In memoriam
Willem van Manen

Een verkeersongeval maakte op donderdag 26 september een einde aan het leven van muzikant en componist Willem van Manen. Hij was een veelzijdige figuur in de jazzwereld: trombonist, orkestleider, recensent, bestuurder en oprichter van het Bimhuis. Hij stond aan de wieg van de Nederlandse geïmproviseerde muziek. Als voorvechter voor meer ruimte voor jazz speelde hij een belangrijke rol in de Nederlandse muziekwereld. Zijn muzikale talent, compositorische kwaliteiten en bestuurlijke vaardigheden maakten hem tot een onmisbare schakel daarin.

Van Manen groeide op in een muzikaal gezin in Amsterdam-Zuid, waar hij op jonge leeftijd kennismaakte met jazzmuziek via de platen van zijn vader. Hij begon op zevenjarige leeftijd met pianolessen, maar op zijn vijftiende schakelde hij over op de trombone. Tijdens zijn schooltijd speelde hij in dixielandbandjes.

Vanaf de eind jaren zestig stond hij op de barricade voor vernieuwing in het Nederlandse muzieklandschap met onder andere de rebelse groep De Notenkrakers, samen met Louis Andriessen en Reinbert de Leeuw. Toen Paradiso zich volledig op popmuziek ging richten, vonden Van Manen en Dulfer een nieuwe locatie voor jazzmuzikanten aan de Oudeschans, wat uiteindelijk het Bimhuis werd. Van Manen was tot aan de verhuizing naar de Piet Heinkade in 2005 betrokken bij het Bimhuis. Hij was medeoprichter Orkest De Volharding, waarbij hij 25 jaar zou spelen en waarmee hij ook tourde in het buitenland. In de jaren zestig maakte hij zijn professionele debuut met Heavy Soul Inc. onder leiding van Hans Dulfer, een kwartet in de geest van het Archie Shepp-Roswell Rudd Quartet. Van Manen speelde met Theo Loevendie, Boy Edgar's Big Band, de Instant Composers Pool, Leo Cuypers en het Willem Breuker Kollektief, waarvoor hij ook componeerde. Daarnaast schreef hij recensies voor de NRC.

In 1979 richtte hij de Springband op, die hem alle gelegenheid bood om zijn composities uit te voeren. In 1983 raakten vijf leden van de Springband betrokken bij een zwaar verkeersongeluk, waarbij drie muzikanten omkwamen. Van Manen, die niet in het busje zat, was zo aangeslagen dat hij een jaar lang niet kon spelen. [Wat dat betreft is het wrang dat Van Manen zelf overleed na een aanrijding.] In 1984 trad hij weer in de openbaarheid met een nieuwe formatie, de Contraband, waarmee hij een reeks albums maakte.

Van 1980 tot 1995 was hij als hoofdvakdocent trombone en muziekgeschiedenis verbonden aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Hij was tevens actief in de bestuurlijke kant van de jazz, onder andere als oprichter van de Beroepsvereniging van Improviserende Muzikanten (BIM) en al lid van de Amsterdamse Kunstraad, de BUMA, het Fonds voor de Scheppende Toonkunst en de Raad voor Cultuur. Zijn werk in talloze besturen en commissies kwam voort uit zijn studie sociologie, waarin hij organisatorische vaardigheden ontwikkelde die hij toepaste in de jazzwereld.

Zijn muziek bleef echter altijd voorop staan, zowel het spelen als het componeren. In zijn composities verbond hij jazz met klassieke en hedendaags gecomponeerde muziek. Van Manen stopte met spelen toen hij 75 werd, maar bleef actief in de muziekwereld als eindredacteur Jazz bij de Concertzender van 2005 tot 2019.

Willem van Manen leverde een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de jazz in Nederland, zowel met zijn muziek als door zijn organisatorische capaciteiten. In 1997 werd hij voor zijn vele verdiensten voor het muziekleven benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij is 84 jaar oud geworden.

Foto's: Cees van de Ven

Klik hier voor een interview dat Draai om je oren had met Willem van Manen in oktober 2006.