Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog


 


Jazz Class-X / Jazztube
Peter Brötzmann Octet - 'Machine Gun' (BRÖ, 1968)
Opname: mei 1968

Recent stond ik in onze serie Jazz Class-X stil bij 'We Insist! Freedom Now Suite' van Max Roach, het eerste jazzalbum met een duidelijke boodschap van protest tegen racisme. Het zou gelukkig niet bij dit album blijven. En omdat helaas datzelfde racisme weer eens actueel is, neem ik de kans waar om drie inmiddels iconische albums onder uw aandacht te brengen waarin dit protest krachtig tot uiting komt.

De free jazz die aan het eind van dat decennium tot ontwikkeling komt, is onmogelijk los te zien van deze beweging waarin protest en emancipatie hand in hand gaan. Zwarte musici in de VS begonnen ermee, blanke musici in Europa voelden zich erdoor geïnspireerd. Niet alleen door de muziek, ook door de boodschap. Het absolute hoogtepunt en een van de beste Europese jazzalbums aller tijden is daarbij altijd nog 'Machine Gun', opgenomen in 1968 door een octet onder leiding van rietblazer Peter Brötzmann, die zich sinds halverwege jaren zestug had ontwikkeld tot een van de voormannen van deze nieuwe muziekstijl. Faam verwierf hij met zijn trio, waarna het Frankfurt Jazz Festival hem in staat stelde dat octet op te richten waarvan alle leden in de jaren erna belangrijke spelers zouden worden binnen de Europese avant-garde. Als blazers koos hij Evan Parker en Willem Breuker, als bassisten Peter Kowald en Buschi Niebergall, als drummers Sven-Ake Johansson en Han Bennink en tot slot als pianist Fred van Hove.

Al het onrecht, de onrechtvaardigheid, de vernedering, de pijn, 'the horror' – zoals Kurtz het zo mooi uitdrukt in Joseph Conrads roman Heart of Darkness - komt samen in het titelstuk. Dat nog altijd, ruim vijftig jaar na dato, een mokerslag uitdeelt. We zien de man zitten achter zijn machinegeweer, op de door Brötzmann getekende hoes en het is exact dat wat we krijgen. Repetitief knetterend, super enerverend gaan de blazers van start. Zo klinkt protest, en niet anders. De kracht van deze muziek zit in het ongepolijste, zeer hectische en chaotische karakter. Het is verre van mooi, het mag ook niet mooi zijn. Het moet verontrusten, shockeren, structuren overhoop gooien en dat is ook wat het doet. Op onovertroffen wijze.

In 2018 zei Brötzmann tegen Andrew Jones van DownBeat ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van het album: "There is no contradiction between creation and destruction. I never thought music was a healing force of the universe. I didn't agree with Mr. [Albert] Ayler. But we wanted to change things; we needed a new start. In Germany, we all grew up with the same thing: 'Never again'. But in the government, all the same old Nazis were still there. We were angry. We wanted to do something."

Zo extreem zou het daarna zelden meer klinken, maar veel elementen uit dit miraculeuze album zouden breed navolging krijgen binnen de geïmproviseerde muziek. Neem dat fantastische duet tussen de beide bassisten halverwege het titelstuk, dat is impro ten voeten uit. 'Responsible' laat horen wat je kunt met twee drummers en twee bassisten. Als dan ook de drie blazers aansluiten ontstaat er een enorme kakofonie aan klanken, een orgie aan geluid. Hier staat de essentie op het spel, zoveel is zeker. En wat een prachtige bijdragen leveren die drie blazers hier, op het scherpst van de snede. Tot slot klinken de drummers in 'Music For Han Bennink', gevolgd door zeer ontstemd klinkende blazers. Explosies van geluid. Na een herhaling van dit procedé volgt een opmerkelijk introvert moment, fel onderbroken door Brötzmann. Het mag immers niet mooi zijn!

In 1990 verscheen het album op cd met extra takes van zowel 'Machine Gun' als 'Responsible'. In 2007 verscheen bij Atavistic 'The Complete Machine Gun Sessions', met daarop ook nog een liveversie van het titelstuk.

In 1970 gaf het Peter Brötzmann Octet een concert in het Antwerpse Park Den Brandt tijdens de tweede editie van Jazz Middelheim. In de Jazztube zie je een impressie, met interviews en concertbeelden.

Labels: , , ,

(Ben Taffijn, 4.7.20) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Sylvie Courvoisier - 'Chimaera'
Klik op de hoes om een track te beluisteren en voor meer informatie





Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.