plaat moet gaan verschijnen.
Dus begint het concert als klassieke kamermuziek met een solo van violiste Anna Lindal, die op hoog niveau actief is, zowel binnen de gecomponeerde als binnen de experimentele muziek. Ingetogen, ietwat weemoedig, waar het ritme van de folk in doorklinkt. De tweede violiste, Josefin Runsteen, voegt zich erbij met een tegenmelodie en tot slot de derde violiste, Katt Hernandez, en de cellist, Leo Svensson. We hebben nu een alternatief strijkkwartet en de toon voor een geheel ander Fire! Orchestra is gezet. Zeker als pianist Alexander Zethson aansluit met een melodisch patroon. We belanden in iets bekender vaarwater als we Johan Berthling achter de bas horen en de twee zangeressen Mariam Wallentin en Sofia Jernberg inzetten, gevolgd door de drie klarinettisten - twee keer basklarinet: Per 'Texas' Johansson en Christer Bothén en één klarinet: Isak Hedtjärn - en drummer Andreas Werliin, die het ritme naar binnen brengt.
We weten nu gelijk wat veranderd is en wat is gebleven. De klankkleur zette Gustafsson volledig op zijn kop en het rockelement - dat we ook zo goed kennen van Fire! als trio - is geschrapt, wat is gebleven is de aard van de stukken. Al in dit eerste stuk, dat net als de andere stukken nog geen definitieve titels heeft, herkennen we de hand van Gustafsson: de losse elementen die gaandeweg aaneen worden gesmeed tot een compositie die zichzelf voortstuwt, vaak zeer ritmisch, meeslepend en met grote overtuigingskracht. Onverwachte ingrepen horen daarbij. Prachtig is dat diepe repeterende ritme van basklarinet, Bothén en contrabasklarinet, Johansson, waar de enige trompettist, Susana Santos Silva doorheen knettert. Regelrechte noise produceert ze, alsof de radio niet goed op de zender staat afgestemd. En ook in het verdere verloop van dit stuk, met een meeslepende bluesachtige structuur trakteren de leden van dit orkest ons op schrijnende dissonanten.
Opvallend is de kleine rol die Gustafsson zelf speelt. Tijdens dit concert geen uitgebreide solo's op sax van de leider van deze band. Gelukkig niet, want het had niet gepast in het concept. Uitzondering zijn die prachtige dialoog met Werliin, waarin het ploppen op de baritonsax niet te onderscheiden is van het slagwerk, en het daaropvolgende triostuk waarin we het Fire!-trio herkennen.
Cd
Bram De Looze - 'Switch The Stream' (Outnote, 2018)
In maart riep Klara pianist Bram De Looze uit tot Jonge Belofte van het jaar 2018. Zijn toetsenspel past eigenlijk wonderwel bij het motto dat dit radiostation hanteert. Blijf verwonderd. Of je hem aan het werk hoort bij LABtrio, Antoine Pierre Urbex, Stephane Galland & The Mystery Of Kem of Ben Sluijs Quartet, telkens weet hij te verrassen. Zowel door accenten toe voegen als door de manieren waarop hij ideeën uitwerkt, weet hij te verwonderen. Solo is het niet anders.
Bram De Looze toont zich op de Chris Maene Straight Strung Grand Piano een pianist eerste klasse. Hij paste zich aan de eigenschappen, aan het temperament van de nieuwe, rechtsnarige piano aan - om zich dan te laten gaan. Eerder opgedane ervaringen en uitgeschreven composities hebben geleid tot nieuwe vormen en improvisaties. De pianist bewandelt solo persoonlijke routes die bij klassieke muziek aanleunen en hij vermijdt platgetreden paden. Er is een link met jazztraditie, maar niet erg uitgesproken, zoals ook een vleugje invloed van Jason Moran.
In zijn tekst bij de cd schreef De Looze dat 'Switch The Stream' gaat om de drang naar constante verandering. Bij de cd-presentatie in De Roma vertelde hij dat zijn stukken elke keer andere gedaanten aannemen als hij ze speelt. Dat kunnen die natuurlijk niet meer op de cd. Toch dwingt dit album bij elke beluistering weer bewondering af.
Verschillende stukken volgen een duidelijk verschillende flow. Sommige blijven bedachtzamer, andere zetten flink vaart. Bij 'Vexations' zie ik de vlucht van trekkende ganzen hoog in de lucht. Eenvoud en complexiteit wisselt De Looze heel slim af. Hier speelt iemand die de drang heeft om mechanismen te doorgronden en die toe te passen. Intellect overweegt meermaals op emotie, maar ook gevoeliger stukken krijgen een fascinerende aanpak. De warmste en liefste compositie zit bijna op het eind en heet 'Present' - een geschenk voor zijn vriendin.
Bram De Looze zorgt voor verrijking in het pianolandschap. Klik hier voor geluidsfragmenten van dit album.
Concert
Geen show maar degelijk vakwerk
Terence Blanchard feat. The E-collective, woensdag 14 november 2018, Bimhuis, Amsterdam
Het concert van Terence Blanchard & The E-Collective begon met een leeg podium en een geluidsopname. De band zette na opkomst het nummer 'Hannibal' in, een behoorlijk uitgesponnen versie met introductiesolo's van de bandleden. Uiteindelijk mondde dit uit in een funky groove. Het nummer is afkomstig van Blanchards recente album 'Live' (Blue Note), dat werd opgenomen in steden waar slachtoffers vielen in uit de hand gelopen conflicten tussen politieagenten en Afro-Amerikaanse burgers.
Op een of andere manier voelde je meteen dat Blanchard een verhalenverteller is en dat het niet gek is dat hij ook met enige regelmaat en met succes filmmuziek componeert, recent nog voor de aan te raden film 'BlacKkKlansman' [een absolute aanrader, RED]. De uitvoering van het concert was serieus, vakkundig en creatief. Het E-Collective functioneert als een goed geoliede machine waarin alle componenten een degelijke bijdragen leveren en elke muzikant ook een behoorlijk creatief element toevoegt aan het grotere geheel. Degelijk en geroutineerd klonk het en ik vroeg me op een bepaald moment af of er ook nog speelplezier was. De muzikanten leken soms een beetje overgeconcentreerd en in zichzelf gekeerd. Hoewel er muzikaal natuurlijk stevige interactie was, zag je dat niet altijd terug in wat zich op het podium afspeelde.
Pas na vier nummers, dus zo ongeveer na een uur, nam Blanchard de microfoon om zijn band te introduceren. Daarin bleek veel respect voor zijn bandleden en werd melding gemaakt van het plezier dat ze samen hebben in de projecten die ze samen doen. Op het podium was het enige speelplezier te zien in de interactie tussen drummer Oscar Seaton en bassist David Gunyard. Met name in de funky stukken zochten ze contact met elkaar en straalden plezier uit. Blanchard zelf kwam vermoeid en een beetje nors over, wat jammer was. Natuurlijk moet de muziek voor zichzelf spreken, maar een beetje leuk uitserveren kan wel wat toevoegen.
