Concert
De klassieken - een bron van inspiratie
Flat Earth Society, woensdag 19 oktober 2016, De Singel, Antwerpen
György Ligeti, Francis Poulenc en Igor Stravinsky zijn nu niet direct componisten die je associeert met Flat Earth Society (FES), de Belgische bigband onder leiding van Peter Vermeersch. Toch is de link minder vergezocht dan aanvankelijk lijkt. Bovengenoemde componisten lieten zich immers reeds, net als dat FES nu doet, verregaand beïnvloeden door andere vormen van muziek dan louter de op dat moment geldende klassieken. Volksmuziek en jazz behoorden evengoed tot het repertoire.
Zo verraadt de naam van Poulencs 'Rapsodie Nègre' een link met donker Afrika. Dat donkere Afrika was tijdens de première van het stuk in 1917 bijzonder in trek en vormde voor menig kunstenaar een inspiratiebron en dus ook voor dit stuk, dat Poulenc als eerste compositie ook als echt af beschouwde. Het Afrikaanse gevoel is duidelijk hoorbaar en zeker in de versie van Flat Earth Society, door Vermeersch aangepast aan de instrumentatie van dit vijftien leden tellende orkest. Opmerkelijk is de tekst, ontleend aan de poëzie van ene Makoko Kangourou - duidelijk een verzinsel van Poulenc, want de tekst bestaat uit lettergrepen zonder betekenis. Reeds in 1917 baarde het opzien. Jeanne Bathori die tijdens de première de tekst moest zingen haakte op het laatste moment af, waarna Poulenc besloot het dan maar zelf te doen. Bij Flat Earth Society levert de tekst beduidend minder weerstand op, met verve brengen ze de nonsens.
Ook Ligeti liet zich, zeker in de jaren vijftig, beïnvloeden door andere stijlen dan de 'serieuze' muziek. Zo vinden we bij hem, mede beïnvloed door zijn grote voorbeeld Béla Bartók, invloeden van de Hongaarse volksmuziek terug. De vijf – van de elf – bagatellen voor piano, die samen onder de naam 'Musica Ricercata' bekend zijn en die Vermeersch bewerkte voor FES, laten dit goed horen. Het zijn levendige, ritmische stukken, waarin de typische melodieuze patronen van de volksmuziek duidelijk naar voren komen. Apart aan de stukken is dat het nummer staat voor het aantal noten waaruit het stuk bestaat. Startend bij de laatste, nr. 11, laat FES via nr. 6, 4, 2 en 1 horen hoe goed Ligeti in staat was om met steeds minder noten toch zeer boeiende muziek te schrijven.
Stravinksy's 'Ebony Concerto' staat eveneens op het program, de meest directe link met jazz vormend. Het stuk was besteld door bandleider Woody Herman en ging in Carnegie Hall in première op 25 maart 1946. De titel, zo liet Stravinsky duidelijk optekenen, sloeg niet op de klarinet die een hoofdrol heeft in deze compositie, maar eerder op de donkere Afrikaanse ziel, naar analogie van Poulenc dus. Hiermee uitte de componist zijn bewondering voor Art Tatum, Charlie Chistian en Charlie Parker. De première kwam niet zonder slag of stoot tot stand, want de bigband van Herman was duidelijk niet gewend aan het idioom van Stravinsky en vond het een wel heel lastig stuk. FES blijkt de compositie inmiddels een stuk minder lastig te vinden. Alsof Stravinsky het voor hen schreef, zo klinkt het! Bruisend en swingend in het Allegro moderato, bluesy en weemoedig in het Andante.
Het programma wordt aangevuld met een drietal composities van Vermeersch zelf, 'Marche Des Lames', 'Eggs & Ashes' en 'Miss Man’s Mist', waarin diezelfde verwevenheid van ernst en humor zit als in de hierboven genoemde klassieken. Stukken met veel vaart en dynamiek, kleurrijk en vol beeldende vergezichten.
Concert
Op twee fronten boeiend
An Evening with Louis Sclavis: CrissCrossEurope & Silk Quartet, vrijdag 14 oktober 2016, Paradox, Tilburg
CrissCrossEurope is een Europees project dat bestaat uit vijf jonge jazzmusici uit vijf verschillende landen. De filosofie achter dit project is de promotie en uitwisseling van jonge muzikanten en ze te laten kennismaken met onderlinge culturen. Ditmaal met klarinettist Louis Sclavis als mentor. De musici van CrissCrossEurope hebben zich in vijf dagen voorbereid om het muzikaal avontuur aan te gaan. Het gezelschap treedt nog op in Opderschmelz Dudelange in Luxemburg en trekt daarna langs andere podia in Europa. Deze editie van CrissCrossEurope bestaat uit pianist Pavel Morochovic (Slowakije), contrabassist Lorenz Heigenhuber (Duitsland), saxofonist Maxime Bender (Luxemburg), drummer Neil van der Drift (Nederland) en fluitist Jan Daelman (België).
In alle eigentijdse composities is de intense polyfonie het uitgangspunt voor avontuurlijk en fel solowerk. De uitdagende zoektocht naar muzikaal vernuft vindt zijn weg in vele gedaanten. Vrije of modern-klassieke composities, vol onverwachte wendingen, worden afgewisseld met een warmbloedige ballad, eindigend in romantische volksmuziek. Dit blijkt echter slechts een ingenieus uitgeschreven muzikaal fundament te zijn. Het vormt ook de basis voor vele solistische explosies. Daarbij doet niet alleen de Europese rasimprovisator Louis Sclavis zich gelden. Vooral saxofonist Maxime Bender improviseert zowel op tenor- als op sopraansax alsof zijn leven ervan afhangt. Het bewijst dat dit initiatief geen uit de hand gelopen oefensessie is, maar een optreden waarin lering en creatief vermaak hand in hand gaan.
Het Silk Quartet heeft recent het album 'Silk And Salt Melodies' uitgebracht. Aan Sclavis' befaamde Atlas Trio is de Iraanse percussionist Keyvan Chemirami toegevoegd. Het ensemble bestaat naast Sclavis uit gitarist Gilles Coronado, pianist Benjamin Moussay en de eerdergenoemde Chemirani. Deze percussionist is de toonzettende muzikant en voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor het oriëntaalse karakter van de muziek. Het technisch vermogen tot improviseren, volledig ten dienste van het muzikale resultaat, is om van te watertanden.
De toegevoegde waarde van de individuele instrumenten is groot, maar niet grotesk. Sclavis bespeelt naast de gewone klarinet de basklarinet als een volwaardig instrument. Soms bescheiden, haast introvert, maar ook heftig en percussief. Coronado speelt, ondanks zijn houterige motoriek, de gitaar met zeggingskracht. Moussay bestrijkt het gehele geluidspalet van de piano. Chemirami vormt in zijn eentje de ritmesectie. Zijn percussiekunsten zijn onophoudelijk, latent of prominent, aanwezig.
Dankzij de voortdurende drive naar vernieuwende melodieën ontstaat een oneindige atmosfeer van emoties, gevangen in een muzikale context. Melancholie, eenzaamheid en mysticiteit, afgezet tegen een zo nu en dan macaber en sinister muzikaal landschap, zijn de elementen die de muziek tot kunst verheffen.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Cd
Book Of Air - 'Vvolk' (Granvat, 2016)
Opname: 7 januari 2015
Van alle projecten die de broers Cools, Bert en Stijn, onder handen hebben (waaronder Hoera., Pudding oO en Merope) is Vvolk wellicht wel het meest bijzondere. Dit uit negentien (!) musici bestaande collectief, dat afgelopen zomer nog optrad op Jazz Middelheim, creëert met deze tweede editie van 'Book Of Air' wederom een zeer verdicht stuk muziek, bijna logisch met een ensemble van deze grootte. Het vormt het belangrijkste verschil met de eerste editie van de serie, die gespeeld werd door het uit vijf musici bestaande Fieldtone en die hier eveneens besproken is. Wat beide stukken kenmerkt, is dat ze klinken als een transparant geweven klanktapijt, waarbij het heerlijk wegdromen is. Alleen dan in het geval van Vvolk in overtreffende trap.
Thema in de beide stukken op deze editie is de natuur, of specifieker de seizoenen die geleidelijk in elkaar overlopen, echter in een zo laag tempo dat de veranderingen nauwelijks waarneembaar zijn. Ineens is het dan herfst beseffen we, de zomer lijkt nu toch echt voorbij. Welnu, zo klinkt de muziek in de beide stukken, 'Lente > Zomer' en 'Herfst > Winter'. In beide nummers is de sfeer van het einde duidelijk een andere dan in het begin, Vvolk weet die seizoenen in muziek prima te vangen, maar waar nu die overgang zit... geen idee. Ook bij herhaald luisteren blijft de omslag vaag, het is allemaal te subtiel en te onnadrukkelijk, net als in de natuur. De broers vatten het zelf als volgt samen:
Inspired by the slow tempo and invisible motion of nature;
how the seasons pace without sudden turns, slow and gentle.
Seemingly still, yet always in motion.
