Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog


 




Opera
En braaf worden mijn dissonanten gespeeld
Koeien - Opera Misha, door Misha Mengelberg, Cherry Duyns, Guus Janssen & ICP Orchestra, woensdag 10 juni 2015, Stadsschouwburg, Amsterdam

Het is een ethisch vraagstuk. Wat doe je met werk van een kunstenaar dat niet af is, na zijn dood. Of in het geval van Misha Mengelberg, als de kunstenaar niet meer in staat is om het af te maken? Accepteer je dat het niet af is en nooit af komt, of zoek je mensen die hem goed gekend hebben om met de stukken die er zijn alsnog een werk te creëren? In de geest van, zullen we maar zeggen.

Voor 'De Koeien', wat Mengelberg's opera had moeten worden, had hij een verhaallijn en wat teksten. Compleet was het allemaal nog lang niet en het zag er ook niet naar uit dat dit ooit zou gebeuren. Het inspireerde ICP-manager Susanna van Canon in ieder geval voldoende om documentairemaker Cherry Duyns en pianist Guus Janssen te vragen om er alsnog voor te zorgen dat 'De Koeien' uitgevoerd kon worden. Omdat het eindresultaat, met naast delen van 'De Koeien' ook stukken uit 'De Voordracht', redelijk afwijkt van het oorspronkelijke verhaal van Mengelberg, heeft het stuk een andere titel gekregen: 'Koeien - Opera Misha'. Duyns heeft het libretto geschreven, met zoveel mogelijk materiaal uit het oorspronkelijke 'De Koeien' en Janssen heeft uit de muziek van Mengelberg een collage gemaakt om de teksten en de handeling te ondersteunen. Daarnaast voegde Duyns een extra verhaallijn toe: Mengelberg, in een rol van acteur Pierre Bokma, levert op regelmatige basis commentaar op alles en iedereen. Vandaar de toevoeging 'Opera Misha'.

De opera heeft twee verhaallijnen. De eerste is de niet zo best lopende relatie tussen de boer en de boerin. De boerin vindt de boer lui en gemakzuchtig. En tot overmaat van ramp laat de boer ook nog zijn hoofd op hol brengen door een andere vrouw. De tweede lijn is die van de weidekoeien en hun gevecht met de 'luchtkoeien', de bijen. In deze verhaallijn speelt de boer overigens ook nog een rol, als 'waterkoe'. De teksten zijn absurdistisch en de muziek is dat eveneens, maar dat zal geen verbazing wekken voor diegenen die het werk van Mengelberg kennen. Een en ander leidt dan ook beslist tot een van de meest bijzondere opera's in de Nederlandse geschiedenis, met een libretto en klassiek geschoolde zangers aan de ene kant en een ICP Orchestra dat juist excelleert in de vrije improvisatie aan de andere kant. Volgens Janssen maakt het orkest uiteindelijk de muziek. "Dat is ook niet erg gebruikelijk voor een opera, normaal ligt er een gedetailleerde partituur. Maar die lui hebben aan heel weinig genoeg. Sommige dingen kun je niet eens noteren, zoals het stuk over pijn, verwarring en verdriet in de scène waarin de koeien worden gestoken door de bijen. Wanneer die scène tot een climax komt, ziet het notenbeeld er vrij eenvoudig uit, maar de musici gaan helemaal los en ontregelen de boel. Met een klassiek ensemble kan zoiets niet, die gaan dan 'maar wat doen', maar bij deze gasten ontstaat er meteen iets waanzinnigs."

En dat geldt zeker niet alleen voor het moment dat Janssen hier noemt. Want meteen aan het begin, nadat Bokma in de rol van Misha de toon heeft gezet - "Er is klank; een notie van onmacht; een programma zonder kop of staart; er is kracht, kletspraat, mededogen." - zet het ICP Orchestra een dwarse improvisatie in, doorspekt met heerlijk vette jaren-veertig swing, waarin Michael Moore excelleert met een zoete altsaxsolo. Het zet de toon voor 75 minuten vaart, absurdisme en zeer veel speelplezier in de ruime zin van het woord, waarbij prachtige dingen voorbijkomen: de vet scheurende tenorsaxsolo van Tobias Delius als ondersteuning van de avances van de mandoline spelende ijscoman (Beppe Costa) richting de boerin (Fanny Alofs), het absurdistische 'De Tijd' op een weergaloze charleston-melodie, de absurdistische dada-achtige tekst die Almide (Katrien Baers) hierna ten gehore brengt. Met regels als: "Premonition of an old Rume Karkas bien catholique Ja - volgende dia (drieklank) Rococcoccoccoco - this serpent Tooth - sayers sermon past." Of de liefdesdialoog van Almide met de boer (Mattijs van de Woerd), waarbij de laatste antwoordt middels de namen van Chinese gerechten. En aan het eind het lied 'Weer Is Een Dag Voorbij', vol melancholie en tederheid.

Ergens in het stuk spreekt de Misha-figuur de volgende woorden:
"Ik wil:
1. dat de mensen zich verbazen
2. dat ze het niet helemaal kunnen overzien
3. dat ze er wat van meenemen naar huis."

Welnu, na zo'n voorstelling kun je maar één conclusie trekken: missie geslaagd!

Labels:

(Ben Taffijn, 19.6.15) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Sylvie Courvoisier - 'Chimaera'
Klik op de hoes om een track te beluisteren en voor meer informatie





Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.