Concert
Een bloemlezing met vele schakeringen
Eric Boeren - All Ellington, donderdag 21 september 2017, JazzCase, Dommelhof, Neerpelt
Om het seizoen 2017-2018 te openen haalde JazzCase de Nederlandse Eric Boeren naar Dommelhof in residentie met zijn All Ellington-tentet, dat voor de gelegenheid een fijn programma inoefende met daarin een aantal stukken die zij nog niet eerder vertolkten. Zij lieten het publiek met eigen arrangementen genieten van zowel de eigen veelzijdigheid als van de grote Duke Ellington, die zich gedurende vijf decennia prominent in het jazzlandschap bewoog. Ellington is vooral bekend van zijn bigbands en composities als 'Take the A Train', 'Rockin’ In Rhythm', 'Mood Indigo', 'Caravan' en 'Sophisticated Lady'. All Ellington had enkele klassiekers in de aanbieding, afgewisseld met minder bekende stukken. Daarin droeg ieder van de muzikanten bij aan de vele schakeringen van de bloemlezing die de groep voorschotelde.
Bij het begin van de twee sets werden we telkens levendig herinnerd aan de exotische kanten die Ellington meermaals opzocht. Zo opende de band het eerste deel met 'Bakiff' van Juan Tizol, waar het uiterlijk en de zang van Jodi Gilbert een eerder Zuid-Amerikaanse sfeer leek toe te voegen aan een nummer dat eigenlijk naar het Midden-Oosten wijst. De tweede set werd aangevangen met 'Tourist Point Of View' uit 'The Far East Suite' en daarin kwam Natalio Sued op tenorsax heel energiek opvallen. Telkens vormde de exotische insteek een warm vertrekpunt voor een gevarieerde set, waarin eigen, behoorlijk strakke arrangementen gedisciplineerd werden uitgevoerd en solo's en improvisatiemomenten op gezette tijden boeiend ingevuld.
De eerste set vormde al een aangenaam eerste deel van de avond, die echt wel de muziek van Ellington eerde en er toepasselijk - want ook hij ging op zijn manier met zijn tijd mee - persoonlijke vindingrijkheid in verweefde. Hoe 'Bakiff' langs geraffineerde percussie van drummer Frank Rosaly en hoge klanken van pianist Oscar Jan Hoogland op de snaren onder de vleugel overgleed naar het volgende nummer liet al horen dat minstens een aantal van deze muzikanten hun sporen ook verdienen in de improvisatiescene. In dat tweede stuk, 'The Telecasters', was een eerste moment van impro weggelegd in een tintelende dialoog tussen trombonist Joost Buis en de drummer, wat via achtereenvolgens invallen van bas, klarinet en piano weer overging in een groepsgebeuren. Daarna bleven minder conventionele technieken spaarzaam aan bod komen, bijvoorbeeld in het bespelen van de pianosnaren als een soort harp in 'Zweet Zursday' of met beperkt gefiedel en geflurk op trombone en trompet in 'Take Love Easy'.
Wie zich de grootste vrijheid scheen te mogen veroorloven was Rosaly, die op het hyperactieve af met gefriemel en geschuifel, getik en rechtuit drumwerk de motor draaiende hield in tweespan met Wilbert de Joode, die met zijn baslijnen niet minder de maat bepaalde. De uitwisseling tussen de twee zou nog welluidender klinken in de tweede set, waarbij dient opgemerkt dat ook De Joode onversterkt speelde – op de zang na werd er helemaal niets versterkt. Helemaal geweldig werd het met 'Rockin’ In Rhythm', waarin het tentet heerlijk loos ging en het aanstekelijke thema speels met weerhaken bekleedde.
In de tweede set kregen we meer van het vernuft van zowel Ellington als van de band van Eric Boeren. In 'Bliblip' uit de musical 'Jump For Joy' ging dat hand in hand met humor en leuke verschuivingen toen de zang overging in een duet met trompettist Jimmy Sernesky, die aan kwam lopen en weer wegrende tussen zijn aandelen in de partijen van de blazers. Daarna werd het genie van Ellington knap met eigen inventiviteit verweven via grillig pianospel van Oscar Jan Hoogland (die vaak met verbazend licht toucher speelde voor de extraverte vogel die hij is) in combinatie met netjes gezongen passie in 'A Flower Is A Lovesome Thing'. Sierlijke ballroomsfeer kreeg een grillige twist in 'Black & Tan', waarop grandeur en opgemerkte diepgang volgden bij 'Such Sweet Thunder', met onder meer zwierige percussie en indrukwekkend trompetspel met dempers, gecontroleerde free ook, altegaar - en daar plakten de drie jonge rietblazers samen met De Joode op werkelijk pakkende wijze 'Sonnet In Search Of A Moor' achteraan (waarmee net als via 'The Telecasters' de suite aan bod kwam die Ellington in 1957 schreef na een reeks concerten op het Shakespearefestival van Stratford in Ontario).
Vestimentair hadden ze zich niet uitgedost om de klasse van Ellington alle eer aan te doen, maar in hun spel legden de muzikanten zoveel liefdevol respect, toewijding en creativiteit, dat ze er met de tweede set helemaal een geslaagde avond avond van maakten. We hoorden geinigheid weer de kop opsteken in een uptempo versie van 'Johnny Come Lately'. 'Awful Sad' kreeg zonder glamour een onwaarschijnlijke update met een ijverige ritmesectie en beeldige zang, die met een sterke stem en een enig huisvrouwgehalte poëtisch overkwam. Giuseppe Doronzo nam bij 'Sophisticated Lady' de glansrol op baritonsax overtuigend voor zijn rekening. Hoogst stijlvol wikkelde het tentet het concert nog af en als boeket met een uitbundige kleurenpracht gooide de groep er 'Cotton Tail' bovenop. In dat vuurwerk schitterde misschien nog het meest de energieke bassist die de saxen vooruitjoeg, de tenor- en altsaxofoon voorop.
Klik hier voor foto's van dit concert door Cees van de Ven.
Vooruitblik
Indrukwekkend jubileumprogramma Paul van Kemenade
Paul van Kemenade is dit jaar veertig jaar professioneel musicus. Naast altsaxofonist is Paul ook componist, bandleider en concertprogrammeur van zijn eigen festival Stranger Than Paranoia. Met zijn improvisaties en composities vaart hij een eigenzinnige koers, die ver over onze landsgrenzen, muzikale genres en disciplines heen reikt. Om zijn 40-jarige professionele loopbaan als musicus en het 25-jarig bestaan van zijn festival Stranger Than Paranoia te vieren, creëert de in Tilburg gevestigde Van Kemenade een indrukwekkende serie concertprogramma's.
Afgelopen maanden was Van Kemenade, winnaar van de Boy Edgar oeuvreprijs, al in wisselende samenstellingen te horen en te zien op verschillende bijzondere locaties. Zo stond hij op 25 augustus 2017 in Natuurtheater Oisterwijk met het Hammond Sandwich-kwintet, de Amerikaanse souldiva Madeline Bell en het Jazz Orchestra of the Concertgebouw met een 'Tribute to Ray Charles'. En op zaterdag 30 september 2017 is de saxofonist te bewonderen in ruimte X van de Tilburgse bioscoop Cinecitta, samen met Wiro Mahieu op bas en Stevko Busch op piano. Peter Hofland zorgt voor het beeld. Beeld en geluid komen daar samen in een audiovisuele combinatie, een synthese van muziek en beeld, van geïmproviseerd tot gecomponeerd, van jazz tot klassiek.
Waarna er op woensdag 4 oktober 2017 voorafgaand aan het grote jubileumconcert op vrijdag 6 oktober 2017 nog een 'teaser concert' plaatsvindt in het Tilburgs muziekpodium Paradox, met onder andere Palinckx & Palinckx, Niko Langenhuijsen, Oleg Fateev en Mark Tuinstra en de klassieke versie van het Paul van Kemenade Quintet met Jeroen van Vliet, Eric van der Westen, Pieter Bast en Louk Boudesteijn.
Op vrijdag 6 oktober 2017 is dan het grote internationale jubileumconcert in de studiozaal van Theaters Tilburg. Op twee podia in één zaal treden maar liefst zeven groepen op, met meer dan veertig musici en vier dj's. Voor deze feestelijke jubileumavond heeft Paul van Kemenade tientallen musici uitgenodigd, onder andere uit China, Rusland, Brazilië, Engeland en Nederland: Soweto Kinch, Fra Fra Big Band, Stochelo Rosenberg & Peter Beets Trio, Dong Jinming Quartet, Maya Fadeeva, Vintskevich-Taylor Quartet, Mariá Portugal / Paul van Kemenade / Jasper van 't Hof, Van Kemenade's Three Horns And A Bass. De laatstgenoemde drie acts zijn op zaterdag 7 oktober ook te zien in het Bimhuis tijdens een speciale carte blanche voor Paul van Kemenade.