Het merendeel van de gespeelde stukken kwam van het eerdergenoemde 'Live'. Zo hoorden we naast 'Hannibal' onder andere ook 'KAOS', 'Unchanged' en 'Soldiers' voorbijkomen. Van een eerdere plaat 'Breathless' werd het titelnummer gespeeld. Zoals gezegd met grote concentratie en zorgvuldigheid. Door het gebruik van elektronica werd telkens een trefzekere sfeer neergezet en de muziek voelde als een soundtrack waarbij je vanzelf beelden oproept. Pianist Fabian Almazan zette echt schitterende improvisaties neer en liet zich gelden als een bijzonder veelzijdig musicus. Hetzelfde gold voor gitarist Charles Altura, die zich in een eigen wereld leek te bevinden. Blanchard had in de introductie verteld dat het contact met Altura via Facebook tot stand was gekomen en dat hij hem via Messenger had uitgenodigd voor samenwerking. Pas na een hele tijd had hij de positieve reactie 'Cool' ontvangen.
Het mooie concert werd afgesloten met een bijzondere toegift: het epische thema van 'BlacKkKlansman'. Even bekroop me het gevoel dat ik naar een film had zitten kijken die nog een tijd in je hoofd blijft zitten.
Klik hier voor foto's van dit concert door Johan Pape.
Concert
Hossen op hoempa
Shantel & Bucovina Club Orkestar, vrijdag 16 november 2018, VERA, Groningen
Had iemand zich ooit kunnen voorstellen dat ik ooit nog eens zou bewegen op hoempamuziek? Nee toch en ikzelf al helemaal niet. Nochtans gebeurde dat vrijdag in een afgeladen VERA, dat de refreinen meezong alsof alle aanwezigen zojuist met een vluchtelingenstroom uit Roemenië waren gearriveerd. De Balkan Beats van het Bucovina Club Orkestar trokken onweerstaanbaar aan voeten en bekkens. Ze bleken ook nog eens uitstekend te mengen met reggae riddems, getuige Max Romeo's 'Chase The Devil', dat zonder problemen de 9500 kilometer tussen Jamaica en Roemenië overbrugde. Een peulenschil in outer space-termen.
Nu moet gelijk gemeld worden dat de beats voortreffelijk werden in- en aangevuld door een uitermate stevige blazerssectie van twee trombones en een altsax. In elk nummer werkte frontman Shantel zich naar een climax, alsof hij een bruiloftzanger was die de jonggehuwden hoogstpersoonlijk naar een hoogtepunt moest begeleiden. Bij ontstentenis van een gelukkig paar danste, sprong en zong de zaal net zo lang tot er her en der gelukkige verbintenissen ontstonden.
Eerlijk gezegd was het optreden voor mij persoonlijk ook een soort therapie. Drie weken eerder was ik fietsend in de Oosterstraat ter hoogte van datzelfde VERA getroffen door een gemeen hartinfarct. De details van de daaropvolgende katheterisatie, het dotteren en de ziekenhuisnasi (heel apart) wil ik u besparen, maar het Balkanavontuur was mijn eerste avondje uit na de brute aanslag op mijn welzijn. Dat beviel en viel dus goed. Meteen al tijdens het voorprogramma, dat verzorgd werd door de zeer theatrale Jewish Monkeys, wier ritmen nog een stuk hobbeliger en hakkeliger waren dan die van de hoofdact. Daarbij bedienden de apies zich van de grootste bastrommel die er sinds de dagen van Chick Webb werd waargenomen.
Zo, en nu een beetje verstandig blijven drinken en dansen.
Cd
Dmitry Baevsky & Jeb Patton - 'We Two' (Jazz&People, 2018)
Opname: 27 maart 2018
In jazz geldt virtuositeit als een min of meer suspecte kwaliteit. In de jaren zestig was het bijvoorbeeld bon ton om af te geven op het werk van pianist Oscar Peterson. Toen ik diens bassist Ray Brown daar ooit mee confronteerde haalde hij zijn schouders op en voegde daar een hartgrondig "Bullshit!" aan toe. Ik denk dat veel jazzliefhebbers kicken op kleine imperfecties - dat zou het gebodene iets menselijks geven. Natuurlijk, dat heeft ook zijn charme, maar waarom zou een jazzmuzikant per definitie minder virtuoos moeten spelen dan een klassieke gast uit het topechelon?
Altsaxofonist Dmitry Baevsky en pianist Jeb Patton zijn begiftigd met een schier onbegrensde techniek. Baevsky etaleert die schaamteloos in Cole Porters 'All Through The Night'. Wat dat aspect betreft plaatst hij zich daarmee in het gezelschap van Charlie Parker, Johnny Griffin en John Coltrane. Fast company. Aanvankelijk dacht ik ook nog dat Baevsky en passant het hele liedje gehercomponeerd had, maar er blijken twee 'All Through The Nights' te bestaan.
'Something For Sonny' is wel een eigen stuk, inderdaad opgedragen aan Rollins - maar daarom nog geen imitatie, pastiche of mimicri. Al moet daar onmiddellijk aan worden toegevoegd dat de Russische Amerikaan bij voorkeur in het lage register van zijn instrument vertoeft. Een argeloze luisteraar zou al gauw een tenorsax horen. 'For Sonny' is een lekker eigenwijs melodietje, waarin Baevsky de asymmetrie en de grenzeloosheid van de bop verder heeft opgerekt. Het resultaat heeft meer met kalligrafie dan met het brede gebaar van doen. We horen hier tevens staaltjes van ijzingwekkend precies uitgevoerde unisonolijnen.
Dit opmerkelijk album biedt ondanks de karige bezetting meer dan voldoende variatie. Joie de vivre in McCoy Tyners 'Inception', een troostende arm om de schouder en een schone zakdoek in 'Don’t Let The Sun Catch You Cryin’'.
Virtuositeit dus. Een enkele keer kan die tot problemen leiden, zoals wanneer er een nauwelijks waarneembare discrepantie ontstaat tussen de hersens, het hart en de vingers van pianist Jeb Patton. Aha! Daar hebben we de kleine imperfecties. Iedereen tevreden.
Klik hier om twee tracks van dit album te beluisteren: 'Swingin’ The Samba' en 'Don’t Let The Sun Catch You Cryin’'.
"Het tweede Rockit-festival, waarvan de naam verwijst naar Herbie Hancocks funk-dancehit uit 1983, zit erop. Tijdens het eendaagse festival, een co-productie tussen de Oosterpoort in Groningen en het North Sea Jazz Festival, zijn maar liefst 21 acts in 6 zalen te bewonderen. Rockit presenteert dit jaar veel 'edgy' muziek: vernieuwend, explorerend, risicovol en ritmisch zeer gedreven. Ditmaal zou de vrije geest van tenorist Pharaoh Sanders moeten neerdalen op het publiek. Maar niets blijkt minder waar. De verlossing komt uit de hoorn van James Brandon Lewis."
