Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog





 


In memoriam
Misha Mengelberg


Componist, pianist, soort van bandleider en dwarsdenker Misha Mengelberg, die op 3 maart 2017 in een Amsterdams verpleeghuis overleed, werd al langer gezien als voortrekker, inspirator en boegbeeld van de Europese improvisatiemuziek. Dat die internationale waardering op korte termijn verdwijnt, is niet erg waarschijnlijk. "What made him a force of nature was his fearless and faultless sense of the absurd," reageert pianist Ethan Iverson op het bericht van het overlijden.

Een van de eerste muzikale herinneringen van de in 1935 in Kiev als zoon van een harpiste en een componist/dirigent geboren Misha was een optreden van zijn oom. De roemruchte oom Willem dirigeerde het Concertgebouworkest. Hij was toen een jaar of zeven en vertelde dat hij het na tien minuten wel bekeken had, die 'Matthäus'. Saai! Meer zag de jonge blaag in het Surrealisme en het Futurisme en meer in het bijzonder Dada. Hij vulde zijn zakgeld aan door werkjes van Kurt Schwitters en anderen per pakjes van vier stuks van de ouderlijke boekenkast naar een welwillende antiquair te transporteren.

Componist en pianist Thelonious Monk – en Herbie Nichols – ontdekte hij al vroeg. Tekenend is dat toen Mengelberg zich vanaf 1959 begon te manifesteren, dat als avontuurlijke jazzpianist was én als Fluxuskunstenaar. Zijn 'In Memoriam Hans van Zweeden', een oeverloos preludium, was een vroeg voorbeeld van wat later minimal music zou gaan heten.

Al snel bleek dat Misha Mengelberg een componist was van onconventionele doch toegankelijke stukken, waar de jazz- en musicaltradities ruim baan hadden. Daarnaast speelde de toonkunstenaar een belangrijke rol als bestuurder en adviseur in tal van culturele organisaties en raden.

Nadat het Misha Mengelberg Kwartet het in 1966 tot het Amerikaanse Newport Jazz Festival had gebracht, ontwikkelde het zich van een furieus swingende bopaggregatie tot een veel vrijer gezelschap, waarin ook theatrale elementen ruim baan kregen. Zijn belangrijkste creatie was het Instant Composers Pool Orkest, dat tot op de dag van vandaag actief is. In dat ensemble etaleerde Mengelberg de opvattingen en ingevingen van hemzelf en zijn medemuzikanten in een unieke, intuïtieve samenhang. "Hij houdt ervan te zien wat mensen doen in situaties waar ze zich niet vertrouwd mee voelen," vatte saxofonist en ICP-er Michael Moore de tactiek van de orkestleider in Kevin Whiteheads 'New Dutch Swing' samen. "Ik belazer mensen graag. Dat ze denken: is dit het nou?" verduidelijkte Mengelberg zelf tegen Koen Schouten in de Volkskrant.

Hij trok zich na 2000 geleidelijk aan terug uit zijn orkest. Zozeer was de band een zelfstandige entiteit geworden. Geestelijk was de oprichter de laatste jaren aan het wegglijden uit de realiteit. In 2013 filmde Cherry Duyns Mengelberg en zijn ICP Orkest in Londen, wat in een ontroerende documentaire resulteerde ('Misha enzovoort', ICP 053). Daarna verergerde de dementie.

Voor ons is het een troost dat het Instant Composers Pool Orkest het nog wel een tijdje zal rooien.

Foto's: Cees van de Ven

Labels:

(Eddy Determeyer, 5.3.17) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Sylvie Courvoisier - 'Chimaera'

Klik op de hoes om een track te beluisteren en voor meer informatie





Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.