De latere concerten dit jaar op 23 en 27 december 2017 in Paradox staan in het teken van het 25-jarige bestaan van het gerenommeerde jazz- en improvisatiefestival Stranger Than Paranoia. Waarna er op donderdag 28 december 2017 nog een grote internationale avond op het programma staat in Theaters Tilburg met een ontmoeting tussen de Britse muzikale komiek Earl Okin en drummer Han Bennink.
Tussen de bedrijven door, op donderdag 19 oktober, is Van Kemenade bovendien ook nog te zien op het JazzCase-podium van Dommelhof in Neerpelt, in een double bill met pianist Stevko Busch en Two Horns And A Bass.
Ter gelegenheid van de viering van het veertigjarig bestaan van Paul van Kemenade als beroepsmusicus en de 25e editie van Stranger Than Paranoia, eind dit jaar, wordt de luxe box 'Paul van Kemenade, Master of Lyric' uitgebracht met een herdenkingsboek en vier speciaal samengestelde cd's.
Onlangs sprak Draai om je oren sprak met Paul van Kemenade. Lees hier het interview dat Eddy Determeyer met de altsaxofonist had.
Maria Mendes komt vrijdag 29 september, samen met haar kwintet, naar De Bijloke in Gent. Dirk Roels sprak aan de telefoon met de Portugese zangeres over haar meest recente album 'Innocentia', over haar band met onder anderen Karel Boehlee en Anat Cohen, en over het double bill concert met Bert Joris en het Brussels Jazz Orchestra.
Artan Buleshkaj is een 23-jarige gitarist uit het Gentse. Hij speelt onder meer bij HAST en bij Brain//Child. In deze uitzending hoor je muziek van deze twee bands. Artan brengt ook een paar favoriete jazzplaten mee naar de studio.
Daarnaast is er nieuwe muziek van Rebirth::Collective, het octet van trombonist Dree Peremans. Hun nieuweling heet 'Witchcraft' en verschijnt bij Soulfactory Records. 'Pasarela' is de nieuwe plaat van toetsenist Diederik Wissels, samen met saxofonist Nicolas Kummert en met accordeonist Thibault Dille. Het album verscheen onlangs bij Igloo Records.
Cd
Henrique Eisenmann - 'The Free Poetics Of Henrique Eisenmann' (Red Piano, 2017)
Opname: augustus 2016
De van oorsprong Braziliaanse pianist en componist Henrique Eisenmann houdt van contrasten, van het samenvoegen van elkaar schijnbaar uitsluitende stijlelementen. Ik moest denken aan de collages die bepaalde materieschilders in de jaren vijftig vervaardigden. Een dromerig achttiende eeuws dansmelodietje ('Sarabande No. 2') kan zomaar uitvloeien in een woeste free jazzdans. Die instelling vereist een open geest en die heeft de pianist.
Zo heeft hij een gedicht van een Peruviaanse jongen gesampeld ('Introduction: Niños Peruanos') en een liedje van een Ghanees meisje ('Jeneupti') en daar zijn noten overheen gespannen. De woorden en de syllabes zijn de pijlers die de noten dragen.
Daarbij geeft Eisenmann aan dat het een voordeel is dat hij de taal niet spreekt: "Stemmen in talen die ik niet beheers zijn in muzikaal opzicht fascinerend; wat wij vaak zien als een taalbarrière kan heel mooi rauwe emoties opleveren in de vorm van pure muzikale geluiden." Net zoiets als op een Franse zender midden in een intellectuele speelfilm vallen. Je snapt er geen bal van, maar geniet van de atmosfeer, het camerawerk, het sexappeal van de acteurs en - inderdaad - de poëzie van de taal. De teksten krijgen op dit album extra energie, de stemmen lijken in de piano te kruipen.
'Anthropophagy' (kannibalisme), losjes gebaseerd op 'Anthropology', is eerder een academisch betoog dan een vreetfestijn. In 'Dans Un Fracas De Plumes (Birds)' verbeeldt de componist de hoekige bewegingen waarmee vogels hun omgeving kunnen observeren, waarbij de sopraansax van Gustavo D'Amico naar hartelust kwinkeleert en trillers rondstrooit. En in 'Epilogue: Pifanos' is slagwerker Rogerio Boccato in zijn eentje een complete sambaschool, die de in veren gehulde danseressen in Rio tot het ochtendkrieken van het carnaval op de been houdt.
Klik hier om van dit album 'Niños Peruanos'/'Zurich' te beluisteren.
Concert
Carte blanche op zijn plaats
Cortex / Gard Nilssen's Acoustic Unity, vrijdag 22 september 2017, Bimhuis, Amsterdam
De Noorse slagwerker Gard Nilssen heeft inmiddels een belangrijke positie opgebouwd binnen de Scandinavische muziek en daarbuiten. Wie de lijst met projecten op zijn website ziet, begint het spontaan te duizelen. Wat daarbij opvalt is de veelzijdigheid van deze man. Hij drumt in Bushman's Revenge, dat soms meer rock speelt dan jazz, in het Trondheim Jazzorchestra, dat de bigbandformule steeds opnieuw heruitvindt, begeleid zangeres Susanne Sundfør en speelt in experimentele jazzensembles als Zanussi 5, Cortex en zijn eigen Acoustic Unity. En dan is de lijst nog lang niet compleet.
Een carte blanche van het Bimhuis is dan ook zeker ook zijn plaats, al horen we ook nu slechts een fractie van 's mans kunnen. Hij komt met zijn kwartet Cortex, dat zojuist zijn nieuwe album 'Avant-Garde Party Music' bij het Portugese Clean Feed lanceerde, en met zijn Acoustic Unity, dat eveneens een nieuw album uitbracht met liveopnames van de vorige tour. Op dit driedubbelalbum onder andere de opnames van het concert dat hij in 2016 verzorgde op het North Sea Jazz Festival.
Die titel van dat nieuwe album van Cortex is leuk gevonden. Want als Cortex iets niet maakt, is het avant-garde jazz. Met Nilssen voorop onderscheidt dit kwartet, waarin we verder saxofonist Kristoffer Berre Alberts, trompettist Thomas Johansson en bassist Ola Høyer vinden, zich veeleer door de nadruk op ritme en hechte structuur. Op de momenten waarop de twee blazers unisono hun melodie blazen, geflankeerd door een stevig ritme, is dit kwartet dan ook het meest in zijn element. Wat niet wil zeggen dat het daarbij blijft. Zowel Alberts als Johansson zijn uitstekende solisten, die op het scherpst van de snede de longen uit hun lijf kunnen blazen, maar altijd in dienst van het groepsgeluid, het ritme en de melodie.
Bij Gard Nilssen's Acoustic Unity ligt dit fenomeen minder vooraan. Ook hier is het ritme een belangrijk bestanddeel, maar nemen de drie muzikanten - met naast Nilssen saxofonist André Rolgheten en bassist Petter Eldh - meer de ruimte om de grenzen op te zoeken en de ritmische structuur te ondergraven. Het levert enerverende momenten op. In 'Zig Zag' door Nilssens bijzondere drumsolo, waarin hij zo mooi laat horen vooral in klankkleur geïnteresseerd te zijn, in 'Jack' door Rolghetens boeiende spel op tenor- en sopraansax tegelijk - in navolging van Rahsaan Roland Kirk - en in 'Utleiemegleren' door de solo op tenorsax van Rogheten, als onderdeel van deze boeiende ballad.
Afgesloten wordt er met de complete equipe in 'Turtlehead'. Een stomend en wederom ritmisch stuk, waarbij Nilssen met zijn twee bassisten en zijn drie blazers ons in stijl uitgeleide doet.
Cd / Jazztube
Kenturah's Kitchen - 'Oeroeboeroe' (eigen beheer, 2017)
Opname: april 2016
Dat het trio Kenturah's Kitchen al een tijdje bezig is en hard op dit repertoire heeft gestudeerd, hoor je af aan de interactie. De composities van pianist Ed Baatsen hebben een eigengereid karakter. Pedant, zou ik zeggen, wanneer dat niet zo negatief klonk. Zelfverzekerd dan, zoals het slotnummer 'Tough Guys'. Breedgeschouderde types, met nauwelijks waarneembare bobbels onder de oksels.
Toch is het niet de piano die centraal staat. Daar kun je bassist Han Slinger op aanspreken. Zij expressieve strijkwerk domineert 'De Gaarkeuken Part 2'. De afwisseling van spanning en ontspanning werkt hier goed. In 'Bluesaround' functioneert zijn contrabas zelfs als een zo goed als compleet strijkkwartet en in het titelnummer 'Oeroeboeroe' is het instrument zo scherp als een scalpel.
Dat drummer Bert Kamsteeg het hoogste woord voert in de eerste helft van het openingsnummer 'De Gaarkeuken Part 1' zet de burger licht op het verkeerde been. Beschouw het maar als aandachttrekker, als wervende tekst. De rest van het album houdt hij zich relatief gedeisd, al valt zijn New Orleans-paradebeat in 'Memories' lekker op het oor.
Mooi opgenomen ook.