Louis Obbens bezocht op zaterdag 10 november het festival Rockit. In de Oosterpoort zag hij concerten van Aziza, James Brandon Lewis Trio, Steve Coleman And Five Elements, Pharoah Sanders, Colin Stetson, GoGo Pinguïn en Nubya Garcia.
Concert
In de rij voor Mike Stern All Star Band
vrijdag 9 november 2018, Paradox, Tilburg
Het gebeurt niet vaak dat ruim voor openingstijd een lange rij voor de deur staat bij Paradox. Op 9 november gebeurde het weer eens voor het concert van de Mike Stern All Star Band.
De openingszin van Stern - "We feel like shit, how are you?" - klonk niet erg hoopgevend. Maar het eerste nummer werd vol ingezet en er werd gelijk gas gegeven. De leden van de band speelden elk een fantastische introductiesolo, waarmee duidelijk gemaakt werd dat hier een klasseband stond, die van plan was er eens flink tegen aan te gaan. Mike Stern en band waren in opperbeste stemming en speelden ongeveer anderhalf uur voor de pauze. Het werd een gevarieerde set waarin Stern oud en nieuw werk aaneenreeg en we een fraai overzicht kregen van zijn werk als fusiongitarist, met uitstapjes naar meer jazzy nummers, prachtige ballads en ook het betere rockwerk. De afwisseling in de set was heerlijk en de bevlogenheid van de muzikanten spatte ervan af.
Bob Malach, die onder anderen speelde bij Joe Zawinul en Stevie Wonder, toverde de ene na de andere briljante solo uit zijn sax, terwijl drummer Keith Carlock (bekend van o.a. Steely Dan, Toto en Sting) de hele avond bezig was aan een enorme work out. Wat een power, wat een energie en welk een vernuft. Samen met bassist Daryl Jones (o.a. Miles Davis en Rolling Stones), die ook een paar briljante solo's liet horen, vormde hij een ritmesectie die stond als een huis, hoewel Jones door de energieke Carlock wel wat in de schaduw werd gezet.
Het perfect uitgevoerde 'You Never Know' zou als titel van het concert kunnen dienen. Er werd ruim geput uit het rijke oevre van Stern, die liet zien dat hij in goeden doen is. Dat was ook af te lezen aan het enthousiasme en het plezier dat met name Stern de hele avond liet zien. Het hele palet werd uitgeserveerd, steeds met het herkenbare eigen geluid van de gitarist. De gestreelde zachte akkoorden voorzien van een echo, de snelle en virtuoze licks tot aan de jankende rocksound: het kwam allemaal voorbij. Inclusief de door Stern vocaal ondersteunde composities van de albums 'These Times' (2004) en 'Voices' (2001), waaronder het ingetogen 'KeWishing Well'.
De band ging de pauze in met de mededeling van Stern dat ze daarna nog vijf en een half uur zouden spelen. Zo lang werd het niet, maar er werd nog een hele mooie set aan toegevoegd van hetzelfde hoge niveau. Paradox genoot en maakte dat ook duidelijk met een staande ovatie, waarna de avond werd afgerond met het Hendrix-nummer 'Red House'. Het werd de spreekwoordelijke kers op de overheerlijke taart die hier gebakken was. Volgende keer staat er gegarandeerd weer een rij voor Paradox!
Klik hier voor foto's van dit concert door Johan Pape.
Concert
Een verdicht netwerk van klanken
John Zorn & guests, maandag 5 november 2018, November Music, diverse locaties, Den Bosch
Voor de tweede keer bezoekt John Zorn November Music. Een toevalstreffer die wortelt in het optreden van het Asko|Schönberg Ensemble vorig jaar. Zorns kamermuziek kwam hier aan bod en fluitiste Felicia van den End maakte zo'n indruk op Zorn dat hij spontaan aanbood een nieuw stuk voor haar te schrijven, waarop artistiek directeur Bert Palinckx vond dat Zorn dan ook maar bij de première moest zijn. Prima, zei Zorn, maar dan neem ik wel weer een hele dag mijn vriendjes mee. En zo geschiede. Van den End speelde haar nieuwe stuk, 'Nachträglichkeit' en Zorn en collegae trakteerden ons andermaal op een boordevolle dag Zornklanken.
Het hoogtepunt? Zonder meer 'Jumalattaret', uitgevoerd door sopraan Barbara Hannigan en pianist Steve Gosling. Hannigan is wellicht wel de beste sopraan voor hedendaags gecomponeerde muziek die je je kunt wensen. Ze heeft een fenomenale stem, een meer dan perfecte timing en ze leeft zich zodanig in een rol in dat je niets anders kunt dan je mee laten voeren. Het stuk beleefde deze zomer zijn Europese première op Jazz em Agosto in Lissabon en hier dus zijn Nederlandse première. De titel is Fins voor godinnen en Zorn baseerde de tekst op 'Kalevala', een beroemd Fins epos uit 1835. Het is een vreselijk moeilijk stuk vanwege de enorme contrasten die Zorn gebruikt, vaak in één zin. Instuderen lukte Hannigan, zo vertelt ze in een interview aan René van Peer voor het VPRO-magazine, dan ook alleen samen met Zorn, waarin ze hem ongetwijfeld bij sommige passages op andere gedachten heeft gebracht. Hoe het ook zij, bij deze uitvoering lopen je regelmatig de rillingen over de rug. In dezelfde sfeer past 'The Holy Visions', uitgevoerd door Kirsten Sollek, Elizabeth Bates, Eliza Bagg, Rachel Calloway en Sarah Brailey. Een deel van hen was er ook vorig jaar, toen voor 'The Madrigals'. Zorn put voor dit stuk, dat handelt over het leven en werk van de twaalfde-eeuwse mystica Hildegard von Bingen, uit de gehele traditie van vocale kunstmuziek, van de Renaissance tot de hedendaagse a capella en presenteert ons een ongelofelijke rijkdom aan klankkleuren. In de Grote Kerk van Den Bosch met zijn prachtige akoestiek komt dit sacrale werk volledig tot zijn recht.
Er is meer gecomponeerde muziek te horen op deze dag. We hadden het hierboven reeds over het nieuwe stuk voor fluitiste Felicia van den End. Zorn schreef het stuk 'Nachträglichkeit', ontleend aan het werk van Sigmund Freud dat Zorn op dit moment aan het herlezen is, voor strijkkwartet en dwarsfluit. Volgens het psychoanalytisch woordenboek staat de titel voor het 'begrip waarmee wordt aangeduid dat ervaringen, indrukken en herinneringen naderhand op grond van nieuwe ervaringen in een andere ontwikkelingsfase worden gereactiveerd en een nieuwe betekenis krijgen'. Een prachtig subtiel, ietwat mysterieus stuk, waarin de klanken van het strijkkwartet - ook hier weer Zorns vaste kwartet, het JACK Quartet - prachtig samenvallen met die van de fluit. Sprookjesachtig en poëtisch. Meer kamermuziek hier in kleine bezetting. Het opwindende 'Ouroboros' voor twee cello's, een razend ingewikkeld stuk waarin de extremen waar Zorn zo bekend om is perfect tot uiting komen, dat geweldige solostuk voor cello, 'As Above, So Below', waar Michael Nicolas voor tekent en tot slot Zorns strijkkwartet 'The Alchemist' uit 2011, gebaseerd op het leven en werk van John Dee, een alchemist die in de zestiende eeuw aan het hof van koningin Elizabeth I verbleef.
