Draai om je oren - Jazz & meer

		Draai om je oren Jazz en meer - Weblog

Concerten
Instrument op de kaart
Basklarinet Festijn, vrijdag 12 september 2025, Doopsgezinde kerk, Utrecht | zondag 21 september 2025, Bimhuis, Amsterdam

Voor de emancipatie van de basklarinet zijn twee Nederlandse musici, Fie Schouten en Tobias Klein, van onschatbare waarde. Middels het Basklarinet Festijn, dat dit seizoen weer loopt tot februari volgend jaar, zetten zij dit instrument breed op de kaart. Boeiend daarbij is altijd dat daarbij zowel de hedendaags gecomponeerde muziek aan bod komt als de meer jazz-georiënteerde richtingen en de vrije improvisatie. Inmiddels zag ik twee optredens waarbij die brede scope aan bod kwam. Tijdens het festival Gaudeamus was Schouten te horen met composities van Michael Finnissy en van het jurylid van dit jaar, Isabel Mundry, terwijl ze in het Bimhuis aan bod kwam met vrije improvisatie, een richting die ik van haar iets minder goed ken. Klein trad daar eveneens aan met gecomponeerd werk, maar dan meer in de richting van de jazz.

Finnissy behoort zonder meer tot de meest belangrijke hedendaagse componisten, iets waar het veel te korte 'Mankind Remix' voor solo basklarinet eveneens van getuigd. Mooie vloeiende bewegingen horen we hier en een verstilde, ietwat weemoedige melodie, prachtig gespeeld door Schouten. Bijzonder in dit stuk zijn ook de contrasten tussen hoog en laag, iets waar dit bijzondere instrument zeer geschikt voor is. Na eveneens korte solostukken voor hun respectieve instrumenten klinken celliste Katharina Gross en pianist Pascal Meyer met Schouten in het opvallend lange 'Sounds, Archeologies' van Mundry, een stuk waarin Mundry als een archeoloog de diverse klanklagen blootlegt. Het stuk begint en eindigt vrij ingetogen, terwijl het middendeel schuurt en kraakt en Mundry ons onderdompelt in een dreigende, duistere klankwereld, waarin de musici alle mogelijkheden van hun instrumenten aanspreken.

Het concert in het Bimhuis begint met een ander project van Schouten, 'Free Space' genaamd, geïnspireerd op het boek 'Espèces d’Espaces' van de Franse auteur Georges Perec. In het Nederlands vertaald als 'Ruimten rondom'. Naast Schouten, die regelmatig stukken voorleest uit de Nederlandse vertaling horen we tijdens deze geheel geïmproviseerde set Frank Gratkowski op klarinetten en fluit, Vincent Courtois op cello en Sofia Borges op slagwerk. Dat Schouten dit boek koos is beslist geen toeval; aan het begin van het concert geeft ze aan geïnteresseerd te zijn in de brede zin van het begrip ruimte, die ruimte te willen delen en daar genereus in te willen zijn. Zonder dat expliciet te benoemen merken we dat ze daar ook de omgang met migranten mee bedoelt. Zowaar een actueel concert dus. Overigens gaat improviseren zeker ook om ruimte innemen. Speelse klanken tijdens dit concert, waarbij natuurlijk vooral de bijdragen van de twee basklarinettisten opvallen, regelmatig verstild en luisterrijk, maar regelmatig ook vrij hectisch, waarbij de noten tegen elkaar botsen. Maar ook Courtois en Borges laten zich horen, op gezette tijden met boeiende ritmische structuren, waar met name Gratkowski graag op reageert met een breed scala aan technieken, al laat hij zich ook graag leiden door Schoutens woorden, die voor hem dienen als inspirerende klanken.

Shabnam Parvaresh, Federico Calcagno en Chris Watt treden aan als trio, waarbij we Parvanesh ook nog op elektronica horen. Inspiratie voor deze set haalt dit trio bij de dood van de Iraanse Mahsa Amini, eerder deze maand drie jaar geleden, die een golf van protest door Iran liet gaan, met helaas tot op heden niet het gewenste resultaat. Een hoogtepunt zijn opnames van deze protesten die Parvanesh laat horen tijdens deze boeiende, geïmproviseerde set. Boeiend is verder dat we hier louter drie basklarinetten horen en dus volop kunnen genieten van de klankrijkdom van dit instrument. We krijgen opvallend ritmische passages, maar ook momenten van reflectie, die ons bijna doen dwingen stil te staan bij wat het Iraanse volk door moet maken onder deze nietsontziende dictatuur.

Klein trad aan met zijn Arcimboldi Ensemble, zwaar leunend op slagwerk van Rie Watanabe en Thomas Jaspers en de vaak opvallend percussief spelende pianiste Lida Brouskari. De naam van het ensemble verwijst naar de vooruitstrevende Italiaanse renaissanceschilder Giuseppe Arcimboldo en diens serie schilderijen 'De Vier Elementen'. In vijf composities geeft Klein middels klank zijn lezing van deze schilderijen. Met 'Cup Of Oneness' zet hij ons direct op scherp, een ware klankuitbarsting klinkt hier, staccato pianospel en fel slagwerk zorgen er voor dat Klein er met zijn spel op de basklarinet maar nauwelijks bovenuit komt. Na een solo van Klein, we zijn dan inmiddels bij 'Strijklicht', komen we conform de titel in andere muzikale sferen. Brouskari verkent de binnenkant van haar piano en de twee percussionisten dragen op hun manier bij aan rustgevende klanknevels. De eerste helft van 'Paradise | Hell' sluit daar mooi bij aan. Een stuk waarin we Klein en Brouskari ook met vocalen in de weer horen en dat gaandeweg van karakter verandert en heftig en opwindend eindigt. Een enerverend treffen van de twee percussionisten markeert het begin van 'Sesler 12'. Vrij spel gaat over in ritmiek, die door Klein wordt benut door boeiend ritmisch spel op de basklarinet. En dan zijn we al weer toe aan 'Fora Palto Ka Vuta', met Griekse zang. Een mooie afsluiting van deze enerverende middag.