Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog


 

Boek 'De Wereld als Trommel' door Erik van den Berg
Van de Thonetstoel naar het slagwerkuniversum - en weer terug

Laten we maar met Boem Paukeslag in huis vallen: Erik van den Berg heeft met 'De Wereld als Trommel' een biografie over slagwerkkunstenaar Han Bennink geschreven die leest als een spannend jongensboek. Hij is erin geslaagd de complexe persoonlijkheid van Bennink, met al zijn hebbelijkheden, zijn compromisloze eerlijkheid en zijn gigantische gaven als percussionist en beeldend kunstenaar, in ruim 200 pagina's neer te zetten. Daartoe heeft hij de man zelf geïnterviewd, diens familie, vrienden en collega's, is hij hem achterna gereisd en is hij diep de archieven ingedoken.

Han heeft het niet van een vreemde: vader Rein was jarenlang drummer (maar in feite op elk instrument inzetbaar) in plaatselijke amusementsorkestjes en, later, radio-ensembles. Zelf begint junior op een Verkade-koekblik, een Thonetstoel ("van dat dunne fineerhout waar je brushes zo mooi op klinken") en een lege fles bij wijze van bekken. Want geld voor een echt drumstel is er lange tijd niet. Regelmatig gaat hij met zijn vader mee naar repetities en optredens van De Zaaiers en in 1955, dertien jaar oud, legt hij samen met zijn vader (op klarinet) zijn eerste opnamen vast. Die zijn bewaard gebleven en staan op de cd die bij het boek hoort. En het is zonneklaar: dit joch heeft talent.

Zo rolt hij het vak in, rond 1958-'59 dienen de eerste schnabbels zich aan, met jazzcombo's en als begeleider van artiesten die voor militairen optreden. In 1961 voegt hij zich bij een scheepskapel en komt hij voor het eerst in New York. Daar ziet hij Billy Higgins, Elvin Jones en Charles Moffett. Hij schaamt zich intussen niet voor zijn heimwee. Ook dat is Han Bennink: eerlijk en echt tot op het bot. Geen compromissen, geen schijn ophouden. In 1967 krijgt hij de Wessel Ilcken Prijs (de huidige VPRO Boy Edgar Prijs) en daar hoort het beeldje Hommage à John Coltrane bij, een sculptuur van Jan Wolkers. Han vindt het maar niks, dat beeldje, en hangt het aan een touwtje onder zijn woonboot in de Vecht. Wolkers reageert laconiek: "Ik vond het juist een erg goed idee, want daar krijgt zo'n beeldje zo'n mooi patina van."

Bennink heeft dan al de naam de hardst spelende drummer van Nederland te zijn. Ook dat is vroeg begonnen: "Als ik op de Da Costalaan in Hilversum meespeelde met mijn favoriete muziek, zette ik de ramen open, want ik dacht: dit is zó ontzettend goed, dit moet de hele wereld horen. We hadden een dove buurman, maar goed ook, want bastrombonist Erik van Lier, die in Nieuw-Loosdrecht woonde, vertelde me later dat hij me tot op de Loosdrechtseweg kon horen." Later speelt hij met onder anderen pianist Art Hodes, dan 78 jaar. De veteraan, droogjes: "Never keep a man from working, if he wants to work." Ook van dit optreden, in het Amsterdamse Bimhuis, zijn opnamen bewaard gebleven, die op de bijgeleverde cd staan. We lezen hoe Hans instrumentarium gelijk een knallend heelal alsmaar uitdijt – om vervolgens geleidelijk aan weer te krimpen. Wie weet belandt hij via zijn snaartrommel uiteindelijk weer bij de Thonetstoel.

Benninks activiteiten als beeldend kunstenaar komen aan bod, maar Van den Berg laat merkwaardig genoeg na verbanden te leggen tussen de twee disciplines. Terwijl die er wel degelijk waren en zijn. Zo verklaarde Han in het blad Disk (augustus 1979): "Ik ben gewoon visueel ingesteld. En dat is dan niet zozeer om een performance te laten zien, maar ja, het verschil bijvoorbeeld tussen een lange en een korte stok of zo, begrijp je. Een extravagante stok. Dat soort ideeën komt volgens mij uit Pop Art voort. Tenminste, bij mij. Ja, gewoon uit de beeldende hoek." Kijk, daar had ik graag meer over willen lezen.

In de documentaire 'Hazentijd' van Jellie Dekker wordt daar wat meer op ingegaan. Hoe toeval en directe intuïtie zowel bij de muziek als het beeldend werk een grote rol spelen. We zien Bennink hout sprokkelen: "Ik wou even een xylofoontje bij elkaar zoeken voor vanavond." In feite werkt hij precies zoals de traditionele Afrikaanse trommelaar, die zelf de boomstronk zoekt waar hij zijn instrument uit kan hakken en die de geit slacht waar hij zijn vel van maakt.

We worden deelgenoot van Benninks liefde voor de natuur als hij in het Canadese Banff vogels spiedt, waarbij de specht, die fantastische roffelaar, vanzelfsprekend favoriet is. Daar, tijdens de jaarlijkse jazzworkshop van trompettist Dave Douglas, vond Bennink ook de jonge muzikanten van zijn huidige trio. Hij koos de Belgische rietblazer Joachim Badenhorst en de Deense pianist Simon Toldam "omdat niemand jullie kent." Hij onthulde het trio, zijn eerste eigen groep (!), tijdens de presentatie van boek, dvd en de trio-cd/lp 'Parken' op 30 september in het Bimhuis.

Han Bennink mag dan ouder zijn dan zijn twee kompanen samen, het driemanschap bleek een hechte eenheid, dat als een supernova kan spatten en stralen, maar ook fier het patina draagt van eeuwige jazz, getuige de Duke Ellington-medley waarmee het optreden werd geopend. Wanneer je dit drietal beluistert en bekijkt, moeiteloos pendelend tussen geleide chaos en geconcentreerde swing, begin je iets te begrijpen van de problematiek van het Three Body System, waar astrofysici zich eeuwenlang de hoofden over hebben gebroken.

Klik hier voor een fotoverslag door Maarten Jan Rieder van Benninks boek-/dvd-/lp-/cd-presentatie. En hier voor een fotoimpressie door Cees van de Ven.

(Eddy Determeyer, 7.10.09) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Sylvie Courvoisier - 'Chimaera'
Klik op de hoes om een track te beluisteren en voor meer informatie





Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.