Maar intussen ligt hier wel een indrukwekkend werkstuk, dat prima past bij de tijd die komen gaat. Heerlijk wegdromen bij de kachel, terwijl buiten de herfst flink zijn best doet. We kunnen niet wachten. Extra leuk is dat ook dit album wederom zeer stijlvol is uitgevoerd en wordt geleverd - het is al bijna een traditie te noemen - in zo'n mooi bruin papieren zakje. Er is ook een mooie lp-versie verkrijgbaar.
Concert
Social Music swingt en prikkelt, streelt en ontroert
Teus Nobel Quintet, zaterdag 15 oktober 2016, Paradox, Tilburg
'Social Music' verwijst naar een legendarische uitspraak van Miles Davis en is tevens de titel van de nieuwe cd van het Teus Nobel. In Nobels trompetspel vind je soms herkenning van Davis' nalatenschap en bij het componeren zal hij zeker geïnspireerd zijn door het jazzicoon. En ik zou haast zeggen, hoe kan het anders - of: wie niet? Uitstekende inspiratiebron toch? Immers, Miles Davis was degene die in dat bewuste interview zei: "Take what you want and leave what you don't like." Hoe universeel is dat?
Teus Nobel heeft dit goed begrepen en maakte er samen met zijn kwintet iets heel eigens van. Overigens is 'Social Music' ontstaan uit een samenwerking tussen Nobel en producer/componist/gitarist Merlijn Verboom. Gaandeweg verzamelden ze muzikanten om zich heen die het project konden vervolmaken. Waar ze vervolgens heel goed in geslaagd zijn. Het swingt en prikkelt, maar streelt en ontroert in de meer beschouwende momenten.
Nobel blaast prachtige solo's. Gedempt, ongedempt, zoete melancholie op de flugelhorn. De veelzijdige toetsenspeler Alexander van Popta speelt gepassioneerd en sluit uitstekend aan bij de stijl die 'Social Music' uitademt; helder en verfrissend. Door gebruik van de nodige elektronische effecten kun je daar beeldend en eigentijds aan toevoegen. Het is een energieke gebeurtenis, dit concert, waar geen sprake is van overdaad. Lekker rauw soms, door stevig gitaarwerk van Verboom of opzwepende ritmes in de basis met bassist Jeroen Vierdag en drummer Yoran Vroom. Heel afwisselend. Al met al een avond waar veel moois te zien en te horen viel. Heel sociaal dus.
Klik hier voor foto's van dit concert door Donata van de Ven.
Cd
Michiel Braam - 'Gloomy Sunday' (BMC/BBB, 2016)
Opname: 9 december 2015
"Vrijheid, flexibiliteit en een afkeer van verveling" zijn volgens Nijmegenaar Braam de pilaren waar zijn oeuvre op steunt. In het verleden leverde dat al een indrukwekkende reeks releases en concerten op, met grote (Bik Bent Braam), middelgrote (Flex Bent Braam) en kleine bezettingen (eBraam, Trio BraamDeJoodeVatcher), maar het solowerk bleef ook een constante. Enkele jaren nadat Braam al een trioalbum uitbracht in samenwerking met het Hongaarse Budapest Music Center, wordt dat nu overgedaan met een opname van een soloperformance uit Boedapest van december 2015.
Als er iemand nog op zoek was naar een staalkaart van Braams kunnen, dan wordt die nu op zijn wenken bediend, want 'Gloomy Sunday', dat er tien stukken doorjaagt in minder dan drie kwartier, is een bijzonder fraaie demonstratie, waarvoor Braam begon met een onbeschreven blad en associatief beweegt tussen eigen naar andermans werk, dat soms naadloos in elkaar overloopt, en een aanpak die naargelang het materiaal kan wijzigen. Zo lijkt het in de met repetitieve patronen volgestouwde opener 'Opus Espresso' alsof Braam op de dool is in zijn eigen, zelfgecreëerde labyrint, met een ongemakkelijk, benauwend resultaat, maar elders hanteert hij een heel andere werkwijze.
Donderend gebeuk leidt in 'Q1' tot een voortdurend transformerende blues met klaterende zijsprongetjes en percussief geklieder à la Cecil Taylor. De binnendruppelende noten van 'Opus Walk' rennen vervolgens toonladders op en af, houden halt bij gezapige knipoogjes naar de jaren vijftig. Standards 'The Man I Love' (Gershwin) en 'Memories Of You' (Eubie Blake) krijgen uitvoeringen die voortdurend balanceren op de grens tussen deconstructie en onvoorwaardelijke loyaliteit. Ze worden als het ware gedemonteerd tot op de pure bouwstenen en vervolgens liefdevol en geblinddoekt in elkaar gestoken. Het resultaat is speels en spontaan, maar zoveel meer dan een gesjeesde vingeroefening.
Ook mooi om er een paar te zien terugkeren uit 'On The Move', zijn album met het prachtige Hybrid 10tet van een paar jaar geleden: 'Pit Stop Ball Ad' beweegt van hypnotiserende herhalingen naar ingetogen minimalisme en uiteindelijk weer terug naar een woest festijn voor springende vingers en stampende handen. Afsluiter 'Cuba, North Rhine Westphalia' trippelt dan weer theatraal over tangoterrein, maar dan voor strak gecoördineerde dansjes die nog moeten uitgevonden worden. Braam blijft testen, exploreren, zoeken naar nieuwe manieren van expressie. Excentriek, maar niet vergezocht.
Mooist van al, of toch het meest prangend, is de compositie waar het album zijn titel aan dankt. De klassieker uit de jaren dertig, toepasselijk Hongaars, werd sindsdien al in talloze versies uitgevoerd, waarbij vooral opvalt dat het vaak gebeurde door markante vrouwelijke artiesten, zoals Billie Holiday, Lydia Lunch, Iva Bittová en Diamanda Galás. Braam plaatste het met voorbedachten rade in zijn set (het was meteen ook de enige afwijking van zijn normale aanpak), als hommage aan een overleden student. Het werd meteen ook een geladen, maar bloedmooi en sereen moment, dat vervolgens oplost in het geheel van het concert.
Misschien nog even samenvatten voor zij die doorgaans snel doorspringen naar de laatste alinea van een recensie? 'Gloomy Sunday' is een verdomd goed album op de wip tussen compositie en improvisatie, met respect voor het verleden én een eigen persoonlijkheid die onophoudelijk uit de speakers spat.
Foto: Geert Vandepoele
Klik hier om een gedeelte te beluisteren van Michiel Braams soloconcert in Boedapest.
Concert
Een intiem muzikaal gebeuren
Philippe Lemm Trio, 12 oktober 2016, Cultuurschip Thor, Zwolle
Het New Yorkse Philippe Lemm Trio - Angelo Di Loreto op piano, Jeff Koch op bas, Philippe Lemm op drums - gaf in Zwolle een prachtig concert. Het werd een intiem muzikaal gebeuren in het bijna uitverkochte Cultuurschip Thor, waar het publiek vanaf de eerste pianoklanken op de punt van de stoel werd gezet, en daar voor en na de pauze niet meer vanaf kwam.
Ogen en oren gekluisterd aan het trio, dat met zeer vakkundig spel schitterende eigen arrangementen liet horen van onder andere 'Emily', 'Night And Day', 'E.S.P.' en zelfs een song van Bruce Springsteen en Kansas ('Dust In The Wind'). Oren en ogen, omdat het mooi was om te zien hoe er al spelend met elkaar werd gecommuniceerd.
Soms ontstonden de herkenbare thema's als 'bij toeval' uit (deels) geïmproviseerde intro's. Ze werden vervolgens in zeer frisse en eigenzinnige arrangementen in een nieuw daglicht gesteld.
Toen (snel herkenbaar) 'Let It Be' werd ingezet verwachtte ik, en ook een aantal anderen in het publiek, dat daarmee verfrissend zou worden uitgepakt. Dat gebeurde echter jammer genoeg niet. Het werd weliswaar heel mooi, maar bijna basaal gespeeld. Het trio vond het stuk in al zijn eenvoud een soort meditatief rustpunt binnen het overige repertoire. Het deed in elk geval geen afbreuk aan de mooie avond.
Was er dan geen enkel minpuntje? Och, als muzikant kan je het bijna nooit laten om te 'speuren' naar foutjes... Vooruit, een klein beetje zout op één slak dan: de bassist speelde in hogere posities af en toe een beetje onzuiver, hij intoneerde dan wat aan de lage kant. Maar de luisterpret werd er niet door gedrukt.
Op hun nieuwe cd 'New Amsterdam' (InOutside Music) is een zevental stukken uit het concert te beluisteren. Ik ben blij dat ik hem heb gekocht.
Klik hier voor foto's van dit concert door Maarten Jan Rieder.
Concert
Totale improvisatie, op alle fronten
Charles Gayle Trio, zondag 16 oktober 2016, Atelier il Sole in Cantina, Groningen
"Stellen jullie jezelf maar voor, ik ken jullie namen niet," sprak saxofonist Charles Gayle tijdens zijn korte optreden in de Groninger Cantina. Het tekende de houtje-touwtje sfeer waarin het recital tot stand was gekomen. Drummer Aleksandar Škorić had de oude rot (77) gewoon gemaild, die had toegestemd en het wekte dan ook geen verwondering dat het optreden bijna een uur later begon dan aangekondigd stond. Er was duidelijk niets gerepeteerd, alles ging op de oortjes en het concert bezat de charme van de totale improvisatie op alle fronten.