Meer jazz-georiënteerde muziek is er natuurlijk ook. Met als meest bijzondere de wederopstanding van 'Cobra'. Het dook voor het eerst op in 1984 en kwam voor het eerst op cd uit bij HatHut. 'Cobra' is een door Zorn genoemd game piece. Het aantal musici is vrij, maar er moet altijd een zogenoemde 'prompter' bij zijn. Die houdt kaarten omhoog met daarop instructies en wijst musici aan die deze moeten uitvoeren. Musici kunnen zichzelf ook aanwijzen als vrijwilliger, maar het is aan de prompter om hier al dan niet gehoor aan te geven. Maar musici kunnen wel middels gebaren het stokje overnemen en de muziek een andere kant op sturen. Kortom heerlijke gekte alom en het speelplezier bij deze supergroep, twaalf man/vrouw sterk, spat ervan af. Onvergetelijk is Zorns solo. Eerst op het orgel van de Sint-Jan. Zo moet ongeveer het laatste oordeel klinken! De zware basklanken spreken boekdelen, maar dan zijn daar vederlicht hoge kleuren, als vogels. En een prachtige vinding: ineens is daar wonderbaarlijk gekrijs, hij heeft zowaar zijn altsax even tevoorschijn gegrist. Later bespeelt hij die uitgebreid in het Jheronium Bosch Art Center, eveneens een kerk. Ook hier maakt hij uitgebreid gebruik van de akoestiek. Lagen geluid op elkaar stapelend creëert hij een verdicht netwerk van klanken, een bedwelmende sfeer. Tot slot brengt hij de figuren van Bosch tot leven met louter het mondstuk van zijn sax. In deze wonderlijk geluiden zit de gehele mystieke wereld van deze bijzondere kunstenaar verborgen.
Op 9 juli 2019 staat John Zorn op Gent Jazz met de complete 'Bagatelles'. Hij treedt daar aan met veertien formaties.
Cd / Jazztube
Christian McBride - 'Christian McBride's New Yawn' (Mack Avenue, 2018)
Opname: 25-27 mei 2017
Toen bassist Christian McBride een kwart eeuw geleden op het toneel sprong, tot de tanden gewapend met skills en visie, was de vraag welke weg hij zou kiezen. Welnu, hij koos gewoon alle wegen. Hij verdiepte zich in pop en hardbop en urban grooves, werd producer, was actief in het onderwijs en op de radio en werd ook nog eens artistiek leider van het Newport Jazz Festival. Plus dat hij een vijftal groepen leidt, waaronder het onderhavige New Yawn, dat ergens tussen hardbop en free jazz opereert. In zijn vrije tijd, lees ik in een recent interview, lummelt hij graag wat rond in zijn favorieten hoeden- en kledingwinkels in Harlem.
Het openingsnummer van deze cd, 'Walkin’ Funny', had zó door het Ministry of Funny Walks gesponsord kunnen zijn. Of het John Cleese intussen nog zou lukken dit maffe pasje daadwerkelijk uit te voeren, mag overigens betwijfeld worden. Hoe McBride een brug slaat tussen hardbop en free jazz horen we in 'The Middle Man', waarin de explosief spelende drummer Nasheed Waits de rest van de band spitsroeden laat lopen.
In 'Pier One Import' staat de interactie tussen de bassist en zijn muzikanten centraal. Mooi is hier de combinatie gestreken bas/basklarinet (van Marcus Strickland), terwijl tevens opvalt hoe dicht het basgeluid bij dat van Waits' tom kan zitten. Daar zou ik wel eens een compleet duet van willen horen.
Dat zijn mentor ooit Ray Brown was hoor je nog wel in de diepe mahonieglans van McBride's bas terug. Die toon is in de loop der jaren alleen maar dieper, zwaarder en massiever geworden. Voor een wonderkind is hij niet slecht terechtgekomen.
In de Jazztube kun je kijken naar een live-uitvoering van een nummer van deze cd, 'John Day', live opgenomen de Jazz Alley in Seattle.
Concert
Waar was Manfred Eicher?
Mudita, maandag 1 november 2018, Podium Bloos, Breda
Stemkunstenares Sanne Rambags is aan een gestage opmars bezig binnen de Nederlandse muziek. Ze viel reeds op toen ze deel uitmaakte van het Nationaal Jazz Jeugd Orkest dat in 2015/2016 onder leiding stond van Martin Fondse. Aansluitend vonden we haar terug in diens orkest en kon ze meeprofiteren van het winnen van de Buma Boy Edgar Prijs van Fondse en de serie optredens die dit met zich meebracht. Niet dat Rambags dat nodig had, getuige twee andere projecten die beduidend dichter bij haar ontwapenende persoonlijkheid komen: het trio dat ze vormt met slagwerker Joost Lijbaart en gitarist Bram Stadhouders en dat we naar analogie van het eerste album maar Under The Surface noemen en het trio dat ze vormt met trompettist Koen Smits en pianist Sjoerd van Eijk en dat de naam Mudita draagt. In dit laatste trio horen we Rambags op haar best. Al was het maar omdat dit echt helemaal haar project is. Ze studeerde samen met Smits en Van Eijk in Tilburg en vanaf die tijd musiceren ze reeds op regelmatige basis met elkaar. Die speelsheid, ongedwongenheid zit in de muziek, spat ervanaf. Van het album 'Listen To The Sound Of The Forest', dat verscheen bij Zennesz en hier terecht zeer lovend werd ontvangen door collega Koen Scherer, maar zeker ook van een liveconcert zoals hier in het intieme Podium Bloos, als onderdeel van de concerten die het nieuwe Brabantse initiatief Dock Zuid organiseert.
Voor wie Rambags en Mudita niet kent maar houdt van het geluid van het fameuze ECM Records, doet er goed aan dit album zonder aarzeling aan te schaffen. Spijt zult u er niet van krijgen, want wat deze dame met haar twee vrienden hier ten gehore brengt zou uitstekend passen op dit label van Manfred Eicher. Helaas was hij er niet bij vanavond. Dom van hem, veel gemist. Want dit is muziek die ademt op het ritme van de natuur. Het pulserende, maar zeer bescheiden pianospel van Van Eijk, het omfloerste, licht schurende, gruizige trompetspel van Smits en de fragiele, intieme klanken van Rambags: ze vullen elkaar meer dan goed aan. Bijzonder daarbij is dat deze musici elkaar echt de ruimte geven; niemand is de leider, ze sturen elkaar vanuit gelijkwaardigheid, durven stiltes te laten vallen, maar durven ook hun rol te pakken. Allemaal naar analogie van het woord mudita, dat stamt uit het Sanskriet en dat slaat op vreugde beleven aan het succes van de ander. Hoe vreemd dat voor ons moderne mensen wellicht ook klinkt, je ziet het hier voor je ogen gebeuren. En het is die belangrijke filosofische grondhouding die ervoor zorgt dat hier muziek klinkt die er werkelijk toe doet, die je stil laat staan, zorgt voor een moment van reflectie - voorwaar geen overbodige luxe in deze jachtige tijden.
