Pharoah Sanders, de baanbrekende tenorsaxofonist en componist die synoniem werd voor de spirituele jazzesthetiek, stierf op 24 september in een ziekenhuis in Los Angeles, Californië op 81-jarige leeftijd. Hij was eind jaren zestig een belangrijke pijler van de avant-garde binnen de jazz als eerstelijnspartner van John Coltrane en als lid van het Jazz Composer's Orchestra, voordat hij zelf naam maakte als bandleider. Hij werd algemeen beschouwd als de erfgenaam van Coltrane.

Maar Sanders heeft ook zijn eigen weg uitgestippeld. Hij cultiveerde een van de meest kenmerkende tenorsaxofoonklanken in de jazz: zowel rijk als grof, beladen met overblowing en split tones, met heftige en striemende uitbarstingen. Sanders lifte mee op de populariteit van de vrije en spirituele jazz die hij van Coltrane had geleerd, maar experimenteerde daarna evengoed met funk en R&B, modale jazz, bebop en hardbop. Daardoor herijkte hij zijn manier van improviseren, en werd milder en bedachtzamer.

Toch bleven spiritualiteit en John Coltrane gedurende zijn gehele carrière belangrijke toetsstenen van zijn stijl. Na Coltrane belichaamde Sanders de mogelijkheden van een menselijke en artistieke relatie met het goddelijke. Saxofonist Albert Ayler vatte Sanders' plaats in dat pantheon kort en bondig samen: "Coltrane was the Father. Pharoah was the Son. I was the Holy Ghost."

Farrell Lee Sanders werd geboren op 13 oktober 1940 in Little Rock, Arkansas. Zijn vader, Jesse, werkte voor het stadsvervoersbedrijf van Little Rock, zijn moeder Bertha werkte in een schoolkantine (en later als dienstmeisje). Als kind speelde Sanders drums in de kerk. Toen een mede-parochiaan stierf kocht Sanders de klarinet van de overleden man voor 17 dollar en schakelde over naar dat instrument. Tijdens zijn studie aan de Scipio Jones High School in het noorden van Little Rock stapte hij over op altsax en vervolgens op tenorsaxofoon. Zijn muziekleraar liet Sanders kennismaken met jazz. De student bleek zo getalenteerd dat Sanders de leraar na diens vertrek opvolgde in de functie van (onbetaalde) bandleider.

Sanders studeerde in 1959 af aan het Oakland City College, maar stopte al snel en wijdde zich volledig aan jazzmuziek. Hij ontmoette Coltrane in Oakland en besloot in 1962 naar New York te verhuizen, waar hij prompt dakloos werd. De redding voor Sanders kwam van Sun Ra, de bandleider en componist die kort daarvoor zijn Arkestra naar New York had verhuisd. Ra huurde Sanders in en bood hem onderdak. De bijnaam 'Pharoah' (een verbastering van zijn voornaam, Farrell) was ook afkomstig van Sun Ra. Na ongeveer een jaar in het Arkestra nodigde John Coltrane Sanders uit om zich bij zijn nieuwe band aan te sluiten. In 1966 deed jazzcriticus Jerry Figi verslag van een optreden van Coltane's groep in Chicago. Hij beschreef Sanders als "the most urgent voice of the night" en zijn sound als "a mad wind screeching through the root-cellars of Hell".

Nadat Coltrane in 1967 op 40-jarige leeftijd overleed aan leverkanker, begon Sanders aan een eigen reeks albums voor het Impulse!-label, te beginnen met 'Tauhid' (1967) en 'Karma' (1969), met daarop het epische en door modale samenzang gekenmerkte 'The Creator Has A Master Plan'. Sanders speelde mee op albums van onder anderen Alice Coltrane, McCoy Tyner, Don Cherry, Ornette Coleman en Sonny Sharrock.

Hoewel hij altijd is blijven optreden, verdween Sanders langzaam uit beeld binnen de jazzwereld. In 2021 kreeg hij echter weer bekendheid met de release van 'Promises': een samenwerking met producer Floating Points en het London Symphony Orchestra.

Gevraagd naar de filosofie achter zijn muziek zei Sanders ooit: "I was just trying to see if I could play a pretty note, a pretty sound. When I'm trying to play music, I'm telling the truth about myself."

Foto's: Cees van de Ven | Bronnen: JazzTimes, The Guardian

Labels: in memoriam, Pharoah Sanders

(Maarten van de Ven, 4.10.22) - - [naar boven]

Lees verder in het archief...

Menupagina's:

Cd van het moment:
Robin Verheyen Trio - 'Zabonpr​é​s Sessions'
Klik op de hoes om dit album te beluisteren en voor meer informatie

Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.