De mannen begonnen met een furieuze rit naar het onbekende, met relatief veel soloruimte en een min of meer toevallig einde. Voor zijn doen hield Skoric zich opvallend rustig. Dat Gayle ooit als tenorist is begonnen, hoor je terug in zijn altgeluid. Dat is eerder rauw dan romig. Dat verhinderde hem niet in het tweede stuk, een soort ballad, heel behoedzaam de hoge gestreken noten over te nemen van zijn (vaste) bassist Ksawery Wojcinski.
In een andere improvisatie bleef 'Well You Needn’t' de kop opsteken, maar dan gestript en verbouwd à la Gayle. Dat vertelde hij ook in het sermoen waarmee hij het recital beëindigde. "Hier in Europa wordt gedacht dat free jazz zonder vorm zou zijn. Dat is bij ons niet zo. Maar ach, op jullie manier is het ook goed," besloot de saxofonist.
Klik hier voor foto's van dit concert door Willem Schwertmann.
Cd / Jazztube
Vijay Iyer & Wadada Leo Smith - 'A Cosmic Rhythm With Each Stroke' (ECM, 2016)
Opname: oktober 2015
Pianist Vijay Iyer en trompettist Wadada Leo Smith kennen elkaar van de vijf jaar tussen 2005 en 2010 dat Iyer deel uitmaakte van Smith's Golden Quartet, met John Lindberg op bas en Shannon Jackson op drums. Nu hebben zij echter samen een album gemaakt, dat grotendeels bestaat uit een zevendelige suite, een hommage aan de in 1990 overleden Indiase beeldend kunstenaar Nasreen Mohammed. Haar abstracte schilderijen en poëtische dagboekfragmenten vormen voor beide musici een bron van inspiratie.
De suite als geheel, een opdracht van The Metropolitan Museum of Art ter gelegenheid van een solotentoonstelling met Mohammeds schilderijen eerder dit jaar, draagt de titel die ook aan het album is meegegeven, 'A Cosmic Rhythm With Each Stroke'. Die is ontleend, evenals de subtitels van het stuk, aan Mohammeds uitspraken in haar dagboeken.
De prachtige uitspraak van Mohammed, opgeschreven in 1968, is onverkort van toepassing op de muziek op deze cd: Labyrinths, lines among line – A mesh
Difficult to destroy
Yet one must
Walk
Nothing more
Out of chaos, form – silence.
Het labyrint als verbindend kenmerk, het is zo vreemd nog niet als beschrijving van deze muziek, die op sommige momenten ingetogen, bijna gewijd klikt. Vol berusting ook, alsof het wil zeggen: wat er ook gebeurd, het komt goed. Terwijl op andere momenten de stemming een geheel andere is. Rauw, ongericht, alsof ze nu écht de weg kwijt zijn in het muzikale labyrint en zich afvragen of het nog wel echt goed komt. Op die momenten hebben ze alleen elkaar ter oriëntatie, wat uiteindelijk overigens ook genoeg blijkt te zijn. Bijzonder beeldend is 'Uncut Emeralds'. Fluisterzacht, minutieus pianospel wordt hier doorsneden met gruizig en snerpend trompetspel. Ongenaakbaar en ruw, als een ongeslepen edelsteen.
De suite wordt geflankeerd door een compositie van Iyer, 'Passage' en van Smith, 'Marian Anderson', een hommage aan de gelijknamige in 1993 overleden contra-alt.
In de Jazztube hierboven zie en hoor je Vijay Iyer en Wadada Leo Smith tijdens de opnamesessies van dit album. Ze geven tekst en uitleg.
In deze aflevering heeft Dirk Roels gitarist Hans Van Oost te gast. Van Oost is een van de drukst bezette gitaristen van het land. Hij speelt onder meer mee op de recentste plaat van het Bart Defoort Quintet, 'Inner Waves', en op het nieuwe album 'Portraits Of Brazil' van zangeres Caroll Vanwelden. Van Oost speelt ook een stukje livemuziek in de studio en hij heeft een aantal verrassende jazzplaten meegenomen.
Onlangs stelde SCHNTZL zijn eerste full-cd voor op de labelnight van De Werf. Je hoort een reactie van pianist Hendrik Lasure en van drummer Casper Van de Velde en uiteraard ook muziek van dat nieuwe album.
Pianist Ivan Paduart wordt binnenkort 50 en heeft net een nieuw album uitgebracht samen met gitarist Quentin Dujardin. 'Catharsis' is uitgebracht op het Duitse label Mons Records en ook trompettist Bert Joris, bassist Richard Bona, mondharmonicaspeler Olivier Ker Ourio en drummer Manu Katché spelen mee.
Verder horen we nieuw werk van de gitaristen Karl Van Deun en Ruben Machtelinckx. Ooit waren ze meester en leerling, maar nu hebben ze een zeer evenwichtige duoplaat uit. 'Shapes' verscheen onlangs op El Negocito Records.
Concert
Rauwe bezieling, spetterende energie
Nystagmus / Ken Vandermark & Terrie Hessels, dinsdag 11 oktober 2016, Oorstof, DE Studio, Antwerpen
Twee duo's vanavond. Het onder de naam Nystagmus opererende duo bestaande uit Tom Malmendier en Farida Amadou en het duo Ken Vandermark – Terrie Hessels. De twee uit Luik afkomstige muzikanten Malmendier (slagwerk) en Amadou (elektrische bas) bewegen zich op het grensvlak van rock, noise en vrije improvisatie en creëren zo samen een flinke bak schijnbaar ongecoördineerde herrie. Schijnbaar, want voor wie goed luistert is er wel degelijk structuur te ontdekken. Beiden zetten om hun doel te bereiken hun instrumenten op redelijk onorthodoxe wijze in. Amadou heeft vrijwel continu de basgitaar op haar schoot liggen en bewerkt deze met strijkstok, metalen schaaltjes en allerlei andere toevallig aanwezige voorwerpen, zo de meest onheilspellende klanken aan haar instrument ontlenend. Ook Malmendier gebruikt een grote diversiteit aan percussie voor zijn geluidssculptuur. En er zijn weliswaar momenten waarop het er beheerst, zelfs introspectief aan toegaat, maar het geheel kenmerkt zich met name door wilde, rauwe en explosieve uitbarstingen van energie.
Dat geldt niet minder voor de set van Vandermark en Hessels. De twee kennen elkaar reeds geruime tijd van The Ex, waar Hessels deel van uitmaakt en zijn naam Terrie Ex aan ontleend en waar Vandermark regelmatig mee optrekt, en van het kwartet Lean Left, waar verder Paal Nilssen-Love en Andy Moor deel van uitmaken. En dan duurde het toch nog tot september 2014 voor ze voor het eerst samen als duo het podium deelden. Maar na deze avond kunnen we concluderen dat het goed is dat ze die stap hebben genomen; het optreden staat als een huis en de twee voelen elkaar prima aan. Waarbij gaandeweg duidelijk wordt dat Hessels de chaos en het experiment zoekt en Vandermark de structuur brengt.
Het start allemaal wat verkennend, met Vandermark op tenorsax en Hessels op gitaar, met één hand de hals bespelend. Na een eerste solomoment voor Hessels, waarbij hij met het uiteinde van de gitaarhals het parket van de zaal bewerkt, schakelt Vandermark over op klarinet, kwetterend in het hoog, terwijl Hessels zijn gitaar bespeelt met een trommelstok. Na een tweede solo van Hessels, met het vervreemdende geluid dat je krijgt als je met de hand om de gitaarhals naar boven en naar beneden beweegt, komt Vandermark met de baritonsax aanzetten. Het levert een alleszins explosieve en heftige passage op, die langzaam uitmondt in een verslavend ritme, een van de kenmerken van Vandermarks spel. Weinig saxofonisten in de vrije improvisatie kunnen zo heerlijk swingen als Vandermark. Én ingetogen spelen, want ook dat kan hij, horen we even later. Ingetogen en melodieus. Terwijl Hessels zijn gitaar bewerkt met een koffiemok en muziek weet te halen uit het schroefje waarmee zijn draagband aan zijn gitaar bevestigd zit. Vandermark schroeft het tempo op en terwijl Hessels zijn gitaarhals langs de marmeren schouw achter in de zaal haalt om zo een sferisch geluid te creëren, begeven de twee zich naar het einde. In de toegift mag Vandermark weer vonken op zijn tenorsax. Ongestructureerd, fel en met veel bezieling bevestigt dit duo nog een keer zijn bestaansrecht.
Klik hier voor foto's van dit concert door Geert Vandepoele.
Brain//Child is het resultaat van een ontmoeting tussen drie Belgische en twee Italiaanse musici aan het conservatorium van Amsterdam. Dit jonge internationale vijftal versierde in hun korte bestaan al een tournee en speelde op het podium van het Bimhuis. Hun eclectische muziek met jazz, rock en flarden impro klinkt verrassend fris en consistent.
De cd opent met een lange intro die overgaat in 'S.T.E.P.H.', dat de luisteraar richting begin jaren tachtig stuurt om snel drie decennia later te belanden. Op de cd prijken melodische composities, soundscapes en improvisaties. Het contrast hiertussen houdt het geheel gevarieerd. In een compositie als 'Between One And Two' leggen ze de lyriek bovenop een rocksound, terwijl het nummer in zijn naakte versie niet zou misstaan in een klassiek akoestische groep met piano. Maar hier draait het anders uit. 'Winding Way' bouwt middels een repetitief motiefje de spanning op, om die vervolgens los te laten, waarna gitarist Artan Buleshkaj het nummer een melodische landing bezorgt.