Bijzonder is 'Atalanta', een nieuw stuk dat zelfs de cd niet heeft gehaald. Sanne Rambags werkt hier met een verbazingwekkend scala aan verbale technieken, die mij op de bovengenoemde beschrijving van stemkunstenaar brengt. Rambags is zoveel meer dan louter zangeres. In dit stuk komt de invloed van de Scandinavische folk voorbij (een passie van Rambags), het Sprechgesang, het scatten, de fantasietaal, het fluisteren en heel veel meer. En dat alles brengt ze met een feilloos gevoel voor theater en een duidelijk sensuele inslag. En - zoals gezegd - aan Smits en Van Eijk heeft ze de ideale partners. Wat Rambags met haar stem doet, doen zij met hun instrumenten: op zoek gaan naar de ziel van de muziek, de ziel van het bestaan. Deze muziek, je kunt er geen genoeg van krijgen!
Festival
Festival Jazz International Rotterdam 2018
"Het programma van het 18e Festival Jazz International Rotterdam oogt uitdagend. Draai om je oren doet verslag van de eerste twee festivaldagen waarin 'the voice' in de jazzmuziek, ook al is die vaak instrumentaal, het leitmotief vormt. De stem in de betekenis van een eigen muzikaal karakter of uniek (klank)geluid. Een moeilijke opgave voor iedere kunstenaar/musicus."
Louis Obbens bezocht het festival op vrijdag 26 en zaterdag 27 oktober. In LantarenVenster zag hij concerten van Suzana Lașcu (foto), Theo Croker's Star People Nation, Spoken, Donny McCaslin, Anton Goudsmit & Andreas Schaerer, Wietse Voermans, Laura Perruddin en Ben Wendel Seasons Band.
Concert
John Scoffield Quartet maakt indruk in uitverkocht Muziekgebouw
woensdag 31 oktober 2018, Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam
In december 2017 werd gitarist John Scofield 66, ter gelegenheid waarvan hij een nieuwe plaat maakte, 'Combo 66'. De meervoudig winnaar van Grammy Awards richt zich op deze plaat vooral op straight-ahead jazz en swing.
Voorafgaand aan het concert in het Muziekgebouw had Koen Schouten een kort interview met de oude meester. Aan de hand van zorgvuldig gekozen geluids- en videofragmenten ontstond al snel een ontspannen sfeer, waarin Scofield zich duidelijk op zijn gemak voelde en een aantal aardige anekdotes vertelde. Zoals die keer dat hij zijn eerste gitaar ging kopen en de voor hem toen nog onbekende Bob Dylan ook aan het shoppen was. Gevraagd naar het openingsnummer van het concert vertelde de gitarist dat dit 'Icons At The Fair' zou worden. Op de vraag waar dit nummer over gaat kwam de spontane reactie: "It’s a jazz song so it isn’t about anything." Herbie Hancock (icon 1) schijnt aan de haal te zijn gegaan met een aantal akkoorden uit Paul Simons (icon 2) Scarborough Fair. Scofield is hier, op zijn beurt mee aan de slag gegaan en heeft ook nog gebruik gemaakt van een lick van Miles Davis (icon 3).
Het idee van het interview voorafgaand aan het concert is erg sterk en de aanpak van Koen Schouten bleek uitstekend te werken. Ik beveel iedereen aan om bij een volgende gelegenheid een uurtje eerder te komen om dit mee te pikken. Het voegt echt iets toe aan het concert.
'Icons At The Fair' is een frisse en uptempo compositie geworden, die ik met de beste wil van de wereld niet kan koppelen aan het oorspronkelijke Paul Simon-nummer. Maar een sterke opening was het zeker. Direct werd duidelijk dat Scofield zich omringd heeft met een stel topmuzikanten. Gerald Clayton kreeg de ruimte op de vleugel en liet een aantal heerlijke improvisaties horen en het geheel werd door de ritmesectie magnifiek ondersteund. Drummer Bill Stewart bleek een bescheiden tovenaar te zijn, met subtiele tempowisselingen en goed geplaatste accenten. Samen met de al net zo bescheiden maar even virtuoze bassist Vicente Archer vormde hij de degelijke basis van het kwartet.
Er werd meteen stevig doorgepakt met 'Combo Theme' en 'Can’t Dance', waarop Gerald Clayton de vleugel inruilde voor het hammondorgel en het kwartet direct een andere vette sound neerzette. Een stevige swing gierde door het Muziekgebouw en steeds meer mensen begonnen mee te bewegen met de muziek; er werd zichtbaar genoten. Stewart werd door Scofield in het zonnetje gezet met een compositie van zijn hand: 'F U Donald' (van de onlangs verschenen cd 'Band Menu').
Natuurlijk moest er een toegift gespeeld worden. Het werd de standard 'But Beautiful', waarin nog eens gedemonstreerd werd hoe subtiel en gepassioneerd Scofield zijn muziek kan laten klinken. Want ook de ballads stonden als een huis.
Scofield is er in geslaagd met 'Combo 66' een frisse vernieuwende plaat neer te zetten die aantoont dat 66 eerder associaties oproept met Route 66 dan met pensioen gaan. Het enthousiasme waarmee de set gespeeld werd en de gemixte en uitgebalanceerde samenstelling van de band werkten aanstekelijk. Sco's rauwe randje was steeds aanwezig en het speelplezier was zichtbaar. Mooi om te zien dat Scofield zich blijft vernieuwen en er nog steeds zin in heeft. Ik sluit niet uit dat er nog een Grammy Award voor hem in zit.
Klik hier voor foto's van dit concert door Johan Pape.
Concert / Cd
Martina Verhoeven / Cyril Bondi, Pierre-Yves Martel & Christoph Schiller live
dinsdag 30 oktober 2018, De Singer, Rijkevorsel Cyril Bondi, Pierre-Yves Martel & Christoph Schiller - 'Tse' (Another Timbre, 2018)
Opname: 16 november 2017
Bij geïmproviseerde muziek denken we al snel aan jazz, of wat we daar normaal gesproken onder scharen. Daarmee beperken we ons, is de boodschap van Dirk Serries, die zijn horizon langzaam aan het verbreden is, sinds enige tijd een eigen platenlabel beheert - A New Wave Of Jazz - en nu ook op regelmatige basis in De Singer mag programmeren. Wie al kennis heeft genomen van Tonus weet dat Serries meer dan ooit het minimalisme opzoekt en niet terugdeinst voor de stilte als partner van de muziek.