In de Jazztube hierboven stelt het trio zich voor in een minidocumentaire ter gelegenheid van hun optreden op het festival Bij Beijers Binnen 2016.
Concert
Verwachtingen niet waargemaakt
Mark Schilders Fabrik, vrijdag 15 september 2017, Paradox, Tilburg
Mark Schilders is een bezige bij. De drummer en componist ademt muziek uit. Hij speelt in verschillende formaties, zoals The New Rotterdam Jazz Orchestra, Reinier Baas' More Socially Relevant Jazz Music Ensemble, Jeroen van Vliet's Moon Trio en het Maarten Hogenhuis Trio. In Paradox treedt hij aan met zijn eigen formatie Fabrik, bestaande uit jonge musici uit België en Nederland. Fabrik doet een verwoede poging het hedendaagse muzikale landschap met stijlkenmerken als sferische, elektronische soundscapes, beats, verstilling en herhaalde motieven in een vernieuwd, verhalend daglicht te plaatsen. De geluidsdrager 'Fabrik' zag het licht in 2016 en kenmerkt zich door een opvallende hoes van beeldend kunstenaar Alicia Martin Lopez. Zij refereert in haar expressionistisch werk aan onderdrukte herinneringen en verlangens en duikt diep in de menselijke ziel. Dit biedt perspectief en schept muzikaal interessante verwachtingen.
De veelheid aan elektronisch vermogen uit de koker van Mark Schilders, gitarist Stijn Cools en toetsenist Thierry Castel, in combinatie met de spaarzame pianoklanken van Bram De Looze, zorgen voor een wisselend resultaat. De langgerekte stukken zijn overwegend gezapig, ondanks de subtiele verschuivingen van klankkleuren. Het idee om klassieke tegenstellingen, zoals licht en duisternis of verdriet en geluk muzikaal gestalte te geven als metaforen voor leven en dood is prijzenswaardig. Echter, de voortkabbelende traagheid waarmee dat gepaard gaat en het gebrek aan broodnodige spanning zijn dodelijk. Slechts bij vlagen, zoals in de laatste track voor de pauze, wordt het latente, onderhuidse, muzikale onheil voorzien van meeslepende, instrumentale wendingen en eindigt het stuk sinister en verwachtingsvol. Maar vaker die avond schuren de immense, elektronische klanktapijten tegen elkaar aan en voelt de muziek kunstmatig en hoekig aan. Alle goede bedoelingen ten spijt staat de muziek in schril contrast met de hoes.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Cd
CO2 - '10/80' (CO2, 2017)
Opname: 27 maart 2013 / 4 oktober 2014
Saxofonist Cel Overberghe, onlangs 80 geworden, behoort tot de grondleggers van de free jazz in België. Halverwege de jaren 70 was hij samen met pianist Fred van Hove een van de initiatiefnemers van de W.I.M., de Werkgroep Improviserende Musici, vergelijkbaar met de in 1974 in Nederlands opgerichte Beroepsvereniging voor Improviserende Musici, oftewel BIM. Tot een eigen concertzaal, die we nu allemaal kennen als het Bimhuis, kwam het in België niet. Wel tot de jaarlijkse Free Music-festivals in Antwerpen (tussen 1973 en 2007), die het afgelopen decennium node werden gemist.
Overberghe drukte in die jaren - naast zijn werk als dichter en beeldend kunstenaar - onmiskenbaar een stempel op de jazz en beïnvloedde uiteindelijk ook zijn zoon Tom, die met succes de gitaar ter hand nam. Vandaar ook de naam van hun project, CO2. Slechts twee stukken kent het tweede album '10/80', waarvan 'Batu Batu' tweederde ofwel ruim een half uur in beslag neemt. Opvallend is de kleine rol die Cel hier zelf speelt. Het veld is vooral voor Tom en gastbassist Peter Jacquemyn, die hier een verdicht en tegelijkertijd toch ook transparant klanklandschap produceren. Cel breekt hier met zijn ingehouden, ietwat onopvallende spel op tenorsax regelmatig doorheen. Als zonnestralen door het wolkendek. Tom Van Overberghe en Peter Jacquemyn laten hier overigens goed horen zeer veelzijdige muzikanten te zijn. Zij creëren met hun instrumenten een boeiende wereld van geluiden, waarbij de vrije improvisatie als muzikale stroming alle eer wordt aangedaan. Een echte structuur kent dit stuk dan ook niet; zie het meer als een constante stroom van pure energie.
In 'Mommen', waarin het duo gezelschap krijgt van drummer Dirk Wauters, gaat het er overigens een stuk steviger aan toe. Met name Wauters en Tom Van Overberghe stuwen elkaar op tot grote hoogte. Hier komt de rockliefhebber al evenzeer aan zijn trekken als de jazzliefhebber. En Cel? Hem horen we ook hier meer niet dan wel. Maar zijn timing blijft onovertroffen. Want áls hij dan uiteindelijk inbreekt, is het vol vuur en overtuigingskracht en voegt zijn spel duidelijk iets toe. Het is goed zo, egotrippers genoeg. Cel hoort daar duidelijk niet bij.
Klik hier om van dit album 'Mommen' te beluisteren.
Concert
George Dumitriu is een tovenaar
solo-optreden, zaterdag 16 september 2017, Atelier Il Sole in Cantina, Groningen
George Dumitriu is een tovenaar. Met hout en wat snaren tovert hij ragfijne weefsels in alle denkbare pasteltinten. Strijkt hij je een hallucinante wereld in waar alles licht en vredig is. Door de stok vrijwel ongemerkt te manipuleren creëert hij dubbele melodietjes en laat hij zijn altviool cyclisch gonzen. Gonzen als een draailier. Die stok kan ook tapdansen en trippelen op de snaren. Het schuiven van zijn linkervingers over snaren en toets levert andermaal een wijsje op. Die vingers vormen een hoofdstuk apart. Links en rechts zijn bij de Roemeen dermate onafhankelijk dat hij complete dialogen met zichzelf kan houden en daarbij ook nog incongruente ritmen tokkelt.
Met zijn combo DUMItRIO (recente cd: 'Proverbs', TryTone) raapt hij zijn wortels, inclusief de gezongen gezegdes van zijn grootmoeder. Die roots zijn ook in dit solorecital zeker nog aanwezig, maar dan schoon gewassen. Dumitriu opende het optreden met hoekige, geschematiseerde en klassiek aandoende dansliedjes, maar verderop werd het gebodene steeds abstracter en constructivistischer. Om met 'Lush Life' te eindigen. Het Billy Strayhorn-opus werd een gepolitoerd polychroom art-deco barmeubel, dat niet misstaan zou hebben op de New Yorkse Wereldtentoonstelling van 1939.
Ik denk dat ook Joe Venuti zijn sigaar uit het hoofd had gehaald en een diepe buiging had gemaakt. Zo'n soort tovenaar dus.
Cd
LRK Trio - 'If You Have A Dream' (Losen, 2017)
Opname: mei 2016 - januari 2017
De minimal revolutie is niet onopgemerkt voorbijgegaan aan pianist en componist Evgeny Lebedev. Diens repeterende figuurtjes kunnen, zoals in het toepasselijk genaamde 'Luminescence' van kleur veranderen, zodat ook het karakter, de aanwezigheid ervan muteert. Daarbij krijgt elke noot aandacht van Lebedev. En het trio blijft toegewijd en energiek werken. In 'Forgotten Song' spelen piano en bas (van Anton Revnyuk) unisono partijtjes, wat het stuk een ongewone kracht geeft.
Zeer geslaagd is het nummer 'Nebylitsa', een compositie van de pianist, waarmee het album opent. De brede akkoorden die het toegevoegde strijkkwartet Main Strings hier speelt geven de muziek een soort luxe-gevoel. Een heel aparte sfeer, die een herinnering lijkt los te woelen die je al lang verloren waande. Bij 'The Thinker' denk je vanzelfsprekend aan Auguste Rodin. Ik wist dus niet dat zijn Penseur ook aan volksdansen deed, noch dat hij koralen zong. Nooit te oud om te leren.
Cd / Jazztube
Wheels - 'Souletude' (El Negocito, 2017)
Opname: 10-12 december 2015
Zuivere genres zijn niet meer van deze tijd. Bands slalommen ertussen met een vanzelfsprekendheid die een generatie geleden nog lang niet zo sterk ingeburgerd was. Dat levert daarom nog geen goede resultaten op, maar de kans zit er dik in dat het op z'n minst gaat intrigeren. Zo ook bij het trio Wheels, dat na twee EP's toe is aan zijn eerste langspeler, die verscheen bij El Negocito Records.
Gitarist Mathias Van de Wiele en bassist Manolo Cabras startten het trio nog met Lander Gyselinck, al werd die intussen vervangen door Jakob Warmenbol. Samen trokken ze een paar dagen naar het Amerikaans Theater in Brussel, gewapend met een aantal losse ideeën en de intentie om binnen een wereld van improvisatie, jazz, rock en aanverwante zones op zoek te gaan naar gedeelde muzikale inspiratie.
Het leidde tot 'Souletude', een reisverslag dat de muzikanten voert langs weidse panorama's, drukke en potige interactie, en momenten van abstractie. Het ene moment met een knoert van een sound, en even later terend op elektronische ruis en iets dat vaagweg herinnert aan de americana van volk als Charlie Haden en Pat Metheny, zoals in het gemoedelijk schuifelende titelnummer.
Opener 'Keep On Rollin’' kreeg dan weer een prima titel mee, aangezien het trio hier lekker davert met de blik gericht op de einder. Met een flukse vaart, maar ook vol momenten van lichtvoetigheid. 'Krik-Krak' volgt dan een meer tegendraadse koers. Dit is hoekige grootstadsmuziek, waarin een tijdelijk moment van introspectie weerwoord krijgt van een broeierig stoofpotje dat knap aan de kook wordt gebracht. Minstens even sterk: Cabras' 'L’Inserpentone', een compacte brok ongedurigheid die vaag ruikt naar New York.
Naast de composities van Van de Wiele (vijf van de tien stukken) zijn er ook een paar trio-improvisaties die moeilijk vast te pinnen zijn. Zo speelt de gitarist zelf althoorn op 'The Air Is Thin Around Here', een stuk waarin ruisende elektronica en resonerend metaal al snel een even prominente rol opeisen. Het korte 'Bailed Out' heeft met z'n struikelende ritme, hoekige accenten en abrupte einde net iets te weinig cohesie om een gebalde vuist te maken.
Niet alles werkt even goed, want ook de combinatie van althoorn en kronkelende ritmesectie blijft een beetje onwennig in 'Scream! We Are Being Squashed'. Daar tegenover staan wel een paar troeven, zoals het ingetogen eclecticisme van 'Drifting' en een prima versie van 'Crepuscule With Nellie', Monks even klassieke als dwarse ballade voor zijn vrouw. De afwisseling zorgt er alleszins voor dat het trio de aandacht weet vast te houden tot de laatste, uitdovende noten van 'A Clown Forever'.
In de Jazztube hierboven zie je de videoclip van 'Keep On Rollin’'.
Lp's
3Times7 – 'Squeeze The Lemon' (eigen beheer, 2017)
Opname: februari 2016 Jorrit Westerhof – 'I Don’t Know What I Can Imagine' (eigen beheer, 2017)
Opname: 2016
Als een echt kind van deze tijd heeft gitarist Jorrit Westerhof zijn debuut op lp uitgebracht. Om precies te zijn: op twee lp's. Daar zijn dan wel weer downloadcodes bijgevoegd, zodat je het gebodene ook lekker ouderwets en vertrouwd op je smartfoon kunt zetten. (De verkoop van vinyl is in ons land het afgelopen jaar met maar liefst vijftig procent gestegen, waarmee het aandeel van de lp inmiddels op een kwart ligt van de totale verkoop van fysieke geluidsdragers.)
Op 'Squeeze The Lemon' speelt 3Times7, het vaste trio van de gitarist. Het album laat iets van de veelzijdigheid van Westerhof horen. 'Way Over Yonder' (niet het nummer van Carole King) begint met een dialoog tussen twee oude bluesknakkers en ontwikkelt zich vervolgens ook als een orthodox oud bluesnummer. De bas van Marko Curcic laat zich van haar meest wendbare kant horen; de gitaar is hier elementair, naakt. 'Help Me, I’m Blind' is een ode aan al die visueel gehandicapte bluesmannen, Lemmon, Willie, Boy, Arvella, waarbij het energieke drummen van Aleksandar Skoric voor de ejaculatie zorgt waar we vanaf het eerste nummertje, 'Waiting For An Orgasm', stilletjes op hadden gehoopt. De invloed van de Britse bluesgasten van de jaren zestig is hier met al die oversturing en vervorming evident.
'Pale Blue Dot/Thin Gas Clouds' is een soundscape die op een gegeven moment uitloopt op King Crimson-achtige bombast. In 'Anyhow, The Color Is Green' worden we vergast op stevige noiserock met feedback en in 'Don’t Be Sorry' zitten we ineens in een Italiaanse ijssalon anno 1960, waar een gitaarbandje in hemelsblauwe jasjes speelt.
Voor het album 'I Don’t Know What I Can Imagine' heeft Westerhof een aantal prominente gasten uitgenodigd; hier is ook iets van zijn gaven als vormgever en arrangeur bespeurbaar. Grappig, maar zodra Martin Fondse met zijn vibrandoneon (een soort melodica) op het toneel verschijnt is de tango niet ver meer. Ook deze versie van 'Pale Blue Dot' is een sonisch landschap. De vibrandoneon verdrinkt hier in havengeluiden en, alsof dat nog niet genoeg is, een ritje in een Willys op de Ginkelse heide. Eveneens fraai: het koperen paar Eric Vloeimans (trompet) - Morris Kliphuis (hoorn) in 'I Was Almost Sure Of It'. Vloeimans waren we al tegengekomen als dwalende in het klanklandschap 'Jesus Got Angry'.
Een goed beeld van het potentieel van Jorrit Westerhof krijgen we in 'Conjunctiva, Ok', waarin het industriële slagwerk van Skoric en de vrije partijen van Fondse en de leider mooi gedoseerd zijn. De vibrandoneon speelt hier een melodieus intermezzo, waar saxofonist Albert Ayler zó op had kunnen inhaken.
Het nummer 'Presidents & Police', een feature voor de lyrische (alt?)viool van Oene van Geel, eindigt in de ruis van de uitloopgroef van een 78-toeren plaat. Je hoort ook, hoe de naald van de plaat wordt getild. Heel stijlvol. Nog chiquer: in beide lp’s zijn alvast (bescheiden) tikken meegeperst. Daar hoef je zelf dus niets meer aan te doen.
Klik hier om het album 'Squeeze The Lemon' te beluisteren. En hier kun je 'I Don’t Know What I Can Imagine' horen.
Concert
Verhalen zonder woorden Vanbinsbergen Playstation, vrijdag 8 september 2017, Paradox Tilburg
Een verzamelplaats, een plek voor verbinding, een ontmoetingsplaats. Voortbordurend op playstation, de naam van Corrie van Binsbergens laatste nieuwe band, moet ik concluderen dat het allemaal iets toevoegt. En dan in de context van muziek; een ruimte waar gespeeld wordt.
Van Binsbergen verzamelt verhalen. Ze heeft een voorliefde voor literaire projecten, maar deze keer niet. Of toch wel? Haar album heet dan wel 'Tales Without Words', maar dat wil niet zeggen dat de woorden er niet zijn. Je moet ze alleen zelf ontdekken. Dat alle acht muzikanten zittend musiceren brengt rust, maar ik zie het ook als een geste aan het publiek, om daar de verbinding mee op te zoeken. De muziek wordt intens gespeeld en de arrangementen zitten zo ingenieus in elkaar dat de verhalen als vanzelf verschijnen. Daar zit de grote kracht van Van Binsbergen als componist. Daarnaast is ze een begenadigd gitariste. Ze heeft de gave om de stap naar binnen maken en iets heel klein en delicaat te vertolken. En ook al kon ik het verlangen niet altijd onderdrukken om haar ruigere ontsnappingen te horen, af en toe stapte ze even groter uit in haar soli. Zonder daarbij aan zichzelf en het groepsgeluid voorbij te gaan overigens.
Van Binsbergen heeft natuurlijk wel hele duidelijke keuzes gemaakt in de uitvoering van dat groepsgeluid. Ze laat zich omringen door stuk voor stuk muzikanten van grote klasse, die in staat zijn de verhalen vorm en inhoud te geven naar het idee van de ontwerper. De woorden te verklanken. En wat doen zij dat goed! Het heeft alle facetten van een hechte muzikale familie – met Corrie van Binsbergen als madre familias - die elkaar koste wat kost aanvult en ondersteunt - kortom: sterker maakt. Hierbij het blazersensemble even apart te benoemen - zonder iemand tekort te willen doen, ik zou hierbij in complimenten blijven vervallen. Want dat vormt toch wel voor een groot deel de sjeu van deze band. Met een stip voor de jonge hoornist/cornettist Morris Kliphuis, die het kleurenpalet uitbreidt met vakkundige speelsheid.
De muziek? Die varieert van ingetogen, reflecterend en lyrisch naar open, ritmisch en swingend. Heel dynamisch, veel energie dus. Het laat je afwisselend ontroeren, verrassen en amuseren. Genieten dus voor het enthousiaste publiek in een lekker vol Paradox. De ontmoetingsplaats. Kringetje rond.
Klik hier voor foto's van dit concert door Donata van de Ven.
Cd
Anat Cohen & Trio Brasileiro - 'Rosa Dos Ventos' (Anzic, 2017)
Opname: december 2016
Alsof de afstand Tel Aviv-Rio de Janeiro geen tienduizend kilometer bedraagt. Alsof de klarinet de schaduw is van de gitaar. Alsof klarinettiste Anat Cohen en de mannen van Trio Brasileiro uit dezelfde, veelkleurige tropische bloem zijn gekropen.
De combinatie klinkt kortom alsof de vier muzikanten al jaren in een band zitten. In werkelijkheid was het kwartet een week lang bij elkaar om te jammen en te componeren. (Eerlijk is eerlijk: deze combinatie nam in 2015 al eens een album op, 'Alegria Da Casa'.) Toen Cohen in 2000 voor het eerst voet op Braziliaanse bodem zette kwam ze thuis. "Haar Portugees is beter dan mijn Engels," verklaarde gitarist Marcello Goncalves, met wie ze onlangs het album 'Outra Coisa: The Music Of Moacir Santos' opnam.
Anat Cohen speelt perfect klarinet - maar haar waanzinnige techniek staat te allen tijde in dienst van de expressie. Onder die rijke diepe tonen ('Valsa Do Sul') gloeit de hartstocht. Daarbij blijkt de klarinet voortreffelijk te mengen met de zevensnarige gitaar van Douglas Lora. En die gitaar vervlecht op haar beurt weer onnavolgbaar met de bandoliem van Dudu Maia, zoals we in 'Para Você, Uma Flor' kunnen vaststellen. Die bandoliem is een soort tiensnarige metalen banjo. Broeder Alexandre Lora hoor je intussen eigenlijk nauwelijks - doch de afwezigheid van zijn pandeiro en andere lichte percussie zou onmiddellijk opvallen.
Alle twaalf nummers zijn van eigen makelij – sommige ('Sambalelê') klinken als een halfvergeten standard van de hand van een Baden Powell of een, jawel, Heitor Villa-Lobos. Hier passen slechts een diepe buiging, een handkus en een geheven glas.
Klik hier om van dit album 'Baião Da Esperança' te beluisteren.
In deze aflevering van Jazz Rules zijn er nieuwe releases uit binnen- en buitenland en een flinke portie livemuziek vanuit Jazz In 't Park in Gent!
'Dug Out Skyscrapers' is het nieuwe album van De Beren Gieren. Het verschijnt eind deze maand bij SdBan Records en De Beren Gieren starten binnenkort hun release tournee. De Beren Gieren zijn toetsenist en componist Fulco Ottervanger, bassist Lieven Van Pée en drummer Simon Segers.
Het Thomas Champagne Quartet zijn nieuwe album 'Random House' is uit bij Igloo Records. Met Thomas Champagne op alto sax, Guillaume Vierset op gitaar, Ruben Lamon op bas en Alain Deval op drums.
De Amerikaanse trompettist Ambrose Akinmusire bracht onlangs het dubbelalbum 'A Rift In Decorum' uit, live opgenomen in The Village Vanguard in New York. En daar werd ook 'Dreams And Daggers' opgenomen van zangeres Cécile McLorin Salvant samen met het Aaron Diehl Trio. Verder livemuziek vanuit Jazz In 't Park in Gent met het concert van Black Mango.
Cd
Albert Ayler Quartet - 'Copenhagen Live 1964' (Hat Hut, 2017)
Opname: 3 september 1964
Dat saxofonist Albert Ayler van onschatbare waarde is geweest voor de ontwikkeling van de free jazz zal niemand ontkennen. Nu, een halve eeuw later. Diezelfde free jazz is inmiddels een volledig geaccepteerde vorm van muziek geworden en roering brengt het al lang niet meer. Het kan hooguit op individueel niveau niet worden geapprecieerd, maar dat noemen we dan smaak. In de tijd dat Ayler en anderen die muziek al spelenderwijs vorm gaven lag het heel anders. Je realiseert het je weer eens bij het beluisteren van onlangs opnieuw uitgebrachte opnames van het Albert Ayler Quartet, die dateren van 3 september 1964, opgenomen tijdens een Scandinavische tournee in het Jazzhus Montmartre in Kopenhagen. Een droomkwartet, vinden we nu, met naast Ayler Don Cherry op cornet, Gary Peacock op bas en Sunny Murray op drums.
Maar beluister dit concert en je begrijpt waarom er tijdens een eerder concert in Frankrijk flessen naar de band werden gegooid, zoals Peacock zich later herinnerde. De muziek van dit kwartet wortelt overduidelijk in de gospel, de rhythm-and-blues, de zwarte geschiedenis, maar dan natuurlijk niet op de harmonieuze wijze die de meeste luisteraars in 1964 gewend waren. Ayler en Cherry, hun toon is scherp, gruizig en uitbundig. De passie spat ervan af, maar ook de rauwheid, het onbestemde. Het begin van het tweede nummer 'Vibrations' spreekt wat dat betreft boekdelen. Geweldig hoe het duospel van de twee blazers zich hier ontvouwt, het doet haast pijn. En dan hoe Ayler de melodie vormt in de opening van 'Saints'. Onstuimig en met tomeloze energie, wat eveneens geldt voor het verdere verloop. Maar dat een deel van het publiek dit als vals beschouwde wekt evenmin verwondering.
Het spel van de ritmetandem Peacock–Murray, die reeds enige tijd met Ayler samenwerkte, bezit eveneens een nogal onorthodoxe aanpak. De complexe ritmische structuren bieden de luisteraars niet bepaald veel houvast. Maar wat een spel! Neem Peacock in datzelfde 'Vibrations' met zijn solo. Het lijkt wel een monoloog, alsof hij een verhaal staat te vertellen aan de bar.
Een hoogtepunt is zondermeer 'Mothers', Aylers bewerking van de spiritual 'Sometimes I Feel Like A Motherless Child'. Wat een gevoel legt hij hier in zijn saxspel. Dat vibrato, het snijdt dwars door de ziel. Hier wordt geleden, zoveel is wel zeker. En wij mogen het weer horen, meer dan een halve eeuw later.
Klik hier om van dit album 'Spirits' te beluisteren.
Cd / Jazztube
AVA - 'Music From An Imaginary Land' (TryTone, 2017)
Opname: 4 maart 2016
Tot mijn verbazing kan ik ook een beetje toveren. Wist ik ook niet, hoor. Want het debuut van AVA, twee jaar geleden op het eerste Jazz te Gast festival in Zuidhorn, omschreef ik op deze plek als "een soort vrije volksmuziek uit een imaginair land, ergens op de as Italië-Turkije-Iran". Ik voorspelde ook dat AVA tijdens de derde set van de dag, op het gazon van Villa Onder de Beuk, een echt bandje zou zijn geworden. En voilà: hier presenteert een echt bandje zijn eerste, allerminst imaginaire cd.
De titel, 'Music From An Imaginary Land', dekt de lading dus. Want de acht composities, op twee na van de hand van baritonsaxofonist Giuseppe Doronzo, zijn evenzovele danswijsjes op oneven, hobbelige ritmen. Gebeten door spinnen, sidderalen of wie weet welke fabeldieren, voeren de bewoners van het bedoelde land dansen uit zoals die opgetekend zijn in een verloren gewaand protocollenboek. 'Kancik Dance', het eerste nummer, begint lieflijk, met de lokkende kokette contrabas van Esat Ekincioglu. Maar al snel krijgen we een verrassingsaanval van slagwerker Seyed Pouriya Jaberi en de bariton van Doronzo voor onze kiezen en eindigt het stuk in een woeste dans. Een soortgelijk procedé wordt toegepast in 'Allèst Allèst', de tweede selectie, zodat je je in de derde compositie, 'Pisman' (vraag me niet naar de betekenis van de titels), schrap zet voor de coup de grâce. Die vervolgens uitblijft. Ook weer schrikken dus.
Doronzo kan afdalen tot in de catacomben van zijn instrument, daar waar de kwartsen knersen en het hellevuur woedt. Maar hij legt een voorkeur aan de dag voor de hogere gebieden van zijn sax, daar waar de toeter zich op het terrein van de tenor waagt. Wijlen Charles Davis is het enige historische voorbeeld dat ik hier in de gauwigheid zou kunnen bedenken.
Jaberi bedient zich van daf, kozeh en jivar, platte en kruiktrommels en elk instrument geeft een eigen karakter aan de stukken. Het zijn evenzovele stemmen. Speciale vermelding verdient 'Borders', een wonderschoon grenzeloos duet van baritonsax en gestreken contrabas.
Zo, en nu alleen nog even die vervelende oorlog in Syrië uit de weg ruimen, zodat iedereen in de regio weer gewoon zijn dansjes kan dansen.
In de Jazztube hierboven zie je een live-uitvoering van 'Allèst Allèst', opgenomen in TivoliVredenburg, Utrecht op 19 mei 2017.
Op 5 september jongstleden is pianist Leo Cuypers in Maastricht overleden. Hij behoorde vooral in de zeventiger jaren tot de meest spraakmakende pianisten van de Nederlandse avant-garde jazz. Hij won dan ook in 1973 de belangrijke Wessel Ilcken Prijs, de voorloper van de Boy Edgar Prijs.
Cuypers, die in 1947 in Heemstede geboren is, werd op zesjarige leeftijd met jazz geconfronteerd middels de platen - onder andere van Armstrong en Goodman - die zijn broers mee naar huis brachten. Thuis speelde iedereen piano, dus ook de jonge Leo. Op een gegeven moment echter kreeg hij belangstelling voor een drumstel. Nadat de familie in '64 verhuisde naar Maastricht, ging hij toch maar weer achter de piano zitten en nam hij les op de muziekschool. Niet met veel genoegen overigens. Hij vond zijn medeleerlingen maar 'boerenlullen' en hij hield er een traumatische afkeer van geschreven muziek aan over.
In 1969 neemt hij deel aan het Loosdrecht Jazz Concours, alwaar de jury - bestaande uit onder anderen Pim en Ruud Jacobs - de enigszins door Cecil Taylor geïnspireerde muziek van Cuypers beloonde met de hoofdprijs. Kort nadien is hij de vaste pianist in het Willem Breuker Kollektief en richt hij zijn eigen ensembles op. Hij speelt met de fine fleur van de toenmalige hedendaagse jazzscene, waaronder Theo Loevendie, Hans Dulfer, Han Bennink en Willem van Manen. Ook trekt hij de aandacht als componist met onder meer de succesvolle 'Zeeland Suite', de 'Johnny Rep Suite' en de talloze composities met humorvolle titels als 'Het Cowboylied Van Ome Piet', 'De Kruidenier Deelt Spliterwten', 'Hijgen Voor Een Ander' en 'De Zes Ongelikte Beertjes'.
Gedurende de jaren zeventig en tachtig is hij een zeer prominente musicus in de toen heersende actuele jazzscene. Veelvuldig treedt hij op met Breuker en in eigen combinaties. Steeds meer echter levert hij een gevecht met podiumvrees. Het resulteert in een drankprobleem, hetgeen zijn gezondheid ondermijnt. Uiteindelijk trekt hij zich terug uit het muziekleven en vestigt hij zich weer in Maastricht.
Dan is er in 1994 nog sprake van een comeback. Hij doet enkele solo-optredens en in 1995 verschijnt het soloalbum 'Songbook'. Nadien treedt hij nog een enkele keer op, totdat hij in 1998 tijdens een concert in het Tilburgse Paradox met altsaxofonist Paul van Kemenade na enkele minuten dronken van het podium valt. Sindsdien is het stil rondom hem.
In een interview in 'Zuiderlucht' met Paul van der Steen in 2012 kijkt Cuypers tevreden terug op zijn muziekleven: "Het heeft een paar aardige dingen opgeleverd, veel genot en ontiegelijk veel dames. Een heel avontuurlijk leven. Ik ben een zondagskind geweest."
Klik hier voor een interview met Leo Cuypers in de serie 'Jazzportretten' van de onvolprezen site Jazzhelden.nl.
Concert
Bert van Erks sfeervolle vignetten
Berts Fietstour Band, zaterdag 9 september 2017, Centrum voor Kunst & Cultuur 't Clockhuys, Haren
Bert van Erks 'Fietstour Suite – 22 What’s New? 69 It’s Fine' had ik tijdens de ZomerJazzFietsTour gemist. Maar ter gelegenheid van de open dag van het Centrum voor Kunst & Cultuur 't Clockhuys was de herkansing daar. Terwijl op het plein buiten kunstenaars en –essen hun obligate landschapjes te koop aanboden (maar ook kleurrijke glassculpturen en verrassend gecomponeerde foto's) voerde binnen het kwintet van bassist Van Erk diens suite uit. Ik begreep dat het een compositie betreft die hij al in 1970 in zijn hoofd had, doch nimmer voltooide. Tot nu dus - 47 jaar later. Mooi rond getal ook.
Berts Fietstourband (de naam werd door Kamagurka belangeloos ter beschikking gesteld) begon het optreden met sfeervol vloeiende velden, geëvoceerd door de zachtgloeiende vibrafoon van René van Astenrode. De overige instrumenten stemden daar mee in en zo kreeg het eerste deel van de Suite vorm.
Vanwege de bezetting, met vibrafoon, fluit en altsax (Jan Schoemaker) en accordeon (Gertie Bruin), beschikt de Fietstourband over een onorthodox geluidenpalet. Daarmee kregen de onderscheiden delen van het stuk contrasterende karakters. Zo werd er, overwegend in driekwartsmaat, rondgeneusd in de gebieden rond de valse musette en de csardas, wat de dansreflexen van de aanwezige kleuters activeerde. Je zou je kunnen voorstellen dat de gespeelde vignetten evenzovele stadia in Van Erks loopbaan representeerden, het schnabbelcircuit, Musica Elettronica Viva, de Gijs Hendriks Band, zijn eigen Berts Breeze, zijn concertreeksen met steeds wisselende trio's. Daarbij viel de weerbarstige swing van Bruins instrument op – eindelijk weer eens een accordeonist die niet gedachteloos in de voetsporen van Johnny Meyer treedt.
De toegift, 'Jitterbug Waltz', bracht ons met vibrafoon en fluit onverbiddelijk terug naar het New York van 1963 en Eric Dolphy. Na Amsterdam, Utrecht, Rome en Kantens voorwaar een fraai voorlopig eindpunt.
Foto: Willem Schwertmann
Cd
Orchestre National De Jazz - 'Europa - Rome' (ONJazz, 2016)
Opname: februari - maart 2016 Orchestre National De Jazz - 'Europa - Oslo' (ONJazz, 2017)
Het Franse Orchestre National De Jazz is sinds enige jaren bezig met een bijzonder project, onder de naam 'Europa'. Middels de keuze voor vier belangrijke, maar tevens zeer diverse steden, proberen zij het huidige Europa in muziek te vangen. Een bij voorbaat onmogelijke opgave, maar daarmee niet minder interessant. Na 'Parijs', 2014 en 'Berlijn', 2015 – dat in deze kolommen uitgebreid aan bod kwam, verscheen eind vorig jaar 'Rome' en net voor de zomer van dit jaar het sluitstuk: 'Oslo'.
Voor 'Rome' riep bandleider Olivier Benoit de hulp in van twee componisten uit de wereld van de hedendaagse gecomponeerde muziek. Beiden leverden een uitgebreid stuk voor het orkest. Benjamin de la Fuente leverde 'In Vino Veritas' en Andrea Agostini componeerde 'Rome: A Tone Poem Of Sorts'. Fuente is weliswaar een Fransmans, maar woonde wel enige jaren in de stad, wat hem recht van spreken geeft. Zijn muziek is in ieder geval heerlijk springerig, opzwepend, bijna circusachtig. Duidelijk in een geheel andere stijl dan het werk dat het orkest op de twee voorgaande albums presenteerde. Opvallend is het gebruik van gesproken tekst uit de film 'Gente Di Roma' van EttoreScola. Het geeft aan 'La Scena 1 – Dal Fiato Al Armonia' een wat surrealistisch effect. In 'La Campane – Transformazione' horen we door klokken, veldgeluiden en verstilde muziek Fuentes doelstelling terug: "I think of Rome and its severe beauty, the caress of its luminosity, its ruins and its days without end, the vivacity of its rain, its intoxicating heat."
Agostini eert eveneens de complexiteit en veelzijdigheid van deze eeuwenoude stad met een enerverende maalstroom aan klanken. Hij benut de creatieve mogelijkheden van dit veelzijdige orkest optimaal in een stijl die refereert aan hedendaags gecomponeerde muziek, maar ook aan jazz en rock. Maar in dit stuk valt vooral het harmonieuze samenspel op, met als hoogtepunt wellicht het verstilde 'Nachtstück II' waarin Agostini een fijn weefsel opbouwt bestaande uit subtiele klanken. In '25 Avril 2015. Crying For Sister Kathmandu (We Were Young And Powerful Once, My Wounded Friend)' staat Agostini op indrukwekkende wijze stil bij de slachtoffers van de aardbeving in Nepal. Duister en verontrustend gitaarspel is zijn middel van uitdrukken.
In 'Oslo' staat het gezongen woord centraal, dankzij de poëet Hans Petter Blad. Hij leverde de gedichten die door Benoit op muziek zijn gezet. Vanzelfsprekend levert het orkest op dit album totaal andere muziek. Oslo is tenslotte ook een totaal andere stad dan Rome en Benoit is een totaal andere componist dan Fuente of Agostini. Zijn eerste halteplaats is zonder meer de jazz, gevolgd door de rock en de wereld van de elektronica. En net als bij 'Paris' en 'Berlin' vallen hier de ingenieuze ritmes op. En verder natuurlijk de zang van Maria Laura Baccarini, die op overtuigende wijze Blads gedichten vertolkt. Met als hoogtepunten 'Sense That You Breath', waarop haar stem ronduit erotisch klinkt, en 'Ear Against The Wall', waar de spanning vanaf knalt.
Met 'Oslo' sluit het Orchestre National De Jazz op waardige wijze de Europa cyclus af. Benoit blijft nog aan tot juni 2008, waarna het orkest weer nieuwe wegen in zal slaan. We houden u op de hoogte.
Op de website van het Orchestre National De Jazz vind je een aantal videos uit deze programma's.
Nieuws / Jazztube
Willem Breuker Stichting kondigt nieuwe muziekprijs aan
Op zaterdag 4 november 2017 zal in het Bimhuis te Amsterdam de uitreiking van een nieuwe muziekprijs plaatsvinden: de Willem Breuker Prijs. Deze tweejaarlijkse prijs is bestemd voor iemand in wiens of wier werk de karakteristieke eigenschappen van het oeuvre van Willem Breuker nadrukkelijk naar voren komen. De gelauwerde krijgt een bedrag van €15.000 en een plastiek van Wim T. Schippers.
Willem Breuker (1944-2010) was de oprichter van het Willem Breuker Kollektief. Hij was componist, saxofonist en klarinettist in dit orkest dat 35 jaar lang over de wereld reisde. Hij was ook de oprichter van een platenmaatschappij en organiseerde decennialang de Klap op de Vuurpijl, het jaarlijkse festival voor jazz, geïmproviseerde en nieuw gecomponeerde muziek. Breuker stelde zijn platenlabel BV HAAST open voor alle soorten muziek die hij serieus nam, maar waarvoor commerciële labels geen interesse toonden.
Vrijheid, eigenheid en open geest waren voor hem vanzelfsprekend, net als zijn hartelijke brutaliteit in maatschappelijke en cultuurpolitieke zaken. Breukers brede interesse voor muziek valt niet in een hokje in te delen. Het moest "mensenmuziek" zijn, zoals hij het noemde.
Binnenkort wordt de naam van de eerste laureaat bekendgemaakt.
Foto: Cees van de Ven
In de Jazztube hierboven een portret van Willem Breuker uit 2000 door Netty van Hoorn voor het tv-programma 'Het Uur van de Wolf' (VPRO).
Cd
Michel Blanc - 'Le Miroir Des Ondes' (Ayler, 2016)
Opname: april 2014 - juni 2015
Over 'Le Miroir Des Ondes' zegt componist, drummer en percussionist Michel Blanc: "With it, I wanted to translate into music my own feelings about some events that crossed my life at the time." Waarmee Blanc verwijst naar de jaren 1972 tot 1989. In twaalf zeer korte stukken - het totale album duurt iets meer dan een half uur - biedt Blanc met zijn kwintet ons een muzikale inzage in die voor hem bijzondere jaren. Daarbij hanteert deze Franse band een rijke en gevarieerde aanpak. We horen invloeden van jazz en rock, maar evengoed veldgeluiden en fragmenten van nieuwsberichten (het hoesje van de cd geeft aan om welke fragmenten het handelt) aaneengesmeed tot een fascinerende reis door de tijd.
Gitarist Marc Ducret drukt een vrij stevige stempel met zijn duidelijk aan rock verwante gitaargeluid, zoals in 'MdO 5 (1974-1975)' en pianiste Anne Gimenez gebruikt duidelijk niet alleen de toetsen van de piano om bij te dragen aan het muzikale geheel. Blanc zelf overtuigt als percussionist eveneens, bijvoorbeeld in 'MdO 6 (1973-1980)'. Overigens blijkbaar een roerige periode, getuige het gitaargeweld dat verderop in alle hevigheid losbarst. In 'MdO 3 (1981)' horen we - naast de aankondiging dat François Mitterand president is geworden - zangeres Anabelle Playe, die haar klassieke sopraanstem inzet als muziekinstrument. Het vormt een scherp en opwindend contrast met Ducrets heftige gitaarspel en Blancs al even stomende slagwerk.
'MdO P (1989)' handelt over de val van de Berlijnse muur. Hier zet het kwintet alle sluizen open in een duizelingwekkende rit met de achtbaan. In het hierop volgende 'MdO B' en 'MdO C', dat niet aan een bepaalde periode refereert, horen we uitgebreid Amtonin Rayon op orgel. De heldere klanken doen wel wat denken aan een vibrafoon. Het vormt een soort van contemplatieve terugblik, een afsluiting van die voor Blanc belangrijke periode. En de afsluiting van een bijzonder album op de grens van jazz, rock, hedendaags gecomponeerd en experimentele elektronica. Klik hier om het album te beluisteren.
Deze eerste aflevering van een nieuw seizoen Jazz Rules, het radioprogramma op Urgent FM, komt vanaf Jazz In 't Park in Gent.
Presentator Dirk Roels ontvangt er onder meer de broers Peter en Steven Delannoye, saxofonist Michel Mast, trompettist Bart Maris, gitarist Mathias Van de Wiele, bassist Manolo Cabras en drummer Jakob Warmenbol van Wheels, Mik Torfs van JazzLab Series, zangeres Ingrid Nomad en festivalprogrammator Jeroen De Weder.
Uiteraard hoor je ook veel livemuziek in de uitzending, met Nicola Andrioli & Steven Delannoye, de broers Delannoye, Ingrid Nomad, Bart Maris & Michel Mast en Wheels.
Cd / Jazztube
Matt Wilson's Honey And Salt - 'Music Inspired By The Poetry Of Carl Sandburg' (Palmetto, 2017)
Opname: 17-18 oktober 2016
'Beginning Of A Memory', het ontroerende en bij wijlen hilarische eerbetoon aan violiste Felicia Lynn Wilson, de overleden echtgenote van slagwerker Matt Wilson, staat terecht in de top-tien van de beste jazzalbums van 2016. Althans, volgens de kenners die dit jaar deelnamen aan de Critics Poll van het Amerikaanse maandblad DownBeat. Nu, een jaar later, bestendigt de drummer zijn visionaire aanpak met een album gewijd aan Carl Sandburg, de meest gevierde Amerikaanse dichter van het interbellum. Sandburg (1878-1967) was een van de eersten die, zichzelf begeleidend op gitaar, een soort jazz & poetry-avant la lettre in de praktijk bracht. Als zodanig was hij ook een wegbereider voor de folkrevival van de jaren veertig.
Niet zo gek dus, dit tribuut. Ik moest aan Jan Hanlo denken. Ook Sandburg had de gewoonte de 'werkelijkheid' een of twee klikjes te laten kantelen, waardoor samenhang en logica intact bleven, maar wel een nieuwe wereld ontstond. Een droomwereld, gebaseerd op associaties en met de bijbehorende specifieke causaliteit. Ik denk dat Dada en de surrealisten voor Sandburg belangrijk zijn geweest. Zijn gedichten verwijlen tussen ontwrichte gesprekken en simpele muziekjes. Hij maakt gebruik van readymades. Uit het beeldende 'Prairie Barn': "That old barn on your place, Charlie, was nearly fallen last time I saw it, how is it now?" / "I got some poles to hold it on the east side, and the wind holds it up on the west side."
Wilson heeft een aantal prominente gasten uitgenodigd om de gedichten voor te dragen en te zingen. Allemaal jazzmusici. En zo blijkt John Scofield (in 'We Must Be Polite') in de wieg gelegd voor voordrachtkunstenaar. Bij Rufus Reid ('Trafficker') is de monoloog een naadloze voortzetting van zijn basspel (dat je hier overigens niet hoort) en zijn postuur. Dawn Thomson, die ook gitaar speelt, zingt ('Stars, Songs, Faces') mooi unisono met cornettist Ron Miles. We horen de koele kristallenkoningin Carla Bley in 'To Know Silence Perfectly', een wonderschoon miniatuurtje. In 'As Wave Follows Wave' tuimelen alle acht stemmen in het opkomende tij over elkaar heen.
Kan alvast op het lijstje voor 2017.
In de Jazztube hierboven een filmpje over dit album.
Cd
Jaimie Branch - 'Fly Or Die' (International Anthem, 2017)
Jaimie Branch is niet uit het niets komen aanwaaien. De trompettiste maakte al een aantal jaren deel uit van de levendige muziekscene in Chicago toen zij naar New York verhuisde en daar wilde laten horen hoe Chicago klinkt. In januari 2016 begon ze in Brooklyn aan een reeks maandelijkse freejazzsessies met andere muzikanten uit Chicago en vanaf juni werkte ze een deel van de ideeën verder uit die improviserend waren ontstaan. Door haar voorkeur voor improvisatie en haar bijdrage aan de muziek van anderen in Chicago had Branch al goede contacten in het milieu. Zij wist zich in New York te omringen met celliste Tomaka Reid (o.a. van Anthony Braxton), bassist Jason Ajemian (Rob Mazurek, Matt Bauder) en drummer Chad Taylor (Marc Ribot, Rob Mazurek). Met hen en nog vier gastmuzikanten maakte Jamie Branch haar 'Fly Or Die' stap voor stap tot een debuutalbum waar duidelijk aan gewerkt is. Aangevuld met cornet, gitaar, koe- en andere bellen, met loops en overdub, samengesteld als een overdachte volgorde van opnamen die hier en daar nog wat gepimpt zijn. Het resultaat is een soort van suite van goed 35 minuten met schitterende kleuren in uiteenlopende taferelen.
Het begint met een 'Jump Off' die kort met trompet-plus-effecten Chicago als Windy City symboliseert, waarna 1, 2, 3 drums, bas en cello een aanstekelijke drive leggen en onderhouden die het onderstel vormen voor gevleugeld trompetspel in 'Theme 001'. De eerste vlucht na dit sierlijk opstijgen duurt niet lang en na de landing volgt gemijmer op gitaar, met aansluitend geschuifel en gescharrel waar bassnaren en percussie aan meedoen. Daarna komt het vrolijk makende 'Theme 002', waarin bas en drums de muziek vooruitduwen en de cello sierlijke bewegingen uittekent bij het thema. Je hoort noten lenig dansen en springen, terwijl het trompetspel net zo goed uitblinkt in korte salvo's als met lang aangehouden adem of bij ruisend uitblazen. De ritmiek in de vlotte Themes werkt zo goed als de mechaniek van een Zwitsers horloge, daar bouwt de structuur verder op de traditie van afgelijnde songs en jazzstandards. Dat gebeurt ook met grote trefkracht, gevoel voor passie en grandeur in 'Theme Nothing', naar het einde van het album. Mochten in het kielzog van de terugkeer van vinyl ook 45-toerenplaatjes en jukeboxen weer in zwang geraken, singles met de Themes konden nog in aanmerking komen om tot populaire deuntjes uit te groeien in cafés die (ook) jazz aanbieden.
Tussenin vinden we op dit album behalve een paar onrustig rammelende intermezzi (of tot de verbeelding sprekende schetsen in het prachtige geheel van de puzzel) ook het plechtstatig gospelachtig beginnende, tegelijk warm en koude 'Leaves Of Glass', dat een verhalende kant inleidt. De muzikanten maken daar met weloverwogen bewegingen aansluiting met hun gemeenschappelijke band in de vrije muziek. In 'The Storm' en 'Waltzer' lijken zij in te gaan op de onherbergzame kanten van het bestaan, met pijnlijke en akelig dreigende momenten die tot noodkreten nopen. Daar duikt ook kille verschraling op en een ongemeen passende ingetogenheid. En steeds zorgen de overgangen voor een flow die je verder meetrekt in de suite, ook als de muziek traag voortschrijdt.
'Fly Or Die' staat voor Jaimie Branch voor samen hoge toppen scheren of apart ten onder gaan. Onder die titel speelt de trompettiste kort en solo een spits stukje dat vernuftig dienst doet als een prachtige intro voor 'Theme Nothing', dat als een rijk boeket het album bijna afsluit. Bijna, want '...Back At The Ranch' krijgt gitarist Matt Schneider de eer om het laatste stukje neer te leggen... and leave you puzzled.
Cd
Luc Houtkamp & Hannes Buder - 'The Malta Sessions' (POW, 2017)
Opname: 20-21 juni 2016
Rietblazer Luc Houtkamp bivakkeert tegenwoordig meer in Malta dan in Nederland. Dat hij, samen met gitarist Hannes Buder, zijn nieuwe album daar dan ook opnam, mag niet verbazen. 'The Malta Sessions' is de toepasselijke titel die de schijf mee heeft gekregen. Sessies die met 'Zejtun' op nogal redelijk weerbarstige wijze aanvangen. Houtkamp perst grillige noten uit zijn tenorsax en Buder beperkt zich tot wilde grepen. Het zet de toon voor een zeer experimentele, verrassende set, waarin vooral opvalt hoe goed de twee musici bij elkaar passen en hoe goed de combinatie spanning weet te creëren. Houtkamp verruilt daarbij zijn tenorsax regelmatig voor de klarinet om zo het duet een andere invulling te geven. Buder beperkt zich weliswaar tot zijn gitaar, maar zoekt de grenzen van het instrument zodanig op dat het regelmatig lijkt of we eerder met een machine, een cirkelzaag of percussie te maken hebben.
En over de klarinet gesproken: zelden zulke buitenissige klanken van dit instrument gehoord als in 'Dingli'. Houtkamp kwettert hier opgewonden, als een nieuwsgierige vogel die voor het eerst over de rand van zijn nest kijkt. Maar ook Buder draagt hier een belangrijke steen bij door percussie-achtige klanken uit zijn gitaar te toveren. 'Mqabba' en 'Fgura' kennen een geheel andere sfeer. Echoënde gitaaraanslagen vormen het decor voor intens spel van Houtkamp op tenorsax. Fragiel en met een gruizige ondertoon, waarbij het spel in 'Mqabba' Arabische invloeden verraadt en zo de multiculturele achtergrond van het eiland indrukwekkend verklankt. In 'Gzira' gaat het er weer zeer onstuimig aan toe. Buder legt een klanktapijt neer waarop het voor Houtkamp goed vertoeven is, terwijl 'Naxxar' als soundtrack voor een experimentele gangsterfilm zou kunnen dienen. Buder voert de spanning op met zijn wat vreemdsoortige, aan noise grenzende gitaaraanslagen, terwijl Houtkamp ons trakteert op de ene gillende uithaal na de andere.
We benoemden de ongewone kunsten van Buder reeds, maar als u nog een voorbeeld zoekt: beluister dan 'Cospicua', waarin deze gitarist wel heel ver gaat in het ombouwen van een gitaar tot een stuk slagwerk. Het laat eens te meer horen waar het dit duo om te doen is: muziek creëren waarbij de fantasie tot het uiterste wordt geprikkeld. Voor wie durft.
Concert
De eerste set vormde al een aangenaam eerste deel van de avond, die echt wel de muziek van Ellington eerde en er toepasselijk - want ook hij ging op zijn manier met zijn tijd mee - persoonlijke vindingrijkheid in verweefde. Hoe 'Bakiff' langs geraffineerde percussie van drummer Frank Rosaly en hoge klanken van pianist Oscar Jan Hoogland op de snaren onder de vleugel overgleed naar het volgende nummer liet al horen dat minstens een aantal van deze muzikanten hun sporen ook verdienen in de improvisatiescene. In dat tweede stuk, 'The Telecasters', was een eerste moment van impro weggelegd in een tintelende dialoog tussen trombonist Joost Buis en de drummer, wat via achtereenvolgens invallen van bas, klarinet en piano weer overging in een groepsgebeuren. Daarna bleven minder conventionele technieken spaarzaam aan bod komen, bijvoorbeeld in het bespelen van de pianosnaren als een soort harp in 'Zweet Zursday' of met beperkt gefiedel en geflurk op trombone en trompet in 'Take Love Easy'. 
In de tweede set kregen we meer van het vernuft van zowel Ellington als van de band van Eric Boeren. In 'Bliblip' uit de musical 'Jump For Joy' ging dat hand in hand met humor en leuke verschuivingen toen de zang overging in een duet met trompettist Jimmy Sernesky, die aan kwam lopen en weer wegrende tussen zijn aandelen in de partijen van de blazers. Daarna werd het genie van Ellington knap met eigen inventiviteit verweven via grillig pianospel van Oscar Jan Hoogland (die vaak met verbazend licht toucher speelde voor de extraverte vogel die hij is) in combinatie met netjes gezongen passie in 'A Flower Is A Lovesome Thing'. Sierlijke ballroomsfeer kreeg een grillige twist in 'Black & Tan', waarop grandeur en opgemerkte diepgang volgden bij 'Such Sweet Thunder', met onder meer zwierige percussie en indrukwekkend trompetspel met dempers, gecontroleerde free ook, altegaar - en daar plakten de drie jonge rietblazers samen met De Joode op werkelijk pakkende wijze 'Sonnet In Search Of A Moor' achteraan (waarmee net als via 'The Telecasters' de suite aan bod kwam die Ellington in 1957 schreef na een reeks concerten op het Shakespearefestival van Stratford in Ontario). 
Maar beluister dit concert en je begrijpt waarom er tijdens een eerder concert in Frankrijk flessen naar de band werden gegooid, zoals Peacock zich later herinnerde. De muziek van dit kwartet wortelt overduidelijk in de gospel, de rhythm-and-blues, de zwarte geschiedenis, maar dan natuurlijk niet op de harmonieuze wijze die de meeste luisteraars in 1964 gewend waren. Ayler en Cherry, hun toon is scherp, gruizig en uitbundig. De passie spat ervan af, maar ook de rauwheid, het onbestemde. Het begin van het tweede nummer 'Vibrations' spreekt wat dat betreft boekdelen. Geweldig hoe het duospel van de twee blazers zich hier ontvouwt, het doet haast pijn. En dan hoe Ayler de melodie vormt in de opening van 'Saints'. Onstuimig en met tomeloze energie, wat eveneens geldt voor het verdere verloop. Maar dat een deel van het publiek dit als vals beschouwde wekt evenmin verwondering.
