Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog
vrijdag 14 maart 2025
 


Cd-box
Willem Breuker Kollektief - 'Out Of The Box' (BVHaast, 2017)

Willem Breuker maakte als componist en muzikant zijn debuut op 17 juli 1966 tijdens het jazzconcours van Loosdrecht met een achttien koppen tellend orkest dat 'Litany For The 14th Of June, 1966' ten gehore bracht, waarin Breuker teruggreep op een uit de hand gelopen demonstratie een maand eerder. Dit eerste optreden had reeds een aantal elementen in zich die de rest van zijn carrière zouden kenmerken, totdat hij op 23 juli 2010 stierf, slechts 65 jaar oud. Zo was Breuker in de eerste plaats componist en pas in de tweede plaats musicus, schreef hij voor uiteenlopende ensembles en was hij verre van een academicus. Integendeel, zijn muziek was naar eigen zeggen mensenmuziek, wat ook betekende dat het met beide benen in de maatschappij stond.

De net verschenen, uit 11 cd's bestaande verzamelbox 'Out Of The Box' met een dwarsdoornsnede van Breukers muziek, uitgevoerd door het Willem Breuker Kollektief (WBK), is dan ook een reis door het oeuvre van deze componist. De oudste opnames stammen uit 1970, de meest recente uit 2012. Laten we één opmerking vooraf maken: het is natuurlijk gekkenwerk om te proberen het immense oeuvre van deze legendarische figuur te vangen in 11 cd's. Het zal de samenstellers ongetwijfeld heel wat hoofdbrekens hebben gekost. Wat moet erin en bovenal: wat mag eruit blijven. Maar goed, nu ligt die box er.

Recht doen aan Breuker en zijn oeuvre was daarbij het uitgangspunt. Dat betekent allereerst zijn veelzijdigheid door de jaren heen aan bod laten komen, want Breuker mag dan nog zo herkenbaar zijn, waarover straks meer, ook zijn muziek evalueerde. Maar die veelzijdigheid was zonder enige twijfel hét handelsmerk van de saxofonist. Een mooie anekdote in het boek bij de box maakt dit duidelijk. In 1981 wilde Breuker een tournee maken door de VS. Joe Popp, de manager van het Public Theater in New York, reageerde als volgt: "Ik heb de platen van het WBK beluisterd. Met groot plezier. Ze zijn werkelijk verbazingwekkend en erg origineel. Het meest interessante aspect is eigenlijk dat je niet zou weten in welke categorie ze thuishoren. En dat maakt ze helaas ook onverkoopbaar in dit land." Wat het laatste betreft had Popp het gelukkig niet bij het juiste eind, want het Kollektief zou 20 keer optreden in de States. Maar dat de muziek van Breuker totaal ongrijpbaar is en in geen enkele manier in een hokje is te plaatsen, is een understatement.

Naast een duidelijke invloed vanuit de klassieke muziek, de bigbandtraditie binnen de jazz, de wereld van tango's, polka's en andere niet westerse dansen, speelt circus, variété en theater een belangrijke rol in zijn werk. Niet alleen muzikaal, maar ook letterlijk. Het WBK voerde complete voorstellingen op, waarin de musici zich als halve clowns en acrobaten gedroegen. Het boek bevat er prachtige foto's van. Naast dat de basis van de stukken altijd gecomponeerd is, biedt Breukers muziek de musici ook uitgebreid de mogelijkheid te improviseren. Zet een van die cd's op en je weet niet wat je overkomt.

Van jongs af aan had Breuker een grenzeloze honger naar alles wat muziek genoemd kan worden. Hij spijbelde om muziek te kunnen luisteren en raakte tijdens zijn middelbare schooltijd reeds in de ban van Ives, Schönberg, Webern en Varèse en ontdekte aansluitend de cool jazz en de bebop, die hem naar eigen zeggen minder deden. In diezelfde tijd raakte hij ook maatschappelijk betrokken, wat hem onder andere in '66 bracht tot het schrijven van bovengenoemd stuk. Die liefde voor de klassieken zou zijn muziek blijvend kleuren en mede de breuk met Han Bennink en Misha Mengelberg in gang zetten, met wie hij in 1967 ICP had opgericht. Breuker wilde zich niet beperken tot één bepaalde stijl of wijze van werken, op geen enkele wijze. Hij wilde componeren, experimenteren en de wereld veranderen. Maar vindt maar eens musici die begrijpen wat je wilt en mee kunnen bewegen in dat eindeloze scala van stijlen. Een vast collectief ligt dan voor de hand. En zo ontstond het WBK.

Een overvolle doos dus, die verzamelbox. De eerste 5 cd's besteden op thematische wijze aandacht aan dit zo opmerkelijke oeuvre en bevatten opnames die voor een belangrijk deel op niet meer leverbare lp's staan. Verder bevat deze box, gelukkig, veel nooit eerder uitgebracht materiaal. Allereerst de opnames van twee concerten. De opnames van het concert van 27 oktober 1978 in het Zweedse Umea en het concert van 18 mei 1980 in het Franse Angouleme maken beide deel uit van deze box. Weliswaar betreft het natuurlijk een cd en geen dvd, maar ook zo krijg je als luisteraar het theatrale aspect, zo tekenend voor het WBK mee.

De box bevat ook de opnames van het allerlaatste concert in het Bimhuis, Breuker was toen reeds overleden, op 31 december 2012. Verder vinden we een integrale opname van 'Faust' verspreid over 2 cd's, die eerder alleen op dvd is uitgebracht. In 2003 kreeg Breuker de opdracht om voor deze klassieke film van Friedrich Murnau uit 1926 nieuwe muziek te schrijven, wat hij eveneens vanzelfsprekend op geheel eigen wijze heeft vormgegeven.

De missie, Breukers veelzijdigheid recht doen, mag beslist als geslaagd worden beschouwd. Het is een huldebetuiging aan één van de grootste en kleurrijkste Nederlandse componisten van de vorige eeuw. Van mensenmuziek, laten we dat nooit vergeten.

Labels:

(Ben Taffijn, 14.4.17) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Loek van den Berg - 'Seafarer'
Klik op de hoes om een paar tracks van dit album te beluisteren







Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.