Voor wie er minder in thuis is: we hebben het hier over vrije improvisatie die dichter tegen hedendaags gecomponeerde muziek aanschurkt dan tegen jazz. Sterker nog, vrijwel de meeste musici in dit genre zijn zowel componist als uitvoerend, improviserend musicus. Een ander gemeenschappelijk kenmerk is de aard van de muziek. We noemden het hierboven minimalistisch, maar dat is een understatement. Melodie is er vaak nauwelijks, harmonie evenmin en meestal speelt ook ritme een geringe rol. Wat overblijft is klank en stilte en die twee in een precair evenwicht. En er zijn de eigen, in deze muziek gespecialiseerde labels: het Duitse en alom gerespecteerde Edition Wandelweiser Records van Antoine Beuger, het Engelse Another Timbre met labelbaas Simon Reynell en een handvol labels opgezet door musici: rhizome.s van Bruno Duplant, Second Editions van Eva-Maria Houben en INSUB.records van Cyril Bondi zijn hier voorbeelden van, maar Serries heeft soortgelijke plannen met zijn A New Wave Of Jazz.
In De Singer, op deze eerste avond waar Serries acte de présence geeft als curator, presenteert hij een boeiende double bill. Allereerst pianiste Martina Verhoeven, die we reeds kennen van haar samenwerking met Serries. Alleen nu hier solo met 'Gratitude', een stuk dat Verhoeven baseerde op foto's die zij maakte - Verhoeven is zowel beeldend kunstenaar als musicus - en die als thema de vormen hebben die we tegenkomen bij planten. Verhoeven vergroot die vormen zodanig dat het onderwerp vaak niet langer herkenbaar is, maar nog wel het lijnenspel, de structuur. In haar stuk voor solopiano geeft ze dat eveneens duidelijk vorm. Het is een cyclus waarin we iedere keer op hetzelfde punt lijken uit te komen, mede dankzij één noot, wel telkens een andere, die in een bepaalde fase steeds wordt herhaald en dient als een soort van ankerpunt. Het is daarbij net alsof je iedere keer naar hetzelfde object kijkt, maar dan telkens vanuit een ander gezichtspunt. Een boeiend, in zekere zin hypnotiserend stuk.
Cyril Bondi, Pierre-Yves Martel en Christoph Schiller zijn in de wereld van deze vorm van improvisatie inmiddels grote namen. Het mag dan ook zeker bijzonder heten dat Serries deze heren naar Rijkevorsel wist te halen, dinsdag stonden ze nog in het Londense Café Oto. Bijzonder van dit trio is allereerst het instrumentarium. Een Indiaas harmonium, een spinet en een viola da gamba zijn geen instrumenten die we associëren met vrije improvisatie. We denken dan, zeker bij het spinet en de viola da gamba, eerder aan klassieke muziek uit de renaissance. Maar Bondi, Martel en Schiller laten hier horen dat juist deze instrumenten uitermate geschikt zijn voor de muzikale wereld die ze willen creëren. Een wereld waar de schoonheid van klank voorop staat en de fragiliteit alle ruimte krijgt. Ze spelen slechts iets meer dan een half uur, maar in die korte tijd krijgen we een prachtige muzikale wereld voorgeschoteld, alsof je kijkt door een microscoop. Bijzonder is verder dat de klanken van deze oude instrumenten gecombineerd worden met die van allerhande objecten en noise opgewekt met behulp van een ebow, die een magnetisch veld creëert waarmee de snaren in trilling worden gebracht.
Wie er niet bij was en door dit verhaal nieuwsgierig is geworden kan terecht bij Another Timbre, waar onlangs 'Tse' verscheen. De vijf genummerde stukken op dit album zijn exemplarisch voor het werk van deze musici. In 'II' horen we de boventonen die je krijgt door met een strijkstok langs metaal te strijken, in combinatie met het geluid van de viola da gamba en afgewisseld met rommelige, ondefinieerbare klanken. Een vreemd aandoend geheel, dat desondanks weet te boeien. In 'IV horen we Martel met zijn ebow in actie - het lijkt verdorie wel een zwerm insecten. Voor de echte liefhebbers zeggen we dan. De liefhebbers van bijzondere klanken.
Klik hier voor een interview met Pierre-Yves Martel.
Op zaterdag 3 november 2018 is door zijn manager, Larry Clothier, wereldkundig gemaakt dat trompettist Roy Hargrove is overleden in een ziekenhuis in New York. Hargrove streed lange tijd tegen een hardnekkige nierziekte en werd gedialyseerd. Een hieraan gerelateerd hartfalen is hem uiteindelijk fataal geworden. Roy Hargrove laat zijn vrouw Aida Brandes en zijn dochter Kamala Hargrove achter.
De tengere Roy Hargrove is geboren op 16 oktober 1969 in Waco, in de staat Texas. Hij bezocht meerdere muziekscholen, waaronder de Barklee College in Boston. In de jaren negentig steeg in rap tempo zijn aanzien als rasimprovisator. Met als gevolg een serie prijzen: DownBeat 'Rising Star Trumpet' en twee Grammy Awards. De trompettist is geprezen om zijn veelzijdigheid, van hardbop tot latin jazz, van r&b tot hiphop. In een live-setting was hij op zijn allerbest. Hij wist zijn publiek te raken met snelle, gedreven, vloeiende hardbopsolo's en muisstil te krijgen in een mysterieuze of sensuele ballad.
Roy Hargrove speelde op zijn plaat 'With The Tenors Of Our Time' uit 1994 samen met Joe Henderson, Joshua Redman, Branford Marsalis, Johnny Griffin en Stanley Turrentine. Maar ook 'Habana', gedreven door Afro-Cubaanse ritmes, gooide hoge ogen. Gespeeld met zijn groep Crisol, waar ook David Sanchez en Cucho Valdez deel van uitmaakten. In 2002 maakte de trompettist samen met Herbie Hancock en Michael Brecker het gelauwerde album 'Directions In Music: Live At Massy Hall'. Een jaar later werd het neo-jazzalbum 'Hardgroove' een artistiek en commercieel succes. Hierin liet Hargrove elementen uit de r&b en hiphop samensmelten met jazz. Dit keer met zijn groep RH Factor, met als gastspelers als Eryka Badu, Common en D'Angelo. De lijst met muzikanten waarmee Roy Hargrove heeft samengewerkt is immens. Van Shirly Horn tot D'Angelo en van Sonny Rollins tot Roy Haynes.
In Nederland was Roy Hargrove, met name op het North Sea Jazz Festival, waarin hij als 17-jarige debuteerde, vaak te bewonderen. Door zijn ziekte en het drugsgebruik was zijn muzikale creativiteit de laatste jaren min of meer uitgedoofd. Hierdoor bleven nieuwe albums uit en waren de optredens wisselend van niveau. Bij zijn laatste optreden op North Sea was bij vlagen zijn oude virtuositeit terug te horen.