Buleshkaj vestigde snel naam in het bruisende Gentse circuit, maar een verblijf in de Nederlandse hoofdstad gaf zijn creativiteit nieuwe input. Daan Demeyer laat zijn Fender Rhodes ergens klinken tussen de Wurlitzer van Bram Weijters bij Zygomatic en de doos van Pandora van Jozef Dumoulin. Bassist Alessandro Fongaro houdt met zijn bas plus electronics alles brandend actueel. Hij laat ook graag enige bommetjes op de juiste plaatsen exploderen. Een met veel plezier drummende Raf Vertessen weet wanneer een versnelling hoger gegaan kan worden, maar drumt ook met veel nuance. De verrassend sterke saxofonist Nicolò Ricci zet de muziek naar zijn hand met een meer dan ferme sound op zijn instrument.
De kwaliteit die deze groep zo boeiend maakt, is het respect voor het verleden en de drang om te vernieuwen en de huidige tijdsgeest in klank te vatten. Ook te vertalen als: even achterom kijken en - als iedereen blijkt mee te zijn - het gashendel eens ferm opendraaien. Geen vernieuwing zonder traditie, geen traditie zonder vernieuwing. Brain//Child... is het rock, jazz of noise? Who cares? De drie Belgen en twee Italianen maakten met deze cd de irrelevantie van het hokjesdenken duidelijk en zouden wel eens nieuw volk richting de jazz kunnen lokken.
Deze recensie verschijnt eveneens op Jazz'Halo.
Klik hier om te luisteren naar twee tracks van dit album: 'S.T.E.P.H.' en 'Wetty Sprinter'.
Concert
Eentonigheid door overdosis noten
Stickmen, woensdag 12 oktober 2016, Paradox, Tilburg
Naast jazz en improvisatie biedt het podium Paradox ook ruimte voor andere stijlen. Aan de groep Stickmen kleeft het stigma van progressieve rock. Dit subgenre van de rock heeft door de toevoeging van psychedelica en symfonische elementen een aureool van verhoogde kunstzinnigheid trachten te ontwikkelen. Het ontstaan van punk wordt gezien als een reactie op dit genre. Stickmen wordt gevormd door de Amerikaanse bassist Tony Levin en drummer Pat Mastelotto. De ritmesectie van de legendarische progressieve band King Crimson, aangevuld met gitarist Marcus Reuter. Levin wordt door insiders neergezet als een van de meest invloedrijke bassisten ter wereld. Mastelotto is een van de meest gevraagde drummers in de progressieve rockscene. Gitarist Reuter staat bekend om zijn unieke touch-guitar-style. Bijna onnodig te vermelden dat de zaal gevuld is met fans van King Crimson en van de virtuoos op de Chapman-stick. De technische beheersing van het bespelen van beide onorthodoxe snaarinstrumenten zijn opvallend genoeg vooral een lust voor het oog.
De Chapman-stick is gebouwd om op te 'tappen'. De noten worden geproduceerd door met de vingertoppen de snaren tegen het fretbord/de frets te tikken (de hammer-on-techniek). Het twaalfsnarig instrument kan op deze manier met twee handen bespeeld worden, waardoor de muzikant zowel bas- als melodielijnen kan produceren. Om deze techniek van bespelen mogelijk te maken, wordt de hals van het instrument volledig vlak gehouden, in vergelijking met de kleine bolling in de hals van (bas)gitaren. De techniek van Marcus Reuter sluit hierop aan. Zijn gitaar oogt conventioneler, is achtsnarig en wordt via een subtiele aanraking door beide handen met name op de hals bespeeld. De drumkit van Pat Mastelotto bestaat naast bekkens, drums en stokken uit veel elektronica, waaronder een sampler.
De muzikale impact heeft veel weg van een groteske en constante maalstroom van erupties. Het trio heeft de mogelijkheid te putten uit een rijk arsenaal aan muziek. Zo komt er muziek langs afkomstig van meerdere albums van Stickmen, waaronder het nieuwste, 'Prog Noir'. Maar als vanzelfsprekend ook veel King Crimson-materiaal en zelfs een onbekende compositie van Mike Oldfield. Desondanks laten al deze stukken vaak een gestaag ingezette strakke beat en een veelvoud aan gespeelde noten horen. Het voelt dan aan als onontwarbare kluwen van muzikaliteit. Door de geluidsmix is nauwelijks onderscheid tussen de gespeelde passages van beide 'gitaristen' hoorbaar. De hoogdravende, eclectisch samenvallende notenbrij wordt bij vlagen onderbroken door composities met meer vernuft, ruimte en afwisseling. Dit komt direct ten goede aan de vereiste muzikale spanning en hierdoor neemt ook het verrassingseffect toe. Niet zelden winnen in deze stukken de virtuoze baspartijen van de Chapman-stick aan belang. De paradoxale conclusie is echter dat een overdosis aan noten leidt tot eentonigheid.
Klik hier voor foto's van dit concert door Louis Obbens.
Met Jos 'The Jazzman' Knaepen is een warm en aangenaam mens en collega-fotograaf van het toneel van het leven voorgoed heengegaan. Vele concerten en festivals hebben we in elkaars gezelschap verkeerd. Een professional, die als het ware één was met zijn camera en zijn voorkeur voor het analoge tijdperk niet onder stoelen of banken stak - de digitale fotografie heeft hij nooit écht omarmt. Ook de toename van het aantal fotografen op festivals stoorde hem soms. Van het 'mitrailleren' van fotografen moest hij niets weten.
Uitgesproken was ook zijn verhouding/mening als het ging om de hedendaagse jazzstromingen. Jos bleef altijd zijn voorliefde voor melodie, harmonie en ritme trouw. Als die elementen aanwezig waren in een concert, was hij in zijn element. Vaak hebben we daar samen over gediscussieerd, omdat onze meningen uiteenliepen, maar altijd in vriendschap.
Respect was er wederzijds voor elkaars fotoresultaten. Altijd keek ik met belangstelling en waardering naar zijn foto's in Jazzmozaïek of in zijn fotoboeken 'Jazz in Belgium' (2003) en 'Jazz Masters' (2010) en ook herinner ik me anderzijds zijn waardering voor mijn boek 'Jazzportretten', toen hij dat inzag op een terras tijdens een editie van Gent Jazz.
Jos, ik heb je gewaardeerd als mens en als fotograaf. Je laat een belangrijk fotoarchief na, waarvan we zeker nog zullen vernemen. Ik kijk nu al met belangstelling uit naar de nieuwe editie van het tijdschrift Jazzmozaïek, jouw platform bij uitstek. Daarin zal men jou de eer geven die je toekomt! Sterkte wens ik je partner Greet, je drie kinderen en de familie.
Cd
HOT Het Orgel Trio – 'Bird & Beyond' (LopLop, 2016)
Opname: 14-15 juni 2016
Of dacht je soms niet dat Parker het prachtig had gevonden, zo'n 'Red Cross' dat zwaar en plechtig uit het grote Marcussenorgel van de Utrechtse Nicolaïkerk komt galmen en zes seconden blijft uitzweven? Zeker weten.
In de Nederlandse improvisatiemuziek is de combinatie kerkorgel-saxofoon niet nieuw. Alan Laurillard, Gijs Hendriks en Jasper van 't Hof hebben zich aan de combinatie gewaagd en de resultaten, behoorlijk vrij of meer traditioneel, waren de moeite waard.
Steven Kamperman (klarinetten), Dion Nijland (contrabas) en Berry van Berkum (de orgelpartner van Hendriks) hebben de koppen bij elkaar gestoken en daar kwam Het Orgel Trio uit, HOT. Voor 'Bird & Beyond' grasduinden ze in het oeuvre van de boppionier en vonden daar, dat zal niet verbazen, ruimschoots voldoende materiaal om te 'omcomponeren'. Zo had het trio aan het canonieke piano-plus-bas intro van 'Star Eyes' voldoende om er 'Stars & Eyes' van te maken, heel andere koek. Van Berkum soleert hier in de klassieke orgeltraditie – het kerkorgel is het enige instrument dat eeuwenlang koppig is blijven improviseren. Het resultaat van Kampermans bemoeienis met 'Scrapple From The Apple' klinkt alsof de letters en woorden van een Scrabblespel door elkaar zijn geraakt. En ook hier weer: die goddelijke galm.
Uiteraard worden de orkestrale kwaliteiten van het orgel ook ingezet: in het verbouwde 'Yardbird Suite' (een van de allereerste composities van Parker) blijkt het orgel goed te mengen met de klarinet. Ik denk ook dat het Van Berkum is die in 'Marmaduke' mee zit te scatten met zijn eigen solo.
Het slotstuk 'Otinro', een werk van de organist, biedt uitzicht op de wereld voorbij Parker. Het is een enerverend soort soundscape geworden, die mede in beweging blijft door de onverstoorbare bas van Dion Nijland.
Niet onvermeld mogen de vlekkeloze registratie en mix van Alex Geurink blijven. Het lijkt me geen sinecure, deze incongruerende instrumenten er goed op te krijgen.
Op de website van Het Orgel Trio kun je muziek van dit album beluisteren.
"De October Meeting. Hoe deze te beschrijven? Deze rijkelijk gedekte dis, deze copieuze maaltijd. Deze getuigenis van muzikale overvloed. Uitgangspunt dit jaar was het presenteren van de nieuwe generatie musici die op dit moment de toon zetten in Nederland en de ons omringende landen binnen de geïmproviseerde muziek en de avant-garde jazz. Uit Nederland afkomstig of hier langer of korter verblijvend. Leeftijd rond de 30 jaar. 22 musici werden gevraagd deel te nemen aan deze door het Bimhuis en het Fonds Podium Kunsten georganiseerde treffen."
Op vrijdag 7, zaterdag 8 en zondag 9 oktober zag Ben Taffijn diverse muzikale formaties met deze muzikanten in het kader van de October Meeting in het Bimhuis. "Een groots feest dat wederom aantoont hoe belangrijk een goede infrastructuur is voor deze avontuurlijke scene."
Concert
Een prijsbeest van formaat
Bruno Vansina Orchestra, zaterdag 8 oktober 2016, Lokerse Jazzklub, Lokeren
Als kort na een concert mensen via sociale media spontaan hun waardering voor een groep laten blijken, dan moet er iets bijzonders gebeurd zijn. Het Bruno Vansina Orchestra in de Lokerse Jazzklub was dan ook zo een concert waar alles in de juiste plooi viel: een meer dan goed gevulde club, een orkest dat hongerig was om in een deels vernieuwde bezetting aan de slag te gaan en een minimale geluidsversterking, waardoor de muziek een bijna fysieke impact kreeg.
Leider van de groep Bruno Vansina vertelde dat arrangeren voor blazers niet zijn ding is. Kan goed zijn, maar de saxofonist heeft dan wel een neus voor arrangeurs die het orkest kunnen laten klinken zoals hij het wil. Een aantal nummers werden gearrangeerd door trombonist Dree Peremans, dit concert als instrumentalist vervangen door Frederik Heirman. De jonge Franse trompettist Thomas Mayade nam het andere deel van de arrangementen voor zijn rekening. De arrangementen lieten de solisten schitteren en zorgden voor verschillende lagen in de muziek, die vol drama en variatie zat. Het klonk dan ook als filmmuziek, maar dan zonder de stroperige bijklank die er soms inherent deel van uitmaakt.
Hoogtepunten? Te veel om op te noemen. 'Bike Inspiration' bood ruimte aan het klaterende pianospel van Christian Mendoza. 'Cash Proof' bleek na een zijdelingse aanval van gitarist Benjamin Sauzereau nog steeds overeind te staan, dus crash proof. In het eerste nummer van set twee ging Vansina op alt snoeihard tekeer, om helemaal op het einde in een fractie van een seconde het volume naar fluisterzacht te laten zakken. Timing is ook een gave.
De blazers haalden hun tweede instrument naar boven voor een melancholisch motiefje, dat ze brachten met milde ironie. Steven Delannoye switchte naar basklarinet, Vansina hanteerde de dwarsfluit, wat Stefan Bracaval toeliet de basfluit te gebruiken, Thomas Mayade speelde bugel en enkel Federik Heirman bleef trouw aan zijn gewone trombone. Het motiefje, of eerder oorwurm, bleek 'Le Bip' van de eigenzinnige Magic Malik te zijn.
Achter al dat blazersgeweld zaten de andere musici wat verscholen. Het podium in de Lokerse Jazzklub is nu eenmaal niet een van de grootste. Nauwelijks zichtbaar, maar wel aanwezig was de twee-eenheid van de trommels en ander slagtuig: Teun Verbruggen en Kobe Proesmans. Ze gaven het orkest de nodige stuwkracht en extra klankkleur. Bassist Christophe Devisscher bleek een ankerpunt in de woelige mouvementen van anderen. In 'Stratocluster' liet hij trouwens de knappe doorlopende baslijn horen waarop het nummer dreef. 'Fiesta Festivo' sloot het concert op feestelijke wijze af. Er volgde nog een bis, letterlijk. Door het openingsnummer van het concert 'Blauwklauw' te hernemen, werd de cirkel rondgemaakt. De aanzwellende blazers klonken nog langoureuzer dan 100 minuten voordien.
Het Bruno Vansina Orchestra als tentet, meer volk hebben ze niet nodig om een blijvende indruk na te laten. Een prijsbeest van formaat!
Deze aflevering van Jazz Rules, uitgezonden vanuit het Jazz Centrum Vlaanderen, staat geheel in teken van de 25ste sterfdag van Miles Davis.
Presentator Dirk Roels ontvangt toetsenist Fulco Ottervanger (o.a. De Beren Gieren), saxofonist en fluitist Nathan Daems (o.a. Black Flower), trompettiste Marie Anne Standaert (o.a. Misstriohso) en Frederik Goossens (Conservatorium Gent).
Het trio speelt verschillende stukken livemuziek naar de geest van Miles Davis en er wordt gepraat over zijn nalatenschap. Alle drie de muzikanten hebben het ook over hun favoriete Miles-periode en favoriete platen van Miles. Tevens met de laatste aflevering van de reeks #25Miles.
Cd / Jazztube
Jasper van 't Hof 1/4tet - 'No Hard Shoulder' (Very Open Jazz Records, 2016)
Pianist Jasper van 't Hof heeft na een lange periode van zo'n twintig jaar weer een Nederlands kwartet. Speciaal voor deze groep componeerde hij een aantal composities, die nu zijn uitgebracht op de cd 'No Hard Shoulder'.
Van 't Hof houdt niet van ingewikkelde thema's. Zijn composities zijn ook op dit album heel open en transparant van aard. Heldere en lyrische melodielijnen worden fraai afgewisseld met ritmisch vernuftige motieven. Opvallend is hierbij de typisch Van 't Hof-stijl op enkele stukken, waarbij hij met de linkerhand een motief speelt met ritmische accenten, waar hij met de rechterhand geheel onafhankelijk op improviseert. Deze razend moeilijke linker-en-rechterhand-onafhankelijkheid beheerst Van 't Hof als geen ander. Daarnaast zijn de akkoorden die hij speelt vaak pakkend en to the point. Hij is wat dat betreft ook wel een soort pianisten-pianist. Onder collega's wordt hij vaak geprezen om zijn knappe techniek en fysiek sterk spel.
De musici die hij heeft samengebracht op deze cd passen perfect in deze open stijl. Saxofonist Dick de Graaf, die in de jaren negentig eerder te horen is geweest op de cd 'Get Down' van Van 't Hof, heeft een volle rijpe lyrische toon. Drummer Jamie Peet drumt het geheel niet dicht. Hij heeft een speelse open stijl en plaatst vaak mooie tegenaccenten en roffels bij de motieven die Van 't Hof speelt. Bassist Stefan Lievestro verbindt het geheel knap op zijn eigen ritmisch sterke wijze; zijn spel is puntig en basaal tegelijkertijd.
Het is een interactief gebeuren; alle vier de musici hebben een volstrekt gelijkwaardige positie en inbreng, waarbij goed naar elkaar geluisterd wordt. Als luisteraar word je meegenomen door de dynamiek die ter plekke is ontstaan tijdens het spelen. Het klinkt fris en pakkend.
Dit maakt dat Van 't Hof, die in zijn rijke loopbaan met vele grootheden van over de hele wereld heeft gespeeld, met 'No Hard Shoulder' er bijzonder goed in is geslaagd om aan te tonen waar het in de jazz en geïmproviseerde muziek om draait: authentieke muziek maken die in het moment is ontstaan vanuit het spelen zelf, op basis van pakkende en heldere composities. Door een sterke balans tussen de ruimte, harmonieën en dynamiek die zich tijdens het spelen aandienen, weet de pianist de essentie in de meest muzikale zin te raken. Dit maakt het geheel tijdloos. Na een carrière van bijna vijftig jaar weet Van 't Hof oorspronkelijk en inspirerend te blijven klinken, zoals het een grootmeester betaamd. Dat zegt eigenlijk genoeg.
In de Jazztube hierboven zie je een uitvoering van het titelnummer 'No Hard Shoulder' door het Jasper van 't Hof 1/4tet, zoals uitgezonden op 13 maart 2016 vanuit het Bimhuis in het VPRO-programma Vrije Geluiden. Hier met Frans van der Hoeven op bas.
Concert
Groovend de hemel in
Jeroen van Helsdingen Trio, donderdag 4 oktober 2016, De Smederij, Groningen
Wat zou er gebeuren wanneer een van de leden van het Jeroen van Helsdingen Trio echt uit de bocht vliegt? Even met zijn gedachten bij de komende kosmische catastrofe verwijlt, zich vergist en pardoes in een zwart gat kukelt? Zou het combo dan uiteenspatten, gelijk een deeltjesversneller waar een deeltje baldadig in een lus terechtkomt, waardoor zijn energieniveau exponentieel stijgt? Want dit trio werkt als een verfijnd mechanisme, alles verloopt volgens het vastgestelde en erin gestampte protocol.
Enerzijds levert dat fascinerende, als een gekke goof groovende muziek op. Van de andere kant mis je hier het avontuur. Er wordt betrekkelijk weinig geïmproviseerd – in dat opzicht staat Van Helsdingens muziek dichter bij smooth jazz, dichter bij rock. De kenner naast me vond het gespeelde te optimistisch, te religieus: alles gaat maar omhoog en omhoog. Zelf zat ik meer te denken aan een soundtrack voor een romantische thriller, die zich om en om in Buitenveldert en aan de Zuidas afspeelt.
Of het geboden beklijft hangt sterk af van de kracht van het melodische materiaal. En die bleek in De Smederij wisselend. Doch in zijn soort was het optreden zeker geslaagd. En: is toetsenspeler (nooit toetsenist zeggen) Van Helsdingen ambidexter? Hij leek met zijn linkerhand even makkelijk melodietjes te spelen als met zijn rechter. Wie wegloopt met Joe Zawinul en Herbie Hancock zou eens binnen moeten lopen bij een concert van Jeroen van Helsdingen.
Cd / Concert
Harmen Fraanje / Malik Mezzadri / Brice Soniano / Toma Gouband - 'Nyamaropa' (Astropi, 2016)
Opname: 22 augustus 2016 Harmen Fraanje / Malik Mezzadri / Brice Soniano / Toma Gouband, vrijdag 30 september 2016, Paradox, Tilburg
In 1998 ontmoeten bassist Brice Soniano en slagwerker Toma Gouband elkaar voor het eerst op het jazzfestival van Toulouse. Ze blijken onder andere een voorliefde voor de muziek van de Baka-pygmeeën uit Kameroen te delen, middels een cd met veldopnamen gemaakt door Simha Arom in de zeventiger jaren. Als Soniano een paar jaar later pianist Harmen Fraanje ontmoet bij zijn leraar Hein van de Geyn, besluiten de drie een trio op te richten. 'Par4Chemins' ziet het licht, in 2006 gevolgd door '1RDR'. Door de komst van fluitist Malik Mezzadri is het trio inmiddels een kwartet geworden. En nu, tien jaar later, is er een nieuw album verschenen: 'Nyamaropa'. Gebleven is die voorliefde voor de Baka-pygmeeën, die ook op deze cd weer een belangrijke rol spelen.
De meest directe link met deze Afrikaanse stam wordt gevormd door 'Healing Ritual For An Infant'. Het betreft hier veldopnamen die Soniano in 2006 maakte tijdens een reis met Gouband naar Kameroen, enige maanden na de opnames voor '1RDR'. Het zijn bijzondere opnamen, ruw en aangrijpend. Het belang van dit ritueel kan je als luisteraar onmogelijk ontgaan. De rest van het album bestaat uit stukken die min of meer geïnspireerd zijn door het Afrikaanse gevoel. In 'Akon Etye' doet het viertal een poging om met ritmisch a-capella gezang dicht bij de liederen van de Baka te komen. Het mist de spanning en de extase, maar is het is zonder meer een originele poging van Soniano en we kunnen ons voorstellen dat het hem raakte om te merken dat, toen hij het stuk in 2006 bij de Baka zong, de plaatselijke bevolking zich het stuk eigen maakte. Ook de traditionele Shona-melodie 'Nyamoropa' wordt aantrekkelijk gebracht. Vooral het samenspel tussen Mezzadri en Fraanje is hier de moeite waard en Mezzadri's zang, half door zijn fluit, geeft het stuk een exotisch trekje.
De kracht van dit album ligt in de verstilling, vol ingetogen, bijna breekbare momenten. Dit kwartet zoekt met succes de nuance. Opzienbarend is het allemaal niet wat hier gebeurt, maar het komt wel over. Met dank aan de musici, die prima met dit idioom overweg kunnen. Vermeldenswaard is de rol van Gouband, die vooral stenen bespeelt, een zogenoemde lithofoon. Hij heeft ze liggen op zijn snaredrum en op één bekken, waardoor de klank resoneert op zijn drumstel. Een drumstel dat hij verder bespeelt met takken, in plaats van met stokken. Het levert een wonderlijk klankbeeld.
Over het concert dat de release van deze cd begeleidt kunnen we maar beter kort zijn. Van de ingetogen spanning op de plaat blijft in Paradox vrijwel niets overeind. Goed, de thema's komen aan bod, maar worden veel te lang, tot vervelens toe opgerekt en aangedikt met nutteloze solo's. De reden hiervoor blijft een raadsel. Waarom niet gewoon de nummers van de cd gespeeld in een set van ruim een uur zonder pauze? Nu neemt het kwartet twee keer een uur de tijd en bereikt het het tegendeel van wat het wil. De subtiliteit van het album wordt zo vakkundig om zeep geholpen door een overdaad aan enthousiasme. Gelukkig hebben we de cd.
Klik hier voor foto's van dit concert door Donata van de Ven.
Concert
Lex Jasper is helemaal terug!
zondag 2 oktober 2016, Theater de Winsinghhof, Roden
Na zijn auto-ongelukken in 2001 en 2002 was het veertien jaar akelig stil rond de Groninger pianist Lex Jasper (67). Maar op pure wilskracht en met veel steun van zijn omgeving krabbelde hij weer overeind – voor het hele verhaal verwijs ik, prekend voor eigen parochie, naar het meest recente nummer van Doctor Jazz Magazine.
Zondag 2 oktober begon hij aan deel II van zijn carrière in een al maanden uitverkocht Theater De Winsinghhof. Jasper is nooit een groot vernieuwer geweest, eerder een in de geest van Oscar Peterson en Bill Evans voortswingende vakman, maar dan zonder de cholerische uitbarstingen van notenbraakzucht van die eerste.
Met zijn ingetogen spel komt hij soms gevaarlijk dichtbij het cocktail-gepingel van een Charlie Kuntz of een Tom Erich. Wat hem van deze brave borsten onderscheidt zijn zijn ingehouden swing, zijn feilloze timing, zijn verfijnd toucher (nog steeds!) en de manier waarop hij een deugdelijk afgekloven standard als 'Exactly Like You' een nieuwe twist geeft. In dat nummer leek hij een hoffelijke buiging naar Erroll Garner en diens luie timing te maken. Heel smaakvol allemaal. Zijn solostuk 'Danny Boy' ging naadloos over in het 'Grönnens Laid'. In één stap van Londonderry naar de Martinistad. Jasper biedt geen weidse vergezichten, hij voert je niet naar peilloze afgronden, maar organiseert intieme rondritten door evergreens en een enkele eigen compositie.
Ook in 'Just Friends' bleek dat Lex Jasper alles terug heeft: zo'n lullige aanrijding kan je kennelijk helemaal stuk maken, geestelijk en lichamelijk, maar de swing laat zich niet zomaar van de weg drukken. Drummer Frits Landesbergen speelde hier een melodieuze solo met de vegertjes. Het trio (met bassist Erdwin Corzilius) werkte zo hecht alsof er geen hiaat van anderhalf decennium was geweest.
De toegift was, heel toepasselijk, 'Happy Days Are Here Again' – ook de titel van de nieuwe cd van het trio. Toen de zaallichten weer aangingen hoopte iedereen dat die rare tranen inmiddels opgedroogd waren.
Cd
Manolo Cabras Quartet - 'Melys In Diotta' (El Negocito, 2016)
Opname: 7-8 mei 2016
Contrabassist Manolo Cabras heeft na vier jaar opnieuw een eigen album uit: 'Melys In Diotta'. Cabras is heel actief als sideman en nam daarom zijn tijd om te schuren en te schaven aan de composities en om de nummers voldoende in te spelen. Een goede keuze, want het is een frisse en volwassen cd geworden, vol melancholie, lyriek, rustige schoonheid, impro en hier en daar een beetje swing.
Cabras heeft zich omringd met dé trompettist van het moment, wonderkind Jean-Paul Estiévenart. Op piano speelt de verbluffende Nicola Andrioli, destijds opgevist door gitarist Philip Catherine en nu ook volop in de belangstelling met onder anderen Steven Delannoye, Barbara Wiernik en Lorenzo Di Maio. Drummer van dienst is goede vriend en compagnon de route, Marek Patrman.
Stuk voor stuk mannen die passen bij datgene wat Cabras voor ogen had: spelen om te voelen en af toe zelfs om te vliegen. En gevlogen wordt er in 'E.S.D.A.', een uptempo nummer waarin Estiévenart en Andrioli de stevige ritmesectie constant in hun nek voelen. 'Uncle Stevie' is een subtiele knipoog naar bassist Steve Swallow, een van de belangrijkste inspiratiebronnen in de composities van Cabras.
'Melys In Diotta' is meteen het 50ste album op het Gentse El Negocito Records. Een mooi jubileumcadeau!
Concert
Knappe arrangementen, rijke harmonieën en een mooi vol geluid
Three Horns And A Bass, zaterdag 1 oktober 2016, The Hub Eindhoven for Expats, Eindhoven
Met hun concert in The Hub breidde Paul van Kemenade een Nederlands slot aan een weekje toeren in Zuid-Afrika met zijn band Three Horns And A Bass. Voertaal in de nieuwe locatie die stichting Axesjazzpower af en toe gebruikt is het Engels, zowel in de zaal als bij de aankondigingen. En de expats, het thuispubliek en de twee opgedaagde Belgen zagen dat het goed was.