Concert / Cd
Flat Earth Society live
donderdag 25 oktober 2018, De Singel, Antwerpen Flat Earth Society - 'Untitled #0' (Igloo, 2018)
Opname: 2017
Volgend jaar bestaat de meest vermaarde bigband van België, Flat Earth Society (FES), 20 jaar! Dat lijkt me straks wel een feestje waard. Of vond dat feest reeds plaats in de Antwerpse De Singel ter gelegenheid van de nieuwe dubbelaar 'Untitled #0'? Want een feest was het om dit kleurrijke, vijftien koppen tellende orkest weer eens aan het werk te zien en natuurlijk te horen. Hun muziek, ze kwamen hier al vaker voorbij, is wellicht wel het beste te beschrijven als een smeltkroes. Hokjes zijn immers voor frontman en klarinettist Peter Vermeersch en zijn kompanen een gruwel. Dus krijgen we, zonder uitputtend te zijn, naast onvervalste bigbandjazz (Vermeersch toont zich onder meer aan Duke Ellington schatplichtig), rock (waarin we de invloed van Frank Zappa herkennen), filmmuziek (met verwijzingen naar Ennio Morricone) en hedendaags gecomponeerde muziek (zo horen we de invloed van Igor Stravinsky). En dat natuurlijk allesbehalve in een logische volgorde. Integendeel, Vermeersch hangt de shocktherapie aan. Een bijna romantisch moment wordt direct gevolgd door een uitbarsting stevige rock, een bijna klassieke melodie door een mal, suf patroontje dat we eerder verwachten bij een stel amateurs. Verfrissend, zoveel is wel zeker. Een show van FES zit er vol mee en dit releaseconcert dus ook.
Neem 'Apes, Spies & Apps'. Eerst zet het orkest in op volle snelheid, met unisono geblazen akkoorden, afgewisseld met korte solo's van drummer Teun Verbruggen. Dan gaat het tempo ineens naar beneden en horen we jaren 20 klassieke romantische klanken - dit kan zo in een film. Prachtig ook die dwarsfluitsolo van Bruno Vansina. Dan gaat het tempo weer omhoog, gevolgd door een ritmisch patroon dat past bij de 'Spies' uit de titel. Zeer spannend en met een sterk aan rock gerelateerde bijdrage van gitarist Frederik Leroux en over elkaar heen tuimelende blazers.
En o, wat zijn we blij dat we eindelijk 'Miss Man’s Mist' op de schijf hebben. Over deze mini-opera, waarin tubaspeelster Berlinde Deman een grote rol speelt, schreven we eerder naar aanleiding van het concert dat de band in 2016 gaf tijdens Stranger Than Paranoia: 'De rest van de band verlaat op dat moment demonstratief het podium. Demans diepe geluid wordt doorspekt met de meest bizarre door elektronica voortgebrachte, onderwereldachtige geluiden. Dat is FES in een notendop. De gekte ten top.' We staan er nog steeds achter en in De Singel bleek weer eens waarom. We vervangen nu alleen de onderwereld door de dierentuin. Deman blijkt in dialoog verwikkelt met een gorilla! Knotsgek gaat het er ook aan toe in 'Mr. Cooper At The Dentist' - wat wil je ook met zo'n titel. Hier knallen de musici in volle vaart tegen elkaar, maar vinden we tevens een aantal van de meest fraaie solo's op deze dubbelaar. 'Drstkova Polevka', volgens Vermeersch Oost-Vlaams voor 'Antwerpen', is geënt op minimal music. Een zeer strakke, repeterende melodie doet ons zonder moeite meebewegen. Deze opener van schijf 2 positioneert FES tijdens het concert vrijwel aan het einde, om ons wakker te houden?
Prachtig is ook zeker de bewerking van George Gershwins 'Summertime', een van de hoogtepunten uit 'Porgy And Bess'. Maar geef hier nu maar weer eens een originele draai aan. Vermeersch lukt het zonder meer, onder andere door te beginnen met veldgeluiden van vogels. Bijna melig, maar hier uitstekend passend. Verder weet de band de romantische sfeer goed te vangen, zonder in het sentiment te belanden.
Afsluiten tijdens het concert doen we met het zeer melodische 'No One Left', het tweede nummer van het album. Een krachtig, repeterend ritme kenmerkt dit nummer en nog één keer horen we Vermeersch in de rol van klarinettist met een prachtige solo. We deinen de zaal uit. Het album eindigt met 'A. Maximus'. Zijn we hier andermaal in de dierentuin beland? Zo begint het in ieder geval, maar nee, het is het circus. Het FES-circus welteverstaan. Op naar 'Untitled #1'!
Cd
Ben Sluijs Quartet - 'Particles' (On Purpose, 2018)
Het Ben Sluijs Quartet verscheen in 2016 op Jazz Middelheim als een beloftevol nieuw kwartet en stond daar dit jaar opnieuw op het podium. Met het album 'Particles' kunnen we nu eender waar beluisteren hoe mooi het klikt in deze groep rond Ben Sluijs. Nu eens zet de ene en dan weer een andere een nummer in en telkens zorgt een hechte band voor een bekorende uitvoering.
In drummer Dre Pallemaerts vindt Ben Sluijs een kompaan uit zijn jonge jaren, die ook een zwak voor tedere en liefdevolle muziek heeft uitgediept. Met bassist Lennart Heyndels en pianist Bram De Looze heeft hij een veelzijdig en veelgevraagd jong talent in de groep. Op verfijnde wijze komt in openingstrack 'Particles' meteen de grote zeggingskracht van elk van de vier muzikanten aan bod. In deze trage compositie laten zij horen hoe delicaat en innemend zij in een sober melodieus stuk kunnen klinken. Wat volgt op dit album zet deze aanpak kleurrijk verder en voegt daar levendig speelplezier aan toe.
Een sleutel in de overtuigingskracht van deze muziek is geleidelijkheid. Die wordt zowel binnen composities als in de volgorde van de nummers gehanteerd. 'Song For Yusef', met dwarsfluit, bouwt rustig naar het thema om zich vandaar en daarrond tot een meeslepend jazznummer te ontwikkelen. 'Miles Behind' nodigt uit om sensueel de schouders te bewegen, om dan over te gaan tot een dansje - met de oren aldoor gespitst voor het knappe spel van de muzikanten! Waarna een rustig mijmeren bij 'Air Castles' welkom kan zijn en een nieuwe opstoot van energie volgt met 'Cell Mates'.
De afwisseling van langzame en snellere stukken zet zich door en steeds weer is er die inventieve inbreng van de muzikanten om de fijne composities iets extra's te geven. Wat vastligt kleuren zij in met grote klasse en originaliteit, daarbovenop tonen zij zich rijk aan ideeën om samen op verder te borduren en te improviseren. Hoogtepunten in beide opzichten zijn voor ondergetekende het levendige 'Jemima' en het emotioneel pakkende 'Ice Chrystal'. Het zou u niet moeten verbazen als dit schijfje ook een plaatsje verovert in een eindejaarslijstje bij een gerespecteerd medium dat nog gedrukt van de pers rolt.