Van Kemenade voelt zich blijkbaar thuis in onvolledige bezettingen. In het Podium Trio krijgen twee blazers een gitarist als ritmesectie. Zijn trio met Aki Takase heeft wel drums, maar geen bas. Dit kwartet heeft dan weer drie blazers, die het moeten stellen met een eenzame bas als ritmesectie. Het doet een componist anders denken en een muzikant anders spelen.
Three Horns And A Bass brengt hun nummers met knappe arrangementen, rijke harmonieën en een mooi vol geluid. Door het ontbreken van de drums en de rijke klank, met veel ruimte voor de drie blazers, komt de muziek soms over als kamerjazz. In 'Freeze' klonken ze als een mini Metropole Orkest, het orkest voor wie het nummer oorspronkelijk geschreven werd. De drie blazers begonnen hier zonder bas, waarna vervolgd werd met een solo op trompet en vervolgens trombone, enkel ondersteund door bas. Met dit soort handige ideetjes kreeg het concert veel variatie. In 'Mind The Gap' zat een speels stop-and-go-patroon en klonk er iets Zuid-Afrikaans door. Ook in de intro van 'Cool Man, Coleman' zat iets Zuid-Afrikaans verstopt.
In 'Cosmo' – een medium ballad met een geut Ellingtonia – klonk Paul van Kemenade als een verre achterneef van Johnny Hodges. De bugel van Angelo Verploegen en trombone van Louk Boudesteijn zorgden voor een mooie zachte sound, die mooi contrasteerde met de alt van de leider van de groep. Aan Wiro Mahieu de ondankbare taak om ritmesectie te spelen. Hoewel, zo ondankbaar was dit ook niet. Zonder drums en piano kwamen zijn baslijnen meer op de voorgrond en zorgde hij voor een vierde stem in het geheel.
Met 'Soul l’Afrique', dat Van Kemenade 22 jaar geleden componeerde, werden twee gebalde en muzikaal rijke sets afgesloten. De vuurdoop van de nieuwe locatie voor Axesjazzpower was een feit. Het publiek kreeg nog maar eens de bevestiging dat gevestigde waarde Paul Van Kemenade het na al die jaren nog steeds fris en speels weet te houden.
Cd / Jazztube
LAMA + Joachim Badenhorst – 'The Elephant’s Journey' (Clean Feed, 2015)
Een fraai voorbeeld van hoe flexibel en fris de moderne Europese jazz kan zijn. Was debuutalbum 'Oneiros' al een prima visitekaartje en vervolg 'Lamaçal' met gast Chris Speed de nog straffere tweede, dan gaat het trio met nieuwe gast Joachim Badenhorst nog een stapje verder, met een even zelfzekere als gevarieerde en vernuftige plaat.
De band werd in 2008 opgericht door de in Rotterdam gevestigde Portugese bassist Gonçalo Almeida, die in trompettiste Susana Santos Silva (niet zo lang geleden nog in de weer met De Beren Gieren) en drummer Greg Smith gelijkgezinden vond om de zone tussen traditie en experiment te verkennen. Dat gebeurde vanaf dag 1 met behulp van elektronica, loops, allerhande effecten en invloeden uit minder evidente uithoeken. Het resultaat is steeds opnieuw een hybride, elektroakoestische tussenvorm die vaak lyrisch aanvoelt, maar ook mysterieus, dromerig en filmisch, zonder aan prikkeling in te boeten. Dat voor de titel inspiratie gezocht werd bij 'A Viagem Do Elefante', de voorlaatste roman van José Saramago (1922-2010), de Portugese meester van de allegorie, is dan ook gepast. Vanzelfsprekend.
En literatuur zorgt wel hier vaker voor inspiratie, want andere songtitels verwijzen onder meer naar Dostojevski, Kafka (2x), Cervantes en één levende schrijver: Murakami, in de gelijknamige compositie van Smith. Wat vanaf 'Razor’s Edge' meteen opvalt, is de toegenomen prominentie van de elektronica. Santos Silva waart er immers op de tast rond in een universum van rinkelende, tintelende, krakende en brommende klanken. Een claustrofobische air van verlatenheid zet de toon. Die wordt niet voortdurend aangehouden, maar het album voelt wel aan als het meest complexe en donkere werkstuk van de band tot nog toe.
Nochtans wordt 'The Process' voortgeduwd door en aanstekelijke groove waarop klarinet en trompet onstuimig rond elkaar wentelen en korte spurtjes inlassen, terwijl schurende elektronica en repetitieve ritmes invloeden uit de moderne elektronische muziek verraden. En zo verenigt LAMA voortdurend een innerlijke tweespalt, een combinatie van introverte stream-of-consciousness met boude explosiviteit en scheurende blazers. 'A Hunger Artist' is aanvankelijk teneergeslagen, emotioneel slopend, maar belandt uiteindelijk bij een zachte schuifelgang, terwijl het prachtige 'Murakami' uitpakt met een onwennige eenzaamheid die ook het handelsmerk is van de Japanse schrijver.
Aan de andere kant van het spectrum krijg je dan composities als 'The Gorky’s Spy', dat knoestig zigzaggend slingert als een lap krolse rock-'n-roll. Trompet en basklarinet trekken aan hetzelfde, weerbarstige zeil, tot ze beiden buiten de lijntjes beginnen kleuren met steeds expressievere uitschuivers. Vergelijkbaar gaat het er aan toe in het titelnummer, dat de luisteraar aanvankelijk op het verkeerde been zet met een trage, lyrische aanloop. Maar dan: versnellingen, breed uitgesmeerde solo's, een knoert van een groove en nogmaals springerig soleerwerk. Stilzitten is geen optie.
Zodra je bij afsluiter 'Don Quixote' beland bent, is het ook duidelijk: LAMA klinkt hechter, avontuurlijker en eclectischer dan ooit tevoren, terwijl Badenhorst zo goed geïntegreerd is dat het lijkt alsof hij altijd al deel uitmaakte van de band. Hattrick! Het gaat prima met de jonge garde, dank u wel.
In de Jazztube hierboven zie je een uitvoering van 'The Elephant’s Journey' door het LAMA-trio, zoals uitgezonden op 31 mei 2015 vanuit het Bimhuis in het VPRO-programma Vrije Geluiden.
Concert
Kleine strot in grote stal
Marijke van Berkum & Bill Arensma Trio, zondag 25 september 2016, Buitenhof, Bedum
Marijke van Berkum heeft een bescheiden stemgeluid en het begeleidende trio bleef bescheiden op de achtergrond. Het combo stond evenwel in een tamelijk gigantische stal, waar een beetje bigband met gemak had kunnen verzuipen. Aan de voortreffelijke akoestiek van de ruimte was het te danken dat het geborene helder en duidelijk overkwam. Werd akoestiek er vroeger automatisch en gratis bijgeleverd? Je zou het haast denken.
Zoals gezegd, verwacht van Van Berkum geen aardschokkende blues of vocale acrobatiek. Ze woont en werkt in een eigen, ijl universum, waar ze gezelschap heeft van Shirley Horn. Sierlijke krullen of andere ornamenten zijn haar vreemd. Zo kreeg 'The Girl/Boy From Ipanema' de juiste temperatuur om het strand van Copacabana van een fris briesje te voorzien. In haar bescheidenheid schuilt tevens haar kracht, zoals de zangeres verrassenderwijs in Aretha Franklins '(You Make Me Feel Like) A Natural Woman' toonde. Soms heeft ze de neiging een noot net niet te raken, maar er met een sierlijk boogje naartoe te zweven.
Oldtimer Bill Arensma woont sinds twee jaar in Groningen. Inspiratiebronnen voor de gitarist zijn lieden als Wes Montgomery, Pat Martino en Kenny Burrell, dus in die bluesy hoek kun je zijn stijl en sound situeren. Dat het trio, met contrabassist Bert van Erk en drummer Elmer Bergstra, hier ('Have You Met Miss Jones?') en daar ('Alone Together') wat stroef overkwam en tastenderwijs zijn weg vond, had ook zijn charme. Het is en blijft jazz. Zo werd ook 'Blue Bossa' met vreemde of juist ontbrekende noten opgediend, maar de lyriek bleef onmiskenbaar.
Al dat zoeken en vinden culmineerde in een toegift waarin Van Erk 'Prelude To A Kiss' oppoetste tot een fonkelend klein juweel. Wow, als dit nog maar het preludium is...
Cd
St. Francis Duo - 'Peacemaker Assembly' (Trost, 2016)
Opname: 19 mei 2014
Achter St. Francis Duo gaan twee grootmeesters schuil die je niet zo snel met elkaar op één podium verwacht. Deze heren opereren normaal gesproken in totaal andere muzikale werelden en lijken dan ook in eerste instantie weinig met elkaar gemeen te hebben. Bij het beluisteren van 'Peacemaker Assembly' lijkt schijn ook hier echter weer te bedriegen. Koppel Gitarist Stephen O'Malley, die zijn sporen reeds verdiend heeft in de baanbrekend experimentele rockgroep Sunn O))), aan slagwerker Steve Noble, een grote naam in de vrije improvisatie, en je krijgt St. Francis Duo.
Genoemd album kent slechts twee nummers, van om en nabij de twintig minuten, waarin het zindert van de spanning. In het eerste stuk trekt O'Malley met zijn overrompelende gitaarspel een massieve muur van geluid op, ondoordringbaar verdicht. Wat Noble doet is bijna te beschouwen als een poging deze muur te slechten. Vol vuur beukt hij eropin, althans zo klinkt zijn spel. Er is echter geen beginnen aan. Zijn pogingen zijn vruchteloos, wat hij ook onderneemt, die muur blijft staan, nog geen barstje wordt zichtbaar.
In het tweede stuk krijgt Noble meer de ruimte en ontdekken we de nuances in zijn spel. Vooral doordat de drone die O'Malley hier creëert wat minder massief is en in tegenstelling tot het eerste stuk juist atmosferisch, ijl en transparant klinkt. Noble legt intussen ingenieus ritmische patronen, voorzien van een zekere felheid. Patronen die gaandeweg steeds ritmischer worden, welhaast met een tribaal karakter. Het past allemaal groots bij O'Malley's ijl voortslepende gitaartoon. Totdat het stuk, op ongeveer twee derde, in rustiger vaarwater komt. Noble kiest hier voor het geven van roffels, die klinken als het onweer in de duisternis en als een zeer langgerekt en schurend einde. En dan een paar tikken op het klokkenspel, als een soort sein voor O'Malley om geleidelijk zijn drone te laten oplossen in de leegte.
Concert
Wig 25 jaar: alle reden voor een feestje
Dave Burrell, Ab Baars & Ig Henneman, zaterdag 24 september 2016, Bimhuis, Amsterdam
Ig Henneman en Ab Baars ontmoetten Dave Burrell in 2014 tijdens de viering van het 40-jarig bestaan van het Bimhuis. Beiden speelden toen in duobezetting enige stukken met deze vermaarde pianist en geestgenoot. Het smaakte naar meer, en toen Henneman en Baars plannen opvatten om het 25-jarig jubileum van hun eigen platenlabel Wig op bijzondere wijze te vieren, ontstond het plan om juist Burrell te vragen. Die was direct enthousiast en na enige dagen met elkaar te hebben opgetrokken in Zweden horen we hier nu het resultaat.
Een bijzonder resultaat, want het mogen dan allemaal titelloze improvisaties zijn die het trio ons hier voorschotelt, zo klinkt het allerminst. Het maakt duidelijk dat de muzikale taal die deze muzikanten met elkaar delen een gemeenschappelijke is. In wisselende samenstellingen horen we Burrell op piano, Henneman op altviool en Baars op tenorsax, klarinet en shakuhachi.
Vaak ingetogen, fluisterzacht en met veel ruimte voor stilte als Henneman op bijzondere wijze onorthodoxe klanken uit haar altviool haalt en de snaren op diverse manieren beroert, Baars de shakuhachi hanteert, terwijl Burrell genoeg blijkt te hebben aan een enkele karige frase. Maar soms ook heftig en krachtig, waarbij vooral Baars zijn tenorsax of klarinet vervaarlijk laat piepen, knorren en krijsen met een veelvoud aan technieken, vaak geflankeerd door Burrells vervaarlijke donkere aanslagen met de linkerhand en Hennemans duistere noten.
De drie musici vinden elkaar dan ook vooral in het creëren van sfeer middels klanken. Melodieën en ritmes komen in dit concert dan ook slechts spaarzaam voor. Daarentegen worden we in overvloed getrakteerd op onnavolgbare, abstracte klanken, die regelmatig een glimlach op de lippen toveren en vaak te associëren zijn met geluiden uit de natuur.
Voor degenen die dit grootse optreden gemist hebben: geen nood. Opnames van dit trio zullen later dit jaar bij Wig verschijnen op cd.
Klik hier voor foto's van dit concert door Geert Vandepoele.
Cd
Karel Van Deun & Ruben Machtelinckx - 'Shapes' (El Negocito, 2016)
Opname: mei 2016
Twee jaar geleden maakte het gitaristenduo Karl Van Deun en Ruben Machtelinckx een opgemerkte debuutplaat met 'Ask Me Don’t Ask Me', een plaat waarvan gemakkelijker viel te zeggen wat het niet was, dan wat het wél was. Maar het was een aanpak die werkte, ook live, en die nu een vervolg krijgt met 'Shapes'.
Ook deze keer word je als luisteraar in de luren gelegd door de belemmerende neiging om de dingen in een vakje te stoppen, iets dat 'Shapes' zich niet echt laat welgevallen. Het is geen tegendraads wringend album, maar ook geen behaaglijke affaire, geen kampvuurfolk of verzameling rustieke mooiigheden. Opener 'The Guitar' is een even vanzelfsprekende als allesomvattende en misschien ook nietszeggende titel, maar de muziek ontwijkt vervolgens behendig een label. Het biedt geen duidelijke structuur, maar je voelt wel dat er heel wat arrangeerwerk achter steekt, dat er wat bladmuziek aan te pas komt om het uit te voeren. Soms ontmoeten de gitaren elkaar even, maar hier worden vooral individuele paden bewandeld en heel even lijkt het alsof er een vaag mystiek kantje aan te pas komt. Een schijnbaar gave, simpele buitenkant, die een vrij complex raderwerk herbergt.
En zo zijn er nog: stukken als het bedrukte 'Don’t Ask Me, Ask Me' (een omkering van de vorige albumtitel) en het grillige 'The Marriage' (met Machtelinckx op banjo) laten zich evenmin ontsluiten en lijken soms op de tast uitgevoerd door spinnenloopjes. Daartegenover staan echter ook songs die wel wat sneller in hun kaarten laten kijken of niet zo nadrukkelijk de abstractie uitspelen. Zo is 'Slaaplied Voor Grote Mensen' een ronduit prachtig kleinood, melancholisch en delicaat als een mooi stukje origami. Andere stukken hebben dan weer gepaste titels opgeplakt gekregen die al een en ander suggereren: 'Medieval' heeft de antieke statigheid van een eeuwenoude compositie, 'Warme Streken' glooit als de heuvels van een Zuiderse bestemming, en 'Astor Zolla' draagt ergens misschien nog de sporen van een Argentijnse tango.
'Rap For Michael Gregory Jackson' is vermoedelijk opgedragen aan de gitarist die in de jaren zeventig speelde aan de zijde van onder meer David Murray en Wadada Leo Smith, en het is dan ook de meest jazzy compositie van het album. De tweede albumhelft heeft bovendien nog een paar verrassingen in de aanbieding (maar verwacht geen bruuske wendingen): zo spelen Van Deun en Machtelinckx elk een solostuk. Gaven we ooit aan dat de leraar een ietwat stekeliger stijl heeft dan de voormalige leerling, dan is het contrast hier eigenlijk niet zo heel groot. Dat is wel iets nadrukkelijker aanwezig in de composities die Machtelinckx aandroeg: 'Beek' is met z'n warme sound en melancholische stijl hét buitenbeentje van de plaat, eentje die nauw aansluit bij de songs van Linus en Machtelinckx' kwartet, waar de weemoed duidelijker aanwezig is dan in Van Deuns wat meer strenge en klassieker klinkende composities. 'Wyble' start een beetje hoekig en speels, maar laat ook wat meer poppy geluiden horen, terwijl het brokje 'Done Gone' het album afsluit, inclusief banjogetokkel.
'Shapes' meer van hetzelfde noemen zou oneerbiedig zijn, maar het is wel zo dat de sfeer en verhoudingen op beide albums gelijklopend zijn, al lijkt dit nieuwe werkstuk hier en daar wat complexer, en nog behendiger gebruik te maken van die merkwaardige duosymbiose. Voor wie uit is op makkelijk in het gehoor liggende sofamuziek is dit dan ook geen aanrader. Het klinkt gemoedelijk en speelt zich regelmatig af op fluisterniveau, maar is net iets te stekelig en onvoorspelbaar om naar het achterplan gedrongen te worden. Wie echter al overtuigd was door 'Ask Me, Don’t Ask Me' en de koers die Machtelinckx & Co recent lieten horen bij het uitgebreide Linus en het kwartet, die vindt hier opnieuw een puzzelwerkje met een heel eigen sfeer en zorgvuldig uitgewerkte diepgang, die opnieuw erg knap werd vastgelegd – het mag gerust nog eens benadrukt geworden – door Christophe Albertijn, en verpakt werd in opvallend artwork van Charif Benhelima. Mooi.
Concert
Stravinksy's 'Ebony Concerto' staat eveneens op het program, de meest directe link met jazz vormend. Het stuk was besteld door bandleider Woody Herman en ging in Carnegie Hall in première op 25 maart 1946. De titel, zo liet Stravinsky duidelijk optekenen, sloeg niet op de klarinet die een hoofdrol heeft in deze compositie, maar eerder op de donkere Afrikaanse ziel, naar analogie van Poulenc dus. Hiermee uitte de componist zijn bewondering voor Art Tatum, Charlie Chistian en Charlie Parker. De première kwam niet zonder slag of stoot tot stand, want de bigband van Herman was duidelijk niet gewend aan het idioom van Stravinsky en vond het een wel heel lastig stuk. FES blijkt de compositie inmiddels een stuk minder lastig te vinden. Alsof Stravinsky het voor hen schreef, zo klinkt het! Bruisend en swingend in het Allegro moderato, bluesy en weemoedig in het Andante.