Concert
Verrassend omgaan met de traditie
Inland Empire, woensdag 24 oktober 2018, Paradox, Tilburg
Inland Empire, grote kans dat u dit kwartet niet kent. Cd's zijn er (nog) niet en in september 2016 lieten ze pas voor het eerst van zich horen. Nu staan ze ineens in Paradox met driekwart van de originele bezetting. Bassist Ole Morten Vågan, drummer Øyvind Skarbø en rietblazer Fredrik Ljungkvist zijn van de partij, pianiste Kris Davis helaas niet. Een nieuwe baan aan Princeton University gaat even voor. Niet getreurd: met pianist Alexander Hawkins is een meer dan uitstekende vervanger geregeld. Waardoor Inland Empire overigens beslist anders zal klinken, gezien de verschillende stijlen van beide pianisten.
De kwartetbezetting is een klassieke en dat geldt eveneens voor de ritmische, melodische basis van de zes stukken waar de set uit bestaat. De kracht zit hem in wat deze heren er vervolgens mee doen. Dat klassieke materiaal dient dan ook maar al te vaak als opstapje voor enigmatische uitweidingen, waarbij de klanken van de vier instrumenten telkens op verrassende wijze samenvallen. Hawkins kennen we daarbij inmiddels; hij is veelvuldig in het Amsterdamse circuit aan te treffen, als een pianist die op geheel eigen wijze vorm geeft aan het begrip ritme. Ook hij kent zijn klassiekers, maar is verre van een kopiist. Ljungkvist, onder andere actief in het fameuze Atomic, bedient zich van al even krachtige frases, maar is ook zeker in staat om een uitgebreid kleurenpalet in zijn spel naar voren te brengen. In 'Jag Vet', een stuk van Ljunkvist, horen we ze aanvankelijk samen en het is prachtig om te horen hoe de klanken van de beide instrumenten - Ljungkvist hier op klarinet - met elkaar verweven raken. Dan voegen op al even melodische wijze Vågan en Skarbø zich erbij, een prachtige ballad ontvouwt zich. Oeverloos klinkt Hawkins in de navolgende triopassage; schijnbaar achteloos knoopt hij de ene reeks akkoorden aan de volgende, zonder de melodie daarbij uit het oog te verliezen.
Vågan blijkt daarbij uitstekend te zijn in het neerzetten van een spannende groove, maar valt vooral op door de sfeer die hij met zijn contrabas weet neer te zetten. Grosso modo geldt ditzelfde voor Skarbø. Bijvoorbeeld in het begin van 'Hindright Bias', een compositie van de drummer, waar we het trio Ljungkvist (hier op tenorsax), Vågan en Skarbø horen in een straf ritmisch-melodisch patroon. En als Hawkins het patroon overneemt, is het aan Ljunkvist om te gaan dwalen in een vurige solo en aan Skarbø om zijn rockkant aan te spreken. Het lijdt tot een bijzonder explosief mengsel. Bijzonder is ook zeker 'Little Cage', een stuk van Vågan. De wijze waarop de diverse klanken hier met elkaar worden vermengd, is subliem: de hoge boventonen van de klarinet vallen prachtig samen met de melodie van de piano en de percussie van Skarbø - hij bedient zich hier van vilten stokken - vormt hier een prachtig contrast mee. Verder valt het zeer efficiënte gebruik van stiltes hier op, het verhoogt de spanning. In afsluiter 'Fighter' balt de energie zich nog één keer samen in een enerverende, coherente muzikale trip. We kunnen er weer even tegen.
Concert
Met blijdschap geven wij kennis
Dutch Experience, dinsdag 23 oktober 2018, De Smederij, Groningen
Het nummer 'Birth Of A Band' is een door orkestleider Quincy Jones geschreven standard - maar dinsdag konden we live meemaken hoe dat in de praktijk in zijn werk gaat. De leden van Dutch Experience hadden elkaar 's middags voor het eerst ontmoet en een paar uur later reeds stond er een echt bandje op de bühne. Ik bedoel, je hoorde natuurlijk wel dat lang niet alles geolied verliep: in de toegift 'On Green Dolphin Street' wandelden bassist Damien Erskine en drummer Tarik Abouzied kennelijk een paar stappen lang door een andere straat dan saxofonist Efraim Trujillo en gitarist Michiel Stekelenburg. Er werd nog driftig op schermpjes getuurd, maar aan de andere kant heeft het ook wel iets, zo'n kwartet dwalende ontdekkingsreizigers. En eerlijk is eerlijk, in de opener, 'Easy Way Out', konden we vaststellen dat de Dutch Experience wel degelijk een Gestalt was. Eerder een zorgvuldig vormgegeven organisch geheel dan een hortende en stotende machine.
Op sopraansax was Trujillo bezwerend in 'Footprints' en in 'Sun Delirium' moest je concluderen dat zo'n delirium deze gretige gebruiker prima bekomt. Hij zou nog wat meer kunnen gaan 'zingen' op zijn instrument - in dat opzicht boden de fascinerende unisono passages met gitarist Stekelenburg de nodige perspectieven. Die laatste haalt zijn kracht uit rock en West-Afrikaanse ritmepatronen en zijn vensters op de jazz werden zo te horen op maat gesneden door George Benson en John Scofield. Maar hij is ook zeker in staat een coherent verhaal te vertellen.
Een ding staat vast: de groove is bij deze heren in goede handen. Hoewel drummer Tarik Abouzied prima traditioneel ch-k-ch-k kan spelen, vormen de niet aflatende dansritmen, de breaks en de accenten zijn grootste wapen.
Programmeur Diederik Idema stelde de band en het publiek (volle bak) een tweede optreden in het vooruitzicht, ergens in het volgend seizoen. Van mij mag het ook wel eerder.
Concert / Cd
In het boekje bij de cd zegt Eldh over het trio: "I think it's important to understand that the three of us have a very strong rhythmical core and we rely on that backbone in all the excursions we make. And even though it's very dense music everyone is being heard in their full potential. No one is facilitating anyone else. It's a collective effort." 'Plastic' kan mooi als casus dienen. Liliinger begint solo met lichtgewicht slagwerk, een complex ritmisch patroon, overdwars zoals hierboven beschreven. Als Draksler en Eldh invallen trekken ze de lijn eenvoudigweg door, maar dan met andere middelen. Niets melodie, voorzien van begeleiding, gewoon de ritmische basis verder uitbouwen. Iets soortgelijks gebeurd in 'Momentan'. Het trio opent de set in Rijkevorsel ermee, op de cd staat het bijna achteraan. Drakslers patroon is speels, rap en voorzien van een dwingende consistentie. Lillinger en Eldh dansen erom heen - soms pakken ze het motief op, soms gaan ze hun eigen